دیسپارونی در زنان
دیسپارونیا، درد مداوم یا عود کننده طی فعالیت جنسی است که باعث ناراحتی و مشکلات در روابط بین فردی می شود. دیسپارونی را می توان به دو نوع عمقی یا موقع دخول تقسیم کرد. دیسپارونی همچنین به دو گروه اولیه و ثانویه تقسیم می شود. اولیه یعنی شروع با اولین فعالیت جنسی و سپس ادامه یافتن مشکل. ثانویه یعنی بیمار در فعالیت های جنسی قبلی درد نداشته و بعدا دچار درد شده است. شیوع دیسپارونیا 10-20 درصد است که در گروه های سنی مختلف علل متفاوتی دارد.
دیسپارونی می تواند تاثیر قابل توجهی بر سلامت روانی و جسمی زن - تصور از بدن - ارتباط با شریک جنسی و تلاش برای باروری داشته باشد. این بیماری می تواند با سایر اختلالات کارکرد جنسی زنانه (از جمله کاهش میل جنسی - کاهش انگیختگی و به ارگاسم نرسیدن) همراه باشد یا آنها را ایجاد کند. عوامل خطر و عوامل پیش بینی کننده قابل ملاحظه برای دیسپارونی عبارتند از: سن پایین تر سطح تحصیلات کمتر از پیش دانشگاهی - علایم دستگاه ادراری - سلامت ضعیف مشکلات عاطفی یا استرس و کاهش درآمد خانوار به میزان بیش از 20 درصد.
شرح حال باید فارغ از قضاوت باشد و با شرح حال عمومی طبی و جراحی و سپس پرداختن به مسایل زنان و مامائی شروع شود و در نهایت به شرح حال جامع جنسی برسد. جزییات درد می تواند در شناسایی علت به ما کمک کند. اگر دیسپارونی تحت عنوان ثانویه طبقه بندی شود پزشک باید در مورد حوادث خاص مانند استرس روانی - اجتماعی یا قرار گرفتن در معرض عفونت سوال کند. زیرا این موارد ممکن است باعث تحریک ایجاد درد شوند. اگر دخول در واژن دشوار باشد علت ممکن است ولوودینی یا همراهی با واژینسموس باشد.
عدم انگیختگی ممکن است یک واکنش استمرار یافته نسبت به درد باشد. فقدان لوبریکاسیون می تواند ثانویه به اختلالات برانگیختگی جنسی یا آتروفی واژن رخ دهد. اگر درد وضعیتی باشد مطرح کننده مشکلات ساختاری لگن مانند برگشت رحم به عقب (retroversion) است.
معاینه فیزیکی باید شامل مشاهده ظاهری ساختار های داخلی و خارجی باشد. سطوح مخاطی باید از نظر اریتم یا رنگ پریدگی مشاهده شوند زیرا این نشانه ها می توانند بیماری های عفونی یا پوستی از قبیل لیکن اسکلروز و لیکن پلان را نشان دهند. خراشیدگی یا سایر تروماها نشان دهنده دخول با زور یا کمبود لوبریکاسیون هستند. برای زنانی که درد موضعی دارند باید از سوآپ پنبه ای برای تعیین منشا دقیق درد استفاده شود. خشکی کلی مخاط واژن نشان دهنده آتروفی واژن یا خشکی مزمن واژن است و ترشحات غیر طبیعی مطرح کننده عفونت واژن خواهد بود.
معاینه داخلی باید با یک انگشت انجام شود تا بیمار راحت باشد. سفتی عضلانی تندرنس یا مشکل شل و سفت کردن ارادی اختلال کارکرد عضلات کف لگن را نشان می دهد. پزشک باید پیشابراه - مثانه و سرویکس را از نظر علل دیسپارونی لمس کند. به عنوان مثال اندومتریوز می تواند باعث ندولاریته رکتوواژینال شود. پس از بررسی تک انگشتی یک معاینه دودستی ملایم برای ارزیابی لگن و آدنکس ها باید صورت گیرد. البته اگر بیش از حد برای بیمار ناراحت کننده نباشد.
بعد از یک اسپکولوم کوچک برای دیدن ساختارهای داخلی استفاده می شود. اگر بیمار سابقه رابطه جنسی بدون محافظت داشته یا ترشحات واژینال یا سایر یافته های مطرح کننده عفونت در معاینه وجود داشته باشد، بررسی از نظر عفونت های آمیزشی اندیکاسیون دارد.
واژینسموس
انقباض غیرارادی کف لگن است که باعث ممانعت از دخول به واژن می شود. واژینسموس می تواند علت اولیه دیسپارونی باشد یا به طور ثانویه در پاسخ به مسائل روانی - جنسی یا فیزیکی ایجاد شود.
درمان به طور معمول متمرکز بر درمان علت درد همراه با فیزیوتراپی کف لگن است. روان درمانی را هم می توان در رژیم درمانی گنجاند و نیز تزریق سم بوتولینوم A (بوتاکس) یک درمان امیدوار کننده جدید برای واژینسموس است.
ولوودینی
ناراحتی ولوو توصیف شده اغلب به صورت درد سوزشی در غیاب یافته های مرتبط قابل مشاهده و یا در غیاب علل پاتولوژیک است. زنان مبتلا به افسردگی - اضطراب در معرض خطر افزایش یافته ولوودینی هستند و برعکس زنان مبتلا به ولوودینی هم در معرض افزایش خطر ابتلا به افسردگی و اضطراب قرار دارند.
درمان شاید یک رویکرد گروهی چند تخصصی است. آمی تریپتیلین و پماد لیدوکائین مورد بررسی قرار گرفته اند. آن دسته از بیماران مبتلا به ولوودینی دارای محرک که به درمان های محافظه کارانه جواب نمی دهند می توانند تحت برداشتن نواحی دردناک به روش جراحی قرار گیرند که این کار تا 80 درصد موثر است.
دیسپارونیا بعد از زایمان
مشکلی شایع است. کشیدگی پرینه - پارگی ها - زایمان طبیعی همراه با مداخله و اپیزیوتومی به علت فرایند بهبود همراه با ایجاد اسکار می توانند منجر به دیسپارونی عمقی یا هنگام دخول شوند. در دوره پس از زایمان به خصوص در مادران شیرده به علت کاهش استروژن در گردش خون ممکن است خشکی واژن و دیسپارونی وجود داشته باشد.
لوبریکاسیون معمولا خط اول درمان است.
آتروفی واژن
آتروفی واژن تقریبا 50 درصد زنان یائسه را گرفتار می کند که علایم به علت کاهش سطح استروژن است. در اوایل آتروفی واژن، معاینه فیزیکی ممکن است عادی باشد. پس از آن مخاط واژن نازک تر - خشک تر و دارای خاصیت ارتجاعی کمتر می شود. چین های واژن از بین می روند. مخاط واژن تحریک شده و شکننده به نظر می رسد و واژن کوتاه و باریک می شود. ژل های لوبریکانت می تواند به درمان آتروفی واژن کمک کند. اما موثرترین درمان جایگزینی استروژن است.
لوبریکاسیون ناکافی
لغزان نبودن واژن منجر به سایش و تروماهای ریز در ولوو اپیتلیوم واژن می شود. این امر ممکن است از یک اختلال انگیختگی جنسی یا خشکی مزمن واژن ناشی شود. خشکی مزمن واژن ممکن است به علت یک اختلال طبی زمینه ای با منشا هورمونی - عروقی یا عصبی باشد.
اختلال انگیختگی جنسی در زنان عبارتست از ناتوانی در حصول یا حفظ پاسخ کافی لوبریکاسیون و تورم در پاسخ به تحریک جنسی. این مشکل ممکن است چند عاملی باشد اما کلید های مهم تر آن در شرح حال عبارتند از: رضایت از رابطه جنسی فعلی - تصور منفی از بدن - ترس از درد حین مقاربت - شرح حال تروما یا سوء استفاده جنسی. اختلال انگیختگی جنسی اغلب نیاز به درمان توسط یک پزشک با تجربه در زمینه اختلال کارکرد جنسی زنان دارد.
