سندرم پیش از قاعدگی (PMS) چیست؟
سندرم پیش از قاعدگی(PMS)، مجموعه ای از علائم است که خیلی از زنان در طول یک تا دو هفته قبل از قاعدگی تجربه می کنند. این علائم ممکن است فیزیکی، روانی و احساسی باشد. بعد از شروع خونریزی این علائم از بین می رود.
محققین، مطمئن نیستند که علت این علائم چیست. بهترین توضیحی که می توان در این مورد مطرح کرد این است که علائم PMS، به تغییرات دوره ای مربوط است:
- هورمون های جنسی زنانه
- هورمون های هیپوفیز
- پروستاگلاندین ها
- برخی ترکیبات شیمیایی در مغز (انتقال دهنده عصبی)
برخی از شواهد نشان می دهد، کمبود منیزیم نیز نقش اساسی ایفا می کند.
روش زندگی نیز نقش مهمی در PMS دارد. بیشتر زنانی که مستعد ابتلا به علائم PMS هستند:
- سیگار می کشند.
- زندگی پر استرسی دارند.
- به ندرت ورزش می کنند.
- کمبود خواب دارند.
در رژیم غذایی آنها، مقادیر بالایی از ترکیبات زیر موجود است:
- کافئین
- الکل
- نمک
- گوشت قرمز
- غذاهای شیرین و حاوی شکر
به هر حال مشخص نیست که آیا این فاکتورها، احتمال ایجاد PMS را افزایش می دهد و یا این که PMS، منجر به این تفاوت ها در سبک زندگی افراد می شود. برای مثال، این احتمال وجود دارد که PMS باعث ایجاد استرس می شود تا این که استرس باعث بوجود آمدن علائم PMS شود.
برخی داروها، باعث تشدید علائم PMS می شود. داروهای ضد بارداری خوراکی یا کنتراسپتیو در برخی از زنان منجر به علائم PMS می شود. اما در برخی دیگر، استفاده از داروهای مربوط به کنترل بارداری علائم PMS را بهبود می بخشد و یا از بین می برد.
در جامعه پزشکی، در مورد تفاوت بین ناراحتی قبل از قاعدگی و PMS واقعی بحث و مجادله وجود دارد. نارحتی های قبل از قاعدگی در زنانی رایج است که در سن باروری قرار دارند، این مشکل سه چهارم همه زنانی که پریود می شوند را تحت تاثیر قرار می دهد.
اما در کمتر از یک دهم زنان شدت این علائم به حدی است که بر روابط و زندگی روزمره آنها اثر می گذارد و آن را مختل می کند. برخی پزشکان معتقدند، تنها زنانی که علائم شدید دارند از PMS واقعی رنج می برند.
اما برخی از پزشکان در تعریف این علائم سخت گیری کمتری دارند و تعریف آن ها طیف خفیف تا متوسط علائم را نیز شامل می شود.
تغییرات خلقی شدید برخی اوقات با عنوان اختلال ناخوشایند قبل از قاعدگی (PMDD) شناخته می شود.
علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) چیست؟
علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) در دو دسته کلی طبقه بندی می شود:
علائم فیزیکی:
- تورم
- حساسیت سینه ها
- تروم پا و مچ پا
- احتباس آب و افزایش وزن
- کرامپ های دردناک رحم قبل از قاعدگی و چند روز نخست آن
- سر درد
- نیاز شدید و عطش غذایی (مخصوصا به غذاهای شیرین و شور)
- آکنه
- کاهش انرژی و خستگی
- تپش قلب
- گیجی
- کمردرد و دردهای ماهیچه ای
علائم احساسی و روانی:
- خستگی
- نوسانات خلقی
- کج خلقی
- افسردگی
- پرخاشگری
- گریه کردن
- عدم تمرکز
- افزایش اشتها
- فراموشی
- تغییر در میل جنسی
این علائم از خانمی به خانم دیگر متفاوت است. اما سه مورد کج خلقی، خستگی و تورم بسیار شایع است.
تشخیص سندرم پیش از قاعدگی (PMS):
پزشک از شما موارد زیر را سوال خواهد کرد:
علائم PMS
زمان این علائم در ارتباط با زمان قاعدگی شما
نظم این علائم (هر ماه، ...)
پزشک از شما درباره کیفیت کلی زندگی می پرسد. این سوالات ممکن است این گونه باشد:
- آیا اخیرا احساس ناراحتی، تنش و یا اضطراب داشته اید؟
- آیا شما نوسانات خلقی را تجربه کرده اید؟ خستگی؟ عدم تمرکز؟
- آیا با همسر، یکی از اعضا خانواده و یا همکارخود مشکلی دارید؟
- دچار کم خوابی هستید و یا این که وعده های غذایی تان نامنظم است؟
- آیا مرتب پشت میز می نشینید و کم ورزش می کنید؟
- آیا سیگار می کشید؟
- آیا نوشیدنی های الکلی و کافئین دار مصرف می کنید؟
- آیا در رژیم غذایی خود از غذاهای شور، شیرین و یا گوشت قرمز زیاد استفاده می کنید؟
سپس سوابق پزشکی شما را بررسی خواهد کرد، هم چنین در مورد داروهایی که مصرف می کنید نیز از شما سوالاتی را خواهد پرسید. سپس تست های تشخیصی را انجام خواهد داد از جمله تست لگن با استفاده از پاپ اسمیر.
اطلاعات و علائم فیزیکی به تنهایی نمی تواند به تشخیص PMS کمک کند. اما از طریق تست های فیزیکی می توان سایر مشکلات را بررسی کرد، از جمله هایپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) و یا وجود تومور در مغز، تخمدان و سینه.
به همین نسبت هیچ تست آزمایشگاهی نیز به تنهایی نمی تواند PMS را تایید کند. اما آزمایش خون می تواند برخی اختلالات را نشان دهد از جمله هایپرتیروئیدیسم یا پرکاری تیروئید، هایپرگلایسمی یا سایر مشکلات هورمونی که سبب بروز این علائم در شما شده است.
اگر علائم فیزیکی مورد خاصی را نشان نداد، هم چنین نتایج آزمایشات نیز نرمال بود، پزشک از شما می خواهد که سابقه علائم خود را یادداشت کنید. برای این منظور، شما باید در طول 2 تا 3 ماه موارد زیر را در زندگی روزمره خود تحت نظر بگیرید و یادداشت نمایید :
- نوع علائم
- شدت علائم
- زمانبندی دوره قاعدگی
- توضیحی از انواع استرس ها که بر زندگی شما اثر می گذارد.
وقتی که این یادداشت ها در طول دو تا سه ماه تکمیل شد، پزشک اطلاعات را بررسی خواهد کرد. اگر این علائم از الگویی پیروی می کرد که با PMS سازگار بود، به تشخیص کمک خواهد کرد.
عموما علائم قاعدگی برای دو هفته از بین خواهد رفت، این علائم از مدت کوتاهی بعد از شروع قاعدگی از بین می رود و تا تخمک گذاری بعدی اثری از آن نیست.
دوره مورد انتظار:
سندرم پیش از قاعدگی یا PMS، می تواند در طولانی مدت ادامه داشته باشد. در برخی زنان، این علائم قبل از دوره قاعدگی به اوج می رسد. این الگو تا شروع منوپوز یا یائسگی ادامه دارد، منوپوز، پایان وابسته به سن برای قاعدگی است.
در برخی از زنان علائم PMS به نظر می رسد بعد از سن 35 سالگی کاهش می یابد.
پیشگیری سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
به دلیل این که علت ایجاد PMS هنوز به طور دقیق مشخص نشده است، راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. اما شما می توانید برخی از علائم PMS را با تغییر در سبک زندگی خود، تغییر دهید.
درمان سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
درمان PMS بستگی به موارد زیر دارد:
- شدت و نوع علائم
- میزان آزار دهنده بودن علائم
برای مثال، علائم شما ممکن است خفیف باشد و این علائم بر روابط کاری و شخصی روزمره شما اثری نمی گذارد. در این زمان پزشک ممکن است توصیه هایی درباره تغییر سبک زندگی به شما ارائه نماید، مانند:
- به طور منظم ورزش کنید(سه تا پنج بار در هفته).
- وعده های غذایی را از دست ندهید، برنامه غذایی مرتبی را دنبال کنید تا میزان قند خون شما، پایدار بماند.
- رژیم غذایی متعادل با قند کم داشته باشید.
- سعی کنید خواب شبانه خوبی داشته باشید. شب ها خیلی دیروقت نخوابید.
- اگر سیکار می کشید آن را کنار بگذارید.
- مصرف کافئین، الکل، گوشت قرمز و غذاهای شور را به حداقل برسانید.
- از تکنیک های کاهش استرس استفاده کنید. دوش بگیرید، مدیتیشن و یا بیوفیدبک انجام دهید.
پزشک ممکن است مصرف مکمل های غذایی مانند ب6، کلسیم یا منیزیم را پیشنهاد کند. در مصرف این مکمل ها همیشه دوز توصیه شده توسط پزشک را دنبال کنید. بیش از 100 میلی گرم در روز ب6 مصرف نکنید. دوز بالای ویتامین ب6 می تواند آسیب های جدی را به همراه داشته باشد.
اگر علائم متوسط تا شدیدی دارید که بر زندگی روز مره شما تاثیر می گذارد، پزشک احتمالا داروهایی را نسخه خواهد کرد. این داروها به تخفیف برخی از علائم کمک می کند.
برای مثال اگر شما دچار تورم و افزایش وزن می شوید، پزشک برای شما یک داروی دیورتیک (داروی ادرار آور) تجویز می کند. این دارو به شما کمک می کند تا آب اضافی از بدن خارج شود. مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی مخصوصا قرص هایی که ترکیب استروژن و پرژستین هستند، می تواند شدت کرامپ ها و همچنین دوره پریود را به حداقل برساند.
اگر علائمی مانند کج خلقی، تحریک پذیری، انزوای اجتماعی، خشم و افسردگی را داشته باشید، پزشک ممکن است مصرف داروهای ضد افسردگی را به شما توصیه کند.
موثرترین داروهای ضد افسردگی برای تخفیف علائم PMS، دسته داروهای مهار کننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) است. بعضی از داروهای این دسته، شامل:
- فلوکستین
- سرترالین
سایر داروهای ضد افسردگی مانند نفازودون و ونلافاکسین است. این داروها می تواند دو بار در هفته قبل از هر پریود و یا حتی به صورت روزانه مصرف شود.
کمتر اتفاق می افتد که پزشک، دارویی را نسخه کند تا تخمدان ها را متوقف کند، استروژن تولید کند و چرخه تخمک گذاری را متوقف کند. این داروهای برای زمانی است که شدت این علائم بسیار زیاد باشد و یا وقتی که سایر داروها موثر نباشد. دانوکرین (دانازول) یک آندروژن صناعی است. این دارو، باعث مهار هورمون هایی می شود که از مغز منشا می گیرند تا تخمک گذاری را تحریک کند. آگونیست هورمونهای آزاد کننده گنادوتروپین مانند لوپرولاید، می تواند یائسگی موقت ایجاد می کنند. این داروها نیز هورمون های مربوطه را سرکوب می کند و ایجاد چرخه تخمک گذاری را کنترل می کنند.
اگر لازم باشد که درمان تا 6 ماه ادامه داشته باشد، شما ناچار خواهید بود تا برای سلامت استخوانها از استروژن استفاده نمایید.
زمانی که برای بهبود علائم PMS تحت درمان قرار دارید، چه علائم شدید باشد چه خفیف، همیشه به شما کمک می شود تا درک و حمایت خانواده را داشته باشید. پزشک شما را تشویق خواهد کرد تا درباره علائم و درمان خود با اعضای خانواده صمیمانه صحبت نمایید.
چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟
هنگامی با پزشک تماس بگیرید که:
- علائم PMS سبب آزار و ناراحتی شدیدی در شما شده است.
- علائم PMS بر عملکرد روزانه شما تاثیر می گذارد.
- علائم PMS بر روابط شخصی شما اثر می گذارد.
اگر این علائم در شما شدید است و باعث ایجاد مشکلات جدی برای شما و خانوادتان می شود، در اولین فرصت به پرشک خود مراجعه نمایید.
پیش آگهی:
در بیشتر خانم ها، علائم PMS بعد از 35 سالگی فروکش می کند. این علائم در دوره منوپوز یا یائسگی متوقف می شوند. زنانی که PMS یا PMDD دارند در خطر ابتلا به افسردگی نیز قرار دارند.