ماموگرافی چیست؟
ماموگرافی نوعی تست مبتنی بر دوز پایین اشعه ایکس می باشد که طی آن پستان بررسی می شود تا تغییرات غیر طبیعی مشخص شود. نتایج ماموگرافی روی فیلم اشعه ایکس ثبت شده و یا مستقیما وارد کامپیوتر می شود و متخصصی به نام رادیولوژیست آن را بررسی می کند. ماموگرافی به پزشک متخصص زنان امکان می دهد تا تغییرات بافت پستان که در طول معاینه مشخص نشده را ببیند.
ماموگرافی هم برای خانم هایی استفاده می شود که عوارض و مشکلاتی در ارتباط با پستان ندارند و هم در مورد خانم هایی که علائمی مانند تغییر در شکل، اندازه، وجود ترشح از نوک پستان و درد را دارند. تغییرات پستان تقریبا در همه خانم ها اتفاق می افتد. در حقیقت، اغلب این تغییرات سرطانی نیستند و اصطلاحا به آن خوش خیم گفته می شود، اما تنها پزشک متخصص زنان می تواند تشخیص نهایی را در مورد آن بدهد. تغییرات پستان می تواند به صورت ماهانه اتفاق بیفتد و علت آن هم به خونریزی های قاعدگی مربوط است.
بهترین روش برای تشخیص به موقع و زودهنگام سرطان پستان چیست؟
استفاده از ماموگرافی با کیفیت بالا و انجام معاینه بالینی که توسط پزشک متخصص زنان انجام می شود بهترین و موثرترین راه برای تشخیص زودهنگام سرطان پستان است. تشخیص به موقع سرطان پستان شانس درمان موفقیت آمیز را افزایش می دهد.
مانند هر تستی، ماموگرافی نیز محدودیت ها و مزایایی را در پی دارد. برای مثال، برخی سرطان ها با استفاده از ماموگرافی تشخیص داده نمی شود که ممکن است در معاینات بالینی مشخص شود. بررسی و چک کردن پستان توسط خود فرد به منظور شناسایی تغییرات آن breast self-exam یا BSE یا خودآزمایی پستان نامیده می شود. پزشکان معتقدند که 30% موارد شناخته شده سرطان پستان توسط خانم هایی که توده در سینه شان حس کرده بودند، تشخیص داده شده است بنابراین انجام BSE بطور منظم بسیار مهم می باشد، اگرچه ماموگرافی به تشخیص سرطان قبل از لمس توده کمک می کند ولی BSE کمک می کند تا فرد با شکل و باقت پستانش آشنا شده و در صورت بروز تغییر سریعتر به پزشک مراجعه نماید. علاوه بر BSE معاینه پستان توسط پزشک معالج ضروری است.
اگر شما انتخاب می کنید که BSE را انجام دهید، به خاطر داشته باشید که تغییرات پستانی می تواند به دلیل بارداری، افزایش سن، یائسگی، چرخه های قاعدگی و یا استفاده از قرص های ضد بارداری یا سایر هورمون ها ایجاد شود. احساس کمی ناهمواری و نا صافی در پستان طبیعی است. بنابراین معمول است که پستان ها قبل و یا در طول خونریزی قاعدگی متورم شده و حساس شود. اگر شما متوجه تغییرات غیر معمولی در پستان های خود شدید با پزشک متخصص زنان تماس بگیرید.
ماموگرافی چگونه انجام می شود؟
نحوه انجام ماموگرافی به اینصورت است که شما رو به روی دستگاه مخصوص اشعه ایکس می ایستید. شخصی به نام تکنسین رادیولوژی، پستان را بین پلیت اشعه ایکس و پلیت پلاستیکی قرار می دهد، این پلیت ها به دستگاه اشعه ایکس متصل هستند و پستان ها را فشرده می کنند به نحوی که پستان ها صاف شود. به این ترتیب اشعه ایکس در بافت پستان منتشر می شود تا تصویری از پستان ایجاد شود.
آیا ماموگرافی درد دارد؟
در این روش انجام ماموگرافی شما در پستان ها احساس درد خواهید کرد و اغلب این سوال برای بیماران پیش می آید که آیا ماموگرافی درد دارد؟ شما به مدت چند ثانیه در پستان های خود فشار را احساس خواهید کرد و ممکن است احساس درد کنید، اما این شرایط چند ثانیه بیشتر طول نمی کشد. هر چه پستان صاف تر شود تصویر بهتری به دست می آید. اغلب از هر پستان دو تصویر گرفته می شود یکی از طرفین و دیگری از بالا. ماموگرافی هایی که به منظور چکاپ انجام می شود حدودا 20 دقیقه به طول می انجامد.
چند نوع ماموگرافی وجود دارد؟
دو نوع ماموگرافی داریم: ماموگرافی تشخیصی و ماموگرافی که به منظور چکاپ انجام می شود.
ماموگرافی هایی که به منظور چکاپ انجام می شود در مورد خانم هایی است که علامت بالینی مبنی بر سرطان ندارند. این تست شامل دو اشعه ایکس در هر پستان است. با این روش تومورها یا توده هایی که به واسطه لمس قابل تشخیص نیستند، مشخص می شود. این نوع ماموگرافی قادر به تشخیص رسوبات کوچک کلسیمی در پستان است که برخی اوقات بدان معنی است که سرطان پستان وجود دارد.
ماموگرافی تشخیصی: این تست به منظور بررسی سرطان پستان بعد از این که علائمی مبنی بر سرطان پستان تشخیص داده شد انجام می شود. علائم سرطان پستان عبارت است از درد، ضخیم شدن پوست پستان، ترشحات نوک پستان یا تغییراتی در اندازه و شکل پستان. این ماموگرافی ها انجام می شود تا تغییرات بیشتر پستان که در ماموگرافی چکاپ به دست آمده بررسی شود یا بخش هایی از بافت که رویت آن در ماموگرافی چکاپ سخت بوده است بررسی شود. این نوع از ماموگرافی در مقایسه با ماموگرافی چکاپ بیشتر به طول می انجامد و از میزان اشعه ایکس بیشتری استفاده می شود تا از چندین زاویه بافت پستان بررسی شود. تکنسین می تواند روی ناحیه مشکوک دقیق تر شود و جزئیات بیشتری را تصویر برداری کند و این به پزشک متخصص زنان کمک می کند تا تشخیص دقیق تری دهد.
ماموگرافی دیجیتال
در ماموگرافی دیجیتال نیز از اشعه ایکس استفاده می شود تا تصاویری از پستان ایجاد شود اما در این حالت تصویر به دست آمده مستقیما در کامپیوتر ذخیره می شود. به این ترتیب این امکان وجود دارد تا تصویر ثبت شده بزرگ نمایی بیشتری پیدا کند و به این ترتیب دقیق تر بررسی می شود. تحقیقات اخیر نشان نداده است که تصاویر دیجیتالی در ماموگرافی دیجیتال در مقایسه با تصاویر فیلم اشعه ایکس سرطان را بهتر نشان می دهد. اما در مورد خانم هایی که پستان های متراکم دارند و در دوران قبل از یائسگی قرار دارند و یا افرادی که زیر 50 سال هستند، نتیجه به دست آمده توسط ماموگرافی دیجیتالی بهتر است.
ماموگرافی دیجیتال می تواند مزیت های زیر را در پی داشته باشد:
- از آن جایی که این تصاویر با استفاده از کامپیوتر می تواند به اشتراک گذاشته شود این امکان برای بیمار وجود دارد تا با پزشکان دیگر نیز مشورت کند.
- در ماموگرافی دیجیتال تفاوت بین بافت های نرمال و غیر نرمال ممکن است آسان تر مشخص داده شود.
- در ماموگرافی دیجیتال تعداد تست های مربوط به پیگیری ممکن است کاهش یابد.
- در ماموگرافی دیجیتال تصاویر تکراری کمتری ممکن است مورد نیاز باشد و به این ترتیب در معرض اشعه ایکس بودن نیز کاهش می یابد.
چند وقت یک بار باید ماموگرافی انجام شود؟
در آمریکا توصیه می شود که :
- خانم های 50 تا 74 ساله هر دو سال ماموگرافی دهند.
- خانم های زیر 50 سال باید در مورد نحوه شروع و انجام مجدد آن با پزشک خود مشورت نمایند.
ماموگرافی چه چیز را می تواند نشان دهد؟
رادیولوژیست به تصاویر اشعه ایکس به دست آمده از پستان نگاه می کند تا تغییرات را بررسی کند. تفاوت های بین پستان ها و برخی تفاوت های نرمال اهمیتی ندارد. او تصاویر به دست آمده را با تصاویر ماموگرافی قبلی مقایسه می کند تا تغییرات را بررسی کند. پزشک هم چنین به توده ها و یا رسوبات کلسیم نیز توجه خواهد داشت.
توده: اندازه، شکل و کناره های توده می تواند به پزشک اطلاعاتی را در مورد سرطانی بودن و یا سرطانی نبودن دهد. در روی ماموگرام توده های خوش خیم اغلب صاف و منحنی هستند که ظاهری شفاف و حاشیه مشخص دارند. توده های سرطانی ظاهری دندانه دندانه و شکلی نامنظم دارند.
رسوبات کلسیم: رسوبات کلسیم که به آن کلسیفیکاسیون نیز گفته می شود ممکن است در بافت پستان یافت شوند. توده های کلسیفیکاسیون شبیه نقطه هایی سفید روی ماموگرام مشخص می شوند و دو نوع کلسیفیکاسیون وجود دارد:
- ماکروکلسیفیکیشن: رسوبات کلسیمی هستند که با افزایش سن ایجاد می شود و معمولا نشانه ای از سرطان نیستند.
- میکروکلسیفیکیشن: اغلب به صورت لکه های کوچکی از کلسیم مشخص می شوند که در منطقه ای یافت می شوند که سلول ها به سرعت در حال تقسیم هستند.
اگر کلسیفیکاسیون به صورت گروهی و به طریقی مشخص وجود داشته باشد می تواند علامت سرطان باشد. با توجه به اینکه چه مقدار لکه کوچک کلسیم وجود دارد و بزرگی آنها چقدر است و چگونه به نظر می رسند، پزشک می تواند دستور انجام آزمایشات دیگری دهد. کلسیم موجود در رژیم غذایی منجر به ایجاد رسوب کلسیم در بافت پستان نمی شود.
اگر ماموگرافی های حاصل از چکاپ نشان دهد که مشکلی وجود دارد، آن وقت چه خواهد شد؟
اگر نتایج تست ماموگرافی علائمی مبنی بر سرطان پستان را نشان دهد پزشک باید دریابد آیا این تغییرات به دلیل سرطان است و یا این که ممکن است دلایل دیگری در کار باشد. پزشک در مورد سوابق پزشکی شخصی و خانوادگی پرسش هایی خواهد پرسید. پزشک شما را معاینه می کند و ممکن است دستور دهد تا برخی از آزمایشات زیر انجام شود:
- ماموگرافی تشخیصی: که طی آن تمرکز بر بخش های خاصی از پستان است
- سونوگرافی پستان: روش تصویربرداری که در آن از امواج صوتی استفاده می شود تا تصویری از پستان گرفته شود. تصاویر می تواند نشان دهد آیا توده جامد است و یا از مایع پر شده. کیست های که از مایع پر شده اند سرطانی نیستند. اما توده های جامد می توانند سرطانی باشند. بعد از آزمایش پزشک می تواند تصاویر را روی ویدئو ذخیره کند و یا از آن ها پرینت گرفته شود. سونوگرافی پستان می تواند در کنار ماموگرافی انجام شود.
- ام آر آی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی: در این تکنیک از مغناطیس متصل به کامپیوتر استفاده می شود. ام آر آی تصاویر جزئی را از بافت پستان نشان می دهد. پزشک می تواند این تصاویر را روی مانیتور ببیند و یا این که تصاویر روی فیلم پرینت می شود. ام آر آی نیز می تواند در کنار ماموگرافی استفاده شود.
- بیوپسی: تستی است که در آن بخشی از مایع و یا بافت حاصل از پستان فرد برداشته می شود تا مشخص شود آیا سرطان وجود دارد یا خیر. پزشک به منظور بیوپسی شما را به جراح و یا متخصص بیماری های پستان ارجاع می دهد.
کجا می توان ماموگرافی با کیفیت بالا انجام داد؟
در کلینیک های مخصوص پستان، در بخش رادیولوژی بیمارستان، رادیولوژی های خصوصی و مطب پزشکان ماموگرافی هایی با کیفیت بالا انجام می شود. پزشک و یا خدمات درمانی محل شما را راهنمایی خواهند کرد که برای کاهش هزینه های مربوط به ماموگرافی چه باید کرد و به کجا مراجعه نمائید.
اگر ایمپلنت پستان داشته باشم چه خواهد شد؟
خانم هایی که ایمپلنت پستان دارند نیز باید ماموگرافی انجام دهند. خانم هایی که بعد از برداشت کامل پستان (ماستکتومی) ایمپلنت انجام داده اند باید از پزشک خود بپرسند آیا برای پستان بازسازی شده انجام ماموگرافی نیاز خواهد بود یا خیر.
اگر شما ایمپلنت های پستانی دارید حتما فردی که ماموگرافی انجام می دهد را در جریان قرار دهید. به تکنسین و رادیولوژیست های با تجربه به منظور انجام ماموگرافی از بیمارانی که ایمپلنت دارند، نیاز است. ایمپلنت برخی بافت های پستانی را می پوشاند و تشخیص را دشوار می سازد. برای دیدن بافت های بیشتر، تکنسین باید به آرامی بافت پستان را از ایمپلنت دور کند و تصاویر بیشتری را از پستان ها بگیرد.
برای انجام ماموگرافی چطور باید آماده شوم؟
ابتدا باید بررسی کنید آیا مکانی که در آن قرار است ماموگرافی انجام دهید از شما چه چیز را می خواهد که قبل از رفتن به ماموگرافی باید آن را رعایت کنید. در این جا برخی نکات لیست شده است که می تواند راهنمای کلی باشد:
- برای یافتن بهترین زمان برای انجام ماموگرافی به این نکته دقت کنید که اگر شما هنوز دچار خونریزی های قاعدگی می شوید سعی کنید تا وقت انجام ماموگرافی را هفته قبل از پریود خود قرار ندهید. در این صورت پستان ها کمتر دردناک و متورم می شود و ماموگرافی تصاویر بهتری را ایجاد می کند.
- اگر ایمپلنت دارید حتما مسئولین ماموگرافی را در جریان قرار دهید.
- برای انجام ماموگرافی لباس راحت و آزاد بپوشید.
- روزی که برای انجام ماموگرافی می روید، از دئودرانت، عطر، لوسیون و یا پودر استفاده نکنید. این موارد سبب ایجاد سایه روی ماموگرام می شود.
- اگر در جای دیگری ماموگرافی انجام داده اید تصاویر ماموگرافی قبلی را با خود همراه داشته باشید تا بتوان نتایج قبلی را با فیلم های جدید مقایسه کرد.
آیا مشکلی در ارتباط با ماموگرافی وجود دارد؟
ماموگرافی چندان کامل نیست اما بهترین روش برای شناسایی تغییرات پستانی است. اگر ماموگرافی تغییراتی را نشان دهد لازم است تا برای درک بهتر تست های دیگری نیز انجام شود. اگر پزشک تغییری را روی ماموگرام دریافت کرد این لزوما به معنی سرطان نیست.
همانند سایر تست های پزشکی، ماموگرافی نیز محدودیت هایی دارد. برخی از این محدودیت ها عبارت است از:
- ماموگرافی بخشی از روند تکمیل معاینات پستان است. پزشک باید معاینه بالینی از پستان انجام دهد. اگر ماموگرام چیز غیرطبیعی را نشان دهد پزشک دستور آزمایشات بیشتری را خواهد داد.
- تشخیص سرطان همیشه به معنای نجات زندگی نیست. حتی اگر ماموگرافی بتواند تومورهایی را نشان دهد که احساس نمی شوند، یافتن یک تومور کوچک همیشه به این معنی نیست که زندگی فرد نجات خواهد یافت. ماموگرافی نمی تواند به فرد مبتلا به سرطانی که به سرعت رو به رشد است و به سایر بخش های بدن منتشر می شود کمک کند.
- در ماموگرافی ممکن است نتایج کاذب منفی ایجاد شود. این بدان معناست که همه چیز نرمال به نظر می رسد اما سرطان در واقع وجود دارد. نتیجه منفی کاذب اغلب اتفاق نمی افتد. خانم های جوان تر بیشتر از خانم های میان سال مستعد نتایج منفی کاذب هستند. پستان های متراکم در خانم های جوان سبب می شود توده های سرطانی در ماموگرافی سخت تر تشخیص داده شود.
- نتایج مثبت کاذب وقتی اتفاق می افتد که نتایج ماموگرافی نشان می دهد که سرطان وجود دارد اما در واقع این طور نیست. نتیجه مثبت کاذب در خانم های جوان تر، خانم هایی که بیوپسی از پستان انجام داده اند، خانم هایی که سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان پستان دارند و خانم هایی که استروژن مصرف می کنند (مانند خانم هایی که به دلیل یائسگی از هورمون ها استفاده می کنند) بیشتر اتفاق می افتد.
- ماموگرافی مانند سایر روش های مبتنی بر اشعه ایکس از دوز پایینی از تابش استفاده می کنند. ریسک آسیب و عوارض ماموگرافی در این روش پایین است اما قرار گرفتن مکرر در معرض اشعه ایکس می تواند سبب سرطان شود. مزایای این روش کمابیش بر خطرات آن غالب است. در مورد نیاز به هر بار استفاده از اشعه ایکس با پزشک خود مشورت نمائید. در مورد محافظت از بخش هایی از بدن که در معرض اشعه ایکس نیست با پزشک خود مشورت کنید. اگر احتمال بارداری وجود دارد حتما باید پزشک و تکنسین خود را در جریان گذارید.
