نام ژنریک:

• مورفین
• مورفین سولفات
• مرفین

نام لاتین:

• Morphine Sulfate

نام تجاری:

• ®Duramorph
• ®Morphitec
• ®Morcap
• ®Roxanol

گروه دارویی- درمانی:

• مشتقات فنانترن، آلکالوئید مخدر غیر صناعی
• ضد درد مخدر

طبقه بندی در بارداری:

• گروه B (در مصرف طولانی مدت با دوز بالا گروه D)

اشکال دارویی:

• آمپول: 10 میلی گرم بر میلی لیتر
• قرص: 10 میلی گرم
• شیاف: 10 میلی گرم

موارد مصرف، روش و دوزاژ:

• آمپول مورفین برای تسکین دردهای شدید تزریق می شود.

آمپول مورفین در بالغین:

دوز مورفین، 4 تا 15 میلی گرم به صورت زیر جلدی یا عضلانی

آمپول مورفین در کودکان:

در کودکان دوز مورفین بر اساس وزن کودک محاسبه می شود، 0.1 تا 0.2 میلی گرم بر کیلوگرم زیرجلدی و حداکثر دوز مورفین 15 میلی گرم می باشد.

• آمپول مورفین برای کنترل درد در آنژین صدری و انفارکتوس میوکارد تزریق می شود.

بالغین:

2 تا 5 میلی گرم تزریق وریدی هر 5 تا 30 دقیقه بسته به نیاز بیمار.

مکانیسم اثر:

• مکانیسم اثر مورفین: مورفین آگونیست قوی گیرنده های اپیوئیدی است که با اثر بر سه نوع گیرنده باعث ایجاد اثراتی می شود که این اثرات عمدتا در سطح سوپراسپینال (یوفوری، دپرسیون تنفسی و وابستگی فیزیکی)، در سطح اسپینال (خواب آلودگی، میوز، دیس فوری، هالوسیناسیون و اثرات قلبی) و بر سیستم عصبی مرکزی و عضلات صاف (خصوصا اسفنکترها، مجاری صفراوی و گوارشی) می باشد.

فارماکوکینتیک:

• مورفین سولفات جذب گوارشی خوبی دارد.
• مدت اثر مورفین 4 تا 5 ساعت است.

نکات با اهمیت:

• مورفین اثر ضد درد بسیار قوی دارد و از آمپول مورفین در درد های شدید استفاده می شود. نحوه تزریق مورفین به صورت تزریق زیر پوستی، عضلانی و وریدی است اما تزریق مورفین به صورت وریدی را فقط در افرادی که سکته قلبی کردند و درد خیلی زیادی دارند، انجام می دهند.
• مورفین بسیار اعتیادآور است و اگر بیماری 2 تا 3 بار مورفین تزریق کند، اعتیاد به مورفین ایجاد می شود. علائم اعتیاد به مورفین نیاز فیزیکی و روانی شدید به ادامه مصرف مورفین است. علائم اعتیاد به مورفین و محرومیت از آن 6 تا 8 ساعت بعد از قطع دارو شروع شده طی 36 تا 72 ساعت به حداکثر رسیده و سپس به تدریج طی 7 تا 10 روز فروکش می کند.
• افزایش سطح آمیلاز و لیپاز سرم حین مصرف مورفین فسفات باید مورد توجه باشد.

موارد منع مصرف:

موارد منع مصرف مورفین شامل:

• حساسیت شدید به مورفین
• آسم حاد برونشیال یا انسداد مجاری هوایی فوقانی
• اختلالات صفراوی

موارد احتیاط:

• اختلال عملکرد کبدی و کلیوی
• ترومای سر
• اختلال شدید تنفسی
• سابقه سوء مصرف مواد مخدر
• هایپوتیروئیدیسم
• تشنج
• سالمندان
• آریتمی های فوق بطنی
• میاستنی گراو
• هایپرپلازی خوش خیم پروستات

تداخلات دارویی:

• سایمتیدین متابولیسم مورفین فسفات را دچار اشکال می کند.
• مورفین با آنتی کولینرژیک ها سبب ایلئوس فلجی می شود.
• مصرف همزمان مورفین با خواب آورها، آرام بخش ها، فنوتیازین ها، باربیتورات ها و آنتی هیستامین ها و تمام داروهای تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی باعث دپرسیون شدید سیستم عصبی مرکزی می شود.
• مصرف مورفین همزمان با داروهای ضد افسردگی MAIO احتمال واکنش های خطرناک را به دنبال دارد.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

از جمله عوارض جانبی مورفین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• CNS: گیجی، توهم، سبکی سر، سرخوشی، کابوس، اغتشاش شعور، افسردگی، خواب آلودگی
• GI: تهوع و استفراغ، یبوست، خشکی دهان، بی اشتهایی، اسپاسم مجاری صفراوی
• CV: ادم، تاکیکاردی، طپش قلب، هایپوتانسیون، شوک، ایست قلبی
• Other: احتباس ادراری، کاهش لیبیدو (میل جنسی)، اختلال در ادرار کردن، خارش، تعریق، آپنه، تضعیف و ایست تنفسی

مصرف در بارداری و شیردهی:

• مصرف مورفین در بارداری جز گروه B (در مصارف طولانی مدت و یا با دوز بالا گروه D) است. مورفین در بارداری با احتیاط مصرف شود زیرا دوز بالای مورفین تراتوژن بوده است.
• مصرف مورفین در شیردهی، مورفین به مقدار کمی در شیر مادر ترشح می شود. اثرات مورفین روی شیرخوار مشخص نیست. مادر شیرده باید 2 تا 3 ساعت پس از مصرف مورفین فسفات از شیردهی اجتناب کند.

توجهات پزشکی - پرستاری:

• قبل و بعد از تجویز مورفین فسفات شدت، مدت، نوع، الگو و خصوصیات و موضع درد را مورد ارزیابی قرار دهید.
• نبض، فشار خون و تنفس را در حین تجویز مورفین فسفات کنترل نمایید.
• احتباس ادراری و یبوست شدید را گزراش کنید.
• در طول استفاده از مورفین تغییرات سیستم عصبی مرکزی را در بیمار مورد توجه قرار دهید: توهم، سرخوشی، واکنش مردمک، گیجی، خواب آلودگی و سطح هوشیاری.
• بیمار را از نظر واکنش های آلرژیک و آنافیلاکسی مورد توجه قرار دهید.
• در طول استفاده از مورفین به تغییرات وضع تنفسی بیمار توجه کنید: تعداد عمق، ریتم، الگو و مشخصات.
• برای پیشگیری از تهوع و استفراغ مورفین را با یک ضد استفراغ تجویز کنید.
• دوز مورفین را بر اساس شدت و مدت درد تنظیم کنید. گاهی ممکن است از پمپ PCA برای تنظیم دوز توسط خود بیمار استفاده شود.
• برای تجویز مورفین به فرم تزریق وریدی می توانید مورفین را با آب مقطر یا NS مخلوط کنید.
• مورفین را نمی توان به مدت طولانی یا به عنوان مسکن روتین تجویز نمود. زیرا باعث وابستگی و ایجاد تحمل می شود.
• به دلیل احتمال گیجی و سقوط در زمان مصرف با مورفین، بیمار را در هنگام راه رفتن کمک کنید.
• بیمار را در حین مصرف مورفین تحت حفاظت فیزیکی قرار دهید: نرده های کنار تخت، زنگ خطر، نور، چراغ خواب.
• همواره برای درمان اوردوز مورفین آمپول نالوکسان و وسایل احیا اورژانسی را در دسترس قرار دهید.

توجهات بیمار - خانواده:

• در طول مصرف مورفین برای جلوگیری از هایپوتانسیون ارتواستاتیک از تغییر وضعیت ناگهانی اجتناب کنید.
• استفاده طولانی مدت از مورفین فسفات سبب وابستگی جسمی و اعتیاد به مورفین شود.
• در حین درمان با مورفین تغییرات سیستم عصبی مرکزی و واکنش های آلرژیک را گزارش کنید.
• از مصرف الکل و هر گونه داروی غیر نسخه ای و تضعیف کننده های سیستم عصبی همزمان با مورفین بپرهیزید.
• نشانه های قطع مصرف مورفین علامت ایجاد وابستگی به دارو است.

شرایط نگهداری دارو:

• مورفین فسفات در دمای 15 تا 30 درجه در پوشش بسته و دور از نور باید نگاهداری شود.