تعریف:

دیابت در دوران بارداری عبارت است از:

1. دیابت شیرین چایدار (DM): دیابتی که قبل از شروع دوران بارداری وجود داشته است.
2. دیابت دوران بارداری¹ (GDM): افزایش سطوح گلوکز، که در طول دوران بارداری ایجاد شده و پس از زایمان به حد طبیعی خود باز می گردد.

اتیولوژی:

DM: اختلال سلول‌های پانکراس در تولید انسولین.

GDM: افزایش نیاز پانکراس، که سبب ایجاد نقایص بالینی در متابولیسم کربوهیدرات می شود.

ریسک فاکتور ها:

DM: مولتی فاکتوریال.

GDM: سابقه‌ء خانوادگی مثبت، چاقی، سابقه‌ء قبلی GDM. جنین با وزن بیش از 4 کیلوگرم و یا مرگ غیر قابل توجیه جنین، گروه‌های نژادی خاص (نظیر نژاد آسیایی)، سن بالا، PCOS.

اپیدمیولوژی:

DM: سه تا چهار مورد در هر 1000 نفر.

GDM: دو مورد در هر 100 نفر.

شرح حال:

DM: اغلب خود فرد از وجود آن اطلاع دارد.

GDM: اغلب پس از سه ماهه‌ء دوم بارداری تظاهر می یابد، در بیشتر موارد، بدون علامت است. برخی علایم، عبارتند از: پرنوشی، تشنگی، پرادراری، عفونت‌های ادراری و یا کاندیدایی مکرر و عود کننده.

معاینه بالینی:

معاینه‌ء عمومی: بالا بودن فشار خون، ادم، رتینوپاتی.

معاینه شکم: رحم بزرگ برای سن بارداری (جنین ماکروزوم، پلی هیدرآمنیوس)، مال پرزانتاسیون.

 پاتولوژی:

افزایش مقاومت به انسولین در دوران بارداری، به دلیل تغییر در متابولیسم کربوهیدرات‌ها و افزایش ترشح HPL، پروژسترون و کورتیزول (آنتاگونیست انسولین) ایجاد می شود. افزایش آنابولیسم و کاتابولیسم، می تواند سبب افزایش تغییرات سطوح خونی گلوکز در خون، در طی دوران جنینی می تواند رشد و تکامل جنین را تحت تاثیر قرار داده، ایجاد اختلالات مادرزادی در جنین کند. گلوکز از جفت عبور کرده، سبب افزایش سطوح انسولین در بدن جنین و ماکروزومی می شود، زیرا انسولین برای جنین، به عنوان یک فاکتور رشد عمل می کند. هیپوگلیسمی، اغلب پس از تولد، به دنبال کاهش گلوکز در بدن مادر دیده می شود، اما سطوح انسولین همواره بالا باقی خواهد ماند.

ارزیابی‌ها:

تشخیص GDM:

• روش استاندارد تشخیص: 75 گرم OGTT(در صورتی که پس از 2 ساعت سطح گلوکز خون بالای 7.8 میلی مول باشد، این تست مثبت تلقی خواهد شد).

غربالگری DM:

•  آزمایش خون: FBC، گلوکز، HbA1c، U&E، تست‌های عملکردی کلیه.
• آزمایشات ادراری: میکروآلبومین اوری، MSU،
• سایر روش‌های تشخیصی: اولتراسونوگرافی (از نظر رشد جنین و مالفورماسیون‌های مادرزادی)، فوندوسکوپی.

درمان:

DM: قبل از زایمان: عملکرد کلیه و رتینوپاتی را بررسی کنید. کنترل قند خون را به حد ایده‌آل برسانید و ترکیبات اسید فولیک را تجویز کنید.

DM/GDM: در طی دوران بارداری:

1. افزایش سطوح انسولین، به میزان مورد نیاز (اغلب در موارد GDM نیازی به انجام این کار نیست). از ایجاد هیپوگلیسمی پیشگیری کنید.
2. اسکن و بررسی از نظر آنومالی‌های جنینی در هفته‌ء 18 (تنها در موارد DM).
3. ویزیت پره ناتال، هر دو هفته یک بار، تا پایان هفته‌ء 34 بارداری و سپس، هر هفته یک بار. میزان رشد جنین را از طریق اولراسونوگرافی کنترل کنید.
4. ختم بارداری را در هفته‌ء 39 در نظر بگیرید (در موارد GDM خفیف می توان اجازه‌ء زایمان را به طور طبیعی و خودبخودی داد). در طی زایمان، مقادیر کم انسولین و دکستروز 10 درصد، در صورت لزوم داده می شود (در موارد DM پایدار). زایمان سزارین، در موارد ماکروزومی انجام می شود.
5. سطوح گلوکز جنین را اندازه گیری و به دقت مانیتور کنید.
6. پس از زایمان، مقادیر انسولین را به میزان قبل از دوران بارداری برسانید.

عوارض: عوارض مربوط به دیابت:

• تشدید رتینوپاتی
• نوروپاتی و نفروپاتی
• کتواسیدوز دیابتی
• هیپوکلسمی

عوارض مربوط به بارداری:

• افزایش شانس زایمان سزارین و یا زایمان به کمک ابزار
• افزایش فشار خون پره‌اکلامپسی شدید
• پلی هیدرآمنیوس

عوارض مربوط به جنین:

اختلالات مادرزادی(تنها در موارد DM پایدار) نظیر:

• آژنزی ساکرال
• مالفورماسیون قلبی و یا کلیوی
• مرده‌زایی
• تاخیر رشد داخل رحمی
• زایمان نارس
• سندرم دیسترس تنفسی
• ماکروزمی (دیستوشی شانه)

عوارض مربوط به نوزاد:

• هیپوگلیسمی
• اختلالات الکترولیتی
• زردی

پیش آگهی:

کنترل منظم و دقیق گلوکز، شانس عوارض را کاهش می دهد. 50 درصد از زنان مبتلا به GDM، در طی 10 سال، مبتلا به دیابت خواهند شد.