دیس منوره یا دردهای همراه با قاعدگی
دیس منوره اختلال ژنیکولوژی شایعی است که حدود 60 درصد زنان دارای قاعدگی را مبتلا می سازد. در دیس منوره اولیه درد قاعدگی بدون پاتولوژی لگنی رخ می دهد در حالی که در دیس منوره ثانویه قاعدگی های دردناک همراه با پاتولوژی های زمینه ای وجود دارند.
دیس منوره اولیه
دیس منوره اولیه معمولا در عرض یک تا دو سال بعد از شروع اولین قاعدگی یعنی همزمان با تثیبت سیکل های همراه با تخمک گذاری پدیدار می شود این اختلال در زنان جوانتر رخ می دهد اما گاهی تا دهه پنجم زندگی پابرجا می ماند اما دیس منوره ثانویه معمولا سالها بعد از منارک و گاهی همراه با سیکل های عدم تخمک گذاری دیده می شود.
علت دیس منوره اولیه
علت دیس منوره اولیه افزایش تولید یا میزان نامتعادل پروستاگلاندین های ترشح شده از آندومتر در طی قاعدگی است این پروستاگلاندین ها باعث افزایش انقباضات رحمی و کاهش جریان خون رحمی و افزایش حساسیت اعصاب محیطی شده و در ایجاد درد نقش دارند.
درد ناشی از دیس منوره اولیه معمولا چند ساعت قبل یا درست بعد از شروع پریود قاعدگی آغاز شده و ممکن است 48 تا 72 ساعت طول بکشد درد ماهیت کولیکی دارد و همراه آن درد انتشار یابنده به قدام ران، تهوع، استفراغ و اسهال و بندرت حملات سنکوپ دیده می شود. درد با ماساژ شکم، فشار متقابل یا حرکت بدن بهتر می شود.
درمان دیس منوره اولیه
درمان معمولا با مسکن های گروه NSAID می باشد که مهار کننده پروستاگلاندین سنتتاز هستند. این مسکن ها باید یک تا سه روز قبل از شروع خونریزی قاعدگی و در صورتی که قاعدگی ها نامنظم هستند در هنگام آغاز اولین درد خفیف یا خونریزی شروع شوند و به منظور جلوگیری از تشکیل مجدد فراورده های جانبی پروستاگلاندینی بطور مداوم هر 6 تا 8 ساعت مصرف شوند. درمان طبی باید در چند روز اول خونریزی قاعدگی صورت گیرد برای تعیین پاسخ خوب بیماران به درمان باید یک دوره 4 تا 6 ماهه درمان انجام شود.
اگر درمان اولیه موفق نبود باید تغییر دوز و تغییر نوع مسکن امتحان شود. البته این درمان دارویی در بیماران مبتلا به زخم های گوارش یا حساسیت شدید برونش ها به آسپرین ممنوعیت دارد. عوارض جانبی معمولا خفیف شامل تهوع، اسهال، سوءهاضمه و گاه خستگی هستند.
دیده شده که قرص های ضد بارداری به اندازه مسکن ها موثر هستند در آن دسته از بیماران مبتلا به دیس منوره اولیه که به جلوگیری از حاملگی هم علاقه دارند مصرف این قرص ها بهترین روش درمان است.
درمان توام مسکن های گروه NSAID و قرص های ضد بارداری خوراکی ممکن است موثرتر از درمان تک تک این عوامل باشد اگر بیمار به این رژیم جواب نداد می توان کدئین را به مدت 2 تا 3 روز در هر ماه به این رژیم درمانی اضافه کرد.
درمان غیر دارویی بویژه حرارت، طب سوزنی یا تحریک عصب الکتریکی از طریق پوست هم ممکن است سودمند باشد.
داده های کافی در حمایت از هیچ گونه رژیم ویتامینی یا گیاهی وجود ندارد.
دیس منوره ثانویه
نوعی درد سیکلیک مرتبط با قاعدگی است که در ارتباط با اختلالات زمینه ای لگن رخ می دهد درد معمولا یک تا دو هفته قبل از خونریزی قاعدگی شروع می شود و تا چند روز بعد از قطع خونریزی ادامه می یابد.
علت دیس منوره ثانویه
علت های زمینه ساز عبارتند از:
- اندومتریوز
- آدنومیوز
- عفونت لگنی
- آ یو دی مسی
- کیست های تخمدان
- ناهنجاری های مادرزادی لگن و تنگی سرویکس (دهانه رحم)
شایع ترین علت دیس منوره ثانویه اندومتریوز است و بعد از آن آدنومیوز و آی یو دی مطرح هستند. احتمال جواب دهی دیس منوره ثانویه به مسکن ها و قرص های ضد بارداری خوراکی کمتر است.
اندومتریوز: در زنان مبتلا غدد و استرومای اندومتر در خارج از حفره رحم مثل تخمدانها، روده، دیافراگم و بطور پراکنده در حفره لگن یافت می شوند.
علائم اندومتریوز: دیس منوره شدید و درد سیلیک لگن که حدود 2 هفته قبل از خونریزی قاعدگی شروع می شود و نیز درد در هنگام نزدیکی، کاهش باروری، خونریزی نامنظم، فوریت ادراری، تکرر ادرار و گاه بندرت دفع خون در مدفوع یا ادرار.
تشخیص اندومتریوز: تشخیص بر پایه علایم بیمار بصورت بالینی، سونوگرافی، آزمایش (افزایش CA125 که البته برای آندومتریوز قطعی نیست)، مشاهده مستقیم در حین عمل جراحی با لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی است. ضایعات مشکوک حین جراحی باید نمونه برداری شوند.
درمان دیس منوره ثانویه
درمان طبی: که اولین خط درمانی قرص های ضد بارداری همراه با مسکن های ضد التهابی یا بدون آنها است. دومین خط درمان طبی شامل دوز بالای پروژسترون ها یا آنالوگ های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRh) است.
آگونیست های GnRh را باید 6 ماه حداقل ادامه داد. عوارض جانبی در اثر کمبود استروژن ایجاد شده و شامل گرگرفتگی، نوسانات خلقی، خشکی واژن، کاهش میل جنسی، دردهای عضلانی و در نهایت اتلاف استخوان است. این عوارض درمان را می توان با مکمل کلسیم و درمان پشتیبان هورمونی کاهش داد.
درمان جراحی: لاپاراسکوپی و لاپاراتومی در بعضی از بیماران روش های مناسبی هستند و برای درمان درد دیس منوره ثانویه مرتبط با اندومتریوز که به عوامل هورمونی پاسخ نمی دهند می توان این روش ها را مدنظر قرار داد. ضایعات اندومتریوزی باید تحت تخریب یا رزکشن قرار گیرند.
در زنانی که تمایل به حفظ باروری ندارند و دچار دیس منوره ثانویه شدید هستند برداشتن رحم و لوله ها و تخمدانها و خارج کردن ضایعات اندومتریوزی ترجیح داده می شود. برداشتن رحم بدون تخمدانها سبب میزان بالاتری از عود بیماری و میزان 30 درصدی جراحی مجدد می شود.
اندومتریوز رکتوواژینال اغلب از نوع عمقی است عصب گیری بسیار زیادی دارد و با درد سیکلیک شدید لگن و درد هنگام نزدیکی همراه است. رزکشن لاپاراسکوپیک این ضایعات ممکن است از نظر جراحی مشکل ساز باشد. در این موارد هورمون درمانی ممکن است موثر باشد.
آدنومیوز: وجود استروما و غدد آندومتری در داخل عضله میومتر رحم بصورت نابجا به کرات آدنومیوز، اندومتریوز و فیبروم های رحمی همزمان باهم وجود دارند اگرچه گاهی آدنومیوز در سنین پایین باروری دیده می شود اما سن متوسط زنان علامت دار بالای 40 سالگی است.
علائم آدنومیوز: خونریزی شدید یا طولانی مدت قاعدگی، دیس منوره و درد هنگام نزدیگی است. علایم اغلب حدود دو هفته قبل از شروع خونریزی قاعدگی آغاز می شوند و تا قطع خونریزی برطرف نمی گردند. رحم معمولا به صورت منتشر بزرگ می شود اما بیشتر مواقع کوچکتر از 14 سانتی متر است و اغلب حالت نرم و حساس دارد تحرک رحم محدود نمی شود و در لوله و تخمدان ها هیچ مشکلی وجود ندارد.
تشخیص آدنومیوز: تشخیص آدنومیوز بالینی و براساس علایم بیمار است تشخیص قطعی آن با نمونه برداری است سونوگرافی لگن یا MRI مفید هستند.
درمان آدنومیوز: به سن بیمار و تمایل وی برای حفظ باروری در آینده بستگی دارد روش قطعی درمان آدنومیوز برداشتن رحم است اما قبل از آن می توان از مسکن های ضد التهابی قرص های ضد بارداری خوراکی، آ یو دی های حاوی لوونرژسترول، مهار قاعدگی با پروژستین های خوراکی و یا آگونیست های GnRh استفاده نمود.
