ویتامین دی در کودکان و نوزادان
ویتامین دی ماده ای مغذی می باشد که نقش مهمی در هموستاز کلسیم و سلامت استخوان ها به عهده دارد. کمبود ویتامین دی در نوزادان سبب بروز نرمی استخوان و کاهش مقدار کلسیم می شود. کمبود ویتامین دی در کودکان نیز همین مشکلات را به همراه خواهد داشت. کمبود ویتامین دی در کودکان و نوزادان در فرم های شدید می تواند بروز تتانی و تشنج را به همراه داشته باشد (تتانی به انقباض غیر ارادی ماهیچه ها اشاره دارد). کمبود ویتامین دی در کودکان در جمعیت هایی شایع است که به مشکل سوء تغذیه دچارند.
کبمود ویتامین دی در کودکان در فرم های نه چندان شدید در ابتدا علائم بالینی ظاهر نمی کند، اما می دانیم کمبود ویتامین دی در کودکان حتی اگر به بروز نرمی استخوان منجر نشود عوارضی مانند کاهش تراکم استخوان را به همراه خواهد داشت.
ویتامین دی پیش ساز هورمونی می باشد که بعد از مجاورت با اشعه فرابنفش در پوست ساخته می شود. این پیش ساز هورمونی در کبد و کلیه ها متابولیزه شده و به فرم فعال تبدیل می شود. 25(OH)Dفرم فعال ویتامین دی در بدن می باشد. اندازه گیری 25(OH)Dشاخص خوبی از وضعیت ویتامین دی در کودکان فراهم می سازد. در صورت عدم مصرف مکمل ویتامین دی در کودکان و نوزادان، کمتر از 10% ویتامین دی مورد نیاز از طریق غذا تامین می شود.
به طور کلی باید عنوان کرد استاندارد دقیقی برای تعریف میزان نرمال ویتامین دی در کودکان در دست نمی باشد، اما با توجه به تحقیقاتی که انجام شده استانداردهای زیر در تعریف میزان نرمال ویتامین دی در کودکان مشخص گردیده است:
- میزان نرمال ویتامین دی در کودکان: مقدار 25(OH)D بالا یا برابر با 20 نانوگرم بر میلی لیتر باشد
- کمبود ویتامین دی در کودکان: مقدار 25(OH)D بین 15 تا 20 نانوگرم در میلی لیتر باشد
- فقر ویتامین دی در کودکان: مقدار 25(OH)D کمتر از 15 نانوگرم بر میلی لیتر باشد
علت کمبود ویتامین دی در کودکان و نوزادان
علت کمبود ویتامین دی در کودکان و فاکتورهای خطر مربوط به آن عبارت است از:
- داشتن پوستی تیره
- استفاده از رژیم گیاهی و داشتن رژیم های غذایی غیر معمول: منابع خوراکی که در تامین ویتامین دی در کودکان موثر است شامل غذاهایی مانند ماهی سالمون، ساردین، تخم مرغ و جگر می باشد.
- استفاده از برخی داروها مانند داروهای ضد تشنج، داروهای آنتی ویروس، گلوکوکورتیکوئیدها و داروهای ضد قارچ در کمبود ویتامین دی در کودکان نقش دارد.
- ابتلا به مشکلات سوء هاضمه: شرایطی که در آن جذب چربی ها مختل می گردد سبب جذب نامناسب ویتامین دی در کودکان می شود. بیماری نرمی استخوان در کودکان مبتلا به بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده روی می دهد.
- زیستن در مناطقی که نور خورشید کمتری در آن وجود دارد
- چاقی: کمبود ویتامین دی در کودکان و نوجوانان چاق بیشتر از کودکانی با وزن نرمال می باشد و علت این ارتباط چندان روشن نیست.
برخی فاکتورهای پریناتال نیز در کمبود ویتامین دی در نوزادان دخالت دارد. علت کمبود ویتامین دی در نوزادان عبارت است از:
- فقر ویتامین دی در مادر: ویتامین دی از طریق مادر و از راه جفت وارد بدن جنین می گردد. کاهش ذخیره ویتامین دی در بدن مادران با کمبود ویتامین دی در نوزادان ارتباط دارد.
- نارس بودن نوزاد: مقدار ویتامین دی در نوزادان نارس اندک می باشد زیرا آن ها زمان کمتری برای ذخیره ویتامین دی از بدن مادر داشته اند. سه ماهه سوم بارداری زمان مهمی برای انتقال ویتامین دی از بدن مادر به جنین می باشد زیرا در این زمان استخوان بندی جنین تقویت می گردد.
- کمبود مقدار ویتامین دی در شیر مادر: محتوی ویتامین دی در شیر مادر اندک می باشد و این کمبود در مادرانی با مقدار ویتامین دی کافی نیز صادق می باشد.
علائم کمبود ویتامین دی در کودکان و نوزادان
علائم کمبود ویتامین دی در کودکان و نوزادان عبارت است از:
- نرمی استخوان: نرمی استخوان که به رشد نامناسب استخوان ها و غضروف ها اشاره دارد یکی از مشکلات کمبود ویتامین دی در کودکان می باشد. کودکان مبتلا به نرمی استخوان عوارض مختلفی را نشان می دهند که بستگی به شدت بیماری دارد. از جمله این عوارض می توان به عقب ماندگی در رشد، درجاتی از درد، تاخیر در حرکت و افزایش احتمال ابتلا به عفونت ها اشاره کرد.
- استئومالاسیا: استئومالاسیا یکی دیگر از مشکلات ناشی از کمبود ویتامین دی در کودکان می باشد. استئومالاسیا به نرم شدگی استخوان ها در اثر فقر ویتامین دی اشاره دارد که سبب نازک شدن استخوان ها می گردد و به بیماری پوکی استخوان تبدیل می شود.
- تغییرات بیومدیکال: کمبود ویتامین دی در کودکان سبب کاهش جذب کلسیم و فسفر در روده می گردد. کمبود ویتامین دی در کودکان سبب تغییر در مقدار هورمون های پاراتیروئید می شود. کاهش مقدار فسفر در خون سبب ضعف ماهیچه ای در کودکان می شود به نحوی که راه رفتن و ایستادن آن ها را دشوار می سازد.
مقدار مصرف مکمل ویتامین دی در کودکان
مقدار مصرف مکمل ویتامین دی در کودکان 1 تا 18 سال معادل 600 واحد برابر با 15 میکروگرم به طور روزانه می باشد. مقدار ویتامین دی در نوزادان شیرخوار معادل 400 واحد در روز می باشد. برای بهینه سازی مقدار ویتامین دی در نوزادان توصیه می شود خانم های باردار از مقدار کافی ویتامین دی بدن خود در این دوران مطلع باشند. در خانم های باردار و خانم های شیرده مصرف روزانه 600 واحد ویتامین دی توصیه می گردد. همچنین توصیه می شود انجام غربالگری ویتامین دی در کودکانی که فاقد رشد مناسب بوده و یا دچار تاخیر حرکتی هستند انجام شود. انجام غربالگری ویتامین دی در نوزادانی که سابقه نارس بودن داشته اند نیز توصیه می گردد.
دکتر زهرا دیالمه متخصص کودکان و نوزادان اظهار می دارند که در ایران براساس پروتکل تعیین شده توسط وزارت بهداشت، تمام نوزادان از بدو تولد تا دو سالگی باید روزانه 400 واحد بین المللی ویتامین دی مصرف کنند. بعد از آن نیز استفاده از منابع غذایی غنی از ویتامین دی توصیه می گردد.
نوجوانان و بزرگسالان خصوصا خانم هایی که در سنین باروری قرار دارند باید مصرف ماهانه یک عد قرص ویتامین دی پنجاه هزار واحدی را در نظر داشته باشند. البته این مقادیر صرفا جهت پیشگیری از کمبود ویتامین دی می باشد و در موارد کمبود باید تحت نظر پزشک دوزهای درمانی بالاتری را مصرف نمایند.
نکته قابل توجه این است که مصرف بیش از حد نیاز از ویتامین دی موجب مسمومیت ناشی از این ویتامین و بروز عوارضی همچون سنگ های کلیوی می گردد. بنابراین مصرف ویتامین دی در هر سنی باید با مشورت پزشک صورت گیرد.
