نام ژنریک:

• متوکلوپرامید هیدروکلراید

نام لاتین:

• Metoclopramide HCl

نام تجاری:

• ®Plasil
• ®Reglan
• ®Clopra

گروه دارویی- درمانی:

• مشتق پاراآمینوبنزوئیک اسید
• ضد استفراغ، محرک دستگاه گوارش

طبقه بندی در بارداری:

• گروه B

اشکال دارویی:

• قرص: 10 میلی گرم
• محلول خوراکی (قطره): 4 میلی گرم در میلی لیتر
• تزریقی: 5 میلی گرم در میلی لیتر

موارد مصرف، روش و دوزاژ:

• کاهش تهوع واستفراغ

      بالغین:

      متوکلوپرامید 10 میلی گرم به فرم خوراکی هر 8 ساعت تجویز می شود.

      کودکان:

     0.03 تا 0.1 متوکلوپرامید خوراکی هر 8 ساعت تجویز می شود. حداکثر دوز متوکلوپرامید در اطفال 0.5 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد. دوز متوکلوپرامید در اطفال باید به دقت توسط پزشک تعیین شود.

• ریفلاکس مری-معده

     بالغین:

     10 تا 15 میلی گرم متوکلوپرامید خوراکی 4 بار در روز، نیم ساعت قبل از غذا تجویز می شود.

• تهوع و استفراغ بعد از عمل جراحی

    بالغین:

    10 تا 20 میلی گرم متوکلوپرامید به صورت عضلانی نزدیک به اواخر عمل تزریق می شود و در صورت نیاز هر 4 تا 6 ساعت بعد از عمل قابل تکرار می باشد.

مکانیسم اثر:

مکانیسم اثر متوکلوپرامید عبارت است از:

• متوکلوپرامید با مهار گیرنده های دوپامین در کمورسپتورهای CTZ سبب مهار یا کاهش تهوع و استفراغ می شود.
• متوکلوپرامید باعث افزایش تون اسفنکتر تحتانی مری و تحریک حرکات قسمت فوقانی دستگاه گوارش می گردد.

فارماکوکینتیک:

• نیمه عمر متوکلوپرامید حدود 2.5 ساعت می باشد.
• دفع متوکلوپرامید عمدتا از طریق ادرار و مدفوع صورت می گیرد.

نکات با اهمیت:

• در صورت ایجاد عوارض اکستراپیرامیدال (اختلال در حرکات عضلانی) ناشی از متوکلوپرامید مصرف آن باید قطع گردد.
• متوکلوپرامید خوراکی به مدت 4 تا 12 هفته در درمان سوزش معده استفاده می شود. آمپول متوکلوپرامید در پیشگیری از تهوع و استفراغ ناشی از جراحی یا شیمی درمانی موثر است.
• مصرف متوکلوپرامید در اواخر بارداری ممکن است خطراتی را برای جنین در پی داشته باشد (عوارض متوکلوپرامید بر جنین).
• مصرف متوکلوپرامید در افراد زیر 18 سال تایید شده نمی باشد.
• افزایش دوز یا دوره مصرف متوکلوپرامید سبب بروز اختلالات حرکتی می شود، که در برخی موارد این عوارض برگشت ناپذیر می باشد. ریسک بروز چنین عوارض جانبی در افراد سالمند و افراد مبتلا به دیابت بیشتر می باشد.

موارد منع مصرف:

• حساسیت شدید به متوکلوپرامید
• صرع
• تشنج
• انسداد روده
• فئوکروموسیتوم
• پارگی روده
• نارسایی کلیوی و کبدی

موارد احتیاط:

• پارکینسون
• فشار خون بالا
• سابقه افسردگی
• نارسایی احتقانی قلب
• سرطان سینه
• دیابت
• افسردگی یا بیماری های روانی
• کودکان

تداخلات دارویی:

تداخلات دارویی متوکلوپرامید عبارت است از:

• مصرف همزمان متوکلوپرامید با داروهای تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی سمیت عصبی ناشی از متوکلوپرامید را تشدید می سازد.
• در مصرف همزمان متوکلوپرامید و داروهای ضد دیابت و انسولین، مقادیر این داروها باید تعدیل شود.
• در مصرف همزمان متوکلوپرامید با آنتی سایکوتیک های بوتیروفنون و فنوتیازین ها، عوارض اکستراپیرامیدال تشدید می شود.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

عوارض جانبی متوکلوپرامید عبارت است از:

• CNS: سردرد، سرگیجه، ضعف، بی قراری، خواب آلودگی، عوارض اکستراپیرامیدال، توهم
• GI: اسهال، ناراحتی و دیسترس گوارشی
• CV: تاکیکاردی، هیپوتانسیون، برادیکاردی، آرتیمی های فوق بطنی
• Other: راش، کهیر، کاهش لیبیدو، بی اختیاری ادراری، تکرر ادرار، برونکواسپاسم

مصرف در بارداری و شیردهی:

• مصرف متوکلوپرامید در بارداری: ریسک بروز ناهنجاری به دنبال مصرف متوکلوپرامید در بارداری بسیار نادر می باشد. تا حد امکان بهتر است از مصرف متوکلوپرامید در سه ماهه اول و سوم بارداری اجتناب شود. داده های انسانی نتایجی را مبنی بر عوارض متوکلوپرامید بر جنین نشان نداده است. مادرانی که در خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان قرار دارند ممکن است به دنبال مصرف متوکلوپرامید افسردگی را به عنوان عوارض جانبی متوکلوپرامید در بارداری تجربه کنند.
• مصرف متوکلوپرامید در شیردهی: به طور کلی استفاده از متوکلوپرامید در شیردهی توصیه نمی شود. مقدار متغیری از متوکلوپرامید در شیر انسان ترشح می شود. در برخی موارد مقدار متوکلوپرامید در سرم نوزاد به اندازه ای افزایش می یابد که تاثیرات فارماکولوژیک به همراه دارد. تاثیر متوکلوپرامید در شیردهی به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

توجهات پزشکی - پرستاری:

• متوکلوپرامید را 30 دقیقه قبل از غذا و هنگام خواب تجویز نمایید.
• جهت تجویز وریدی مقادیر بیش از 10 میلی گرم متوکلوپرامید، دارو باید در محلول تزریقی رقیق شده و تزریق باید در خلال 15 دقیقه انجام شود.
• در طول تزریق وریدی متوکلوپرامید، محلول حاوی متوکلوپرامید را باید در مقابل نور محافظت کرد.
• علایم اکستراپیرامیدال ناشی از متوکلوپرامید در کودکان و افراد مسن شایع می باشد.
• در طول مصرف متوکلوپرامید بیمار را از نظر هیپرناترمی و هیپوکالمی بررسی نمایید.
• افزایش پرولاکتین سرم ناشی از مصرف متوکلوپرامید اغلب ظرف چند هفته تا چند ماه اصلاح خواهد شد.

توجهات بیمار - خانواده:

• دوز متوکلوپرامید و نحوه مصرف متوکلوپرامید باید توسط پزشک تعیین شود. هرگز نباید دوز متوکلوپرامید را افزایش داد و یا به مدت بیش از 12 هفته از متوکلوپرامید استفاده نمود.
• مصرف متوکلوپرامید اغلب سبب خواب آلودگی خواهد شد بنابراین تا مشخص شدن تاثیرات درمانی متوکلوپرامید بهتر است از انجام فعالیت هایی که به هشیاری کامل نیاز دارند مانند رانندگی اجتناب کنید.
• در صورت ایجاد حرکات غیر عادی در چشم ها، صورت یا اندام ها مصرف متوکلوپرامید را فورا قطع کنید.
• در طول درمان با متوکلوپرامید از مصرف داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی و الکل اجتناب کنید.
• طرز استفاده از قطره متوکلوپرامید را بیاموزید. قطره متوکلوپرامید را با استفاده از سرنگ به دقت اندازه گیری کنید.
• هرگز نباید به طور همزمان از فرم های مختلف متوکلوپرامید استفاده کرد.

شرایط نگهداری دارو:

• متوکلوپرامید را باید از نور محافظت کرد و آن را در دمای 15 تا 30 درجه نگاهداری نمود.