دروانا: 

بلوغ مرحله ای از رشد است که باعث گذر از دوران کودکی به نوجوانی و رسیدن به بزرگسالی می شود. سن بلوغ در دختران و پسران متفاوت است. همینطور سن بلوغ در نژادها و کشورهای مختلف با هم فرق می کند.

اهمیت دوران بلوغ این است که فرد پس از پشت سر گذاشتن دوره بلوغ توانایی تولید مثل پیدا می کند. منظور از بلوغ در اینجا بیشتر بلوغ جسمانی است که طی آن تغییراتی در شرایط هورمونی و جسمی دختران به وقوع می پیوندد و منجر به تغییرات رشدی و ظاهری و نهایتا توانایی تولید مثل در فرد می شود.

بسیاری از مردم شروع قاعدگی را مترادف با شروع بلوغ می دانند در حالیکه بلوغ یک روند چند ساله است که با جهش رشدی در انتهای دوران کودکی شروع می شود و قاعدگی مرحله نهایی آن است.

بلوغ در چه سنی اتفاق می افتد؟

توجه داشته باشید که سن بلوغ می تواند از مکان جغرافیایی به مکانی دیگر متفاوت باشد. همچنین تحت تاثیر ژنتیک و عوامل بدنی نیز می باشد. بلوغ با تغییرات طبیعی که تحت تاثیر هورمون ها هستند شروع شده و با پذیرش این تغییرات که شامل تغییرات شناختی و بدنی می باشد پایان می یابد.

بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سن متوسط بلوغ از 10 تا 19 سالگی می باشد.

تغییرات هورمونی در زمان بلوغ از کجا شروع می شود؟

تغییراتی که در زمان بلوغ اتفاق می افتد نیاز به ترشح هورمون ها دارد. این هورمون ها از منشا مغز شروع می شوند. در مغز هورمونی وجود دارد به نام GnRH یا هورمون رها کننده هورمون های غدد تناسلی که این هورمون از هیپوتالاموس در مغز ترشح می شود و روی غده هیپوفیز در مغز اثر می گذارد. هیپوفیز شروع به ترشح دو هورمون دیگر می کند که یکی FSH یا هورمون محرک رشد فولیکول و دیگری LH هورمون تولید کننده زرده می باشد و این دو هورمون به خون ترشح می شوند. این هورمون ها در تخمدان ها سبب تولید هورمون زنانه یا استروژن می شوند و در ادامه آن تخمک سازی و پریود اتفاق می افتد. در پسرها این دو هورمون از طریق خون به بیضه ها اثر نموده و سبب تولید هورمون مردانه یا تستوسترون و شروع اسپرم سازی می شود.

بلوغ زودرس در دختران: اگر علایم بلوغ مثل رشد موی ناحیه تناسلی و یا رشد پستان ها قبل از هشت سالگی رخ بدهد.

بلوغ دیررس در دختران: اگر علایم فوق تا 14 سالگی رخ ندهد یا تا 5 سال بعد از این علائم فرد قاعده نشود.

ممکن است زمان بلوغ به طور فامیلی زودتر یا دیرتر رخ بدهد. در مراجعه به پزشک ابتدا شرح حال بالینی و معاینه دقیق و سپس آزمایش های هورمونی و عکس مچ دست برای تعیین سن استخوانی و آزمایشات ژنتیکی درخواست می گردد.

ممکن است سی تی اسکن یا MRI مغز هم درخواست شود. چون بررسی هیپوفیز و هیپوتالاموس گاهی لازم است.

اگر هیچ دلیل طبی برای بلوغ زودرس یا دیررس پیدا نشود ممکن است درمانی لازم نباشد و یا تصمیم به درمانهای هورمونی بگیریم.

نکته آنکه قاعدگی معمولا دو تا سه سال بعد از رشد پستانها رخ می دهد. این سوالی است که بسیاری از والدین دارند. طی این سالها شاهد جهش رشد قدی هم خواهیم بود.

باید والدین مراقب باشند که فرزندان دارو یا کرمی که حاوی هورمون است مصرف نکرده باشند. اکثرا علت بلوغ زودرس چیز خاصی نیست و صرفا ساعت بیولوژیک فرد جلو افتاده است.

گاهی علت در هیپوفیز و هیپوتالاموس است که به آن بلوغ زودرس مرکزی می گوییم گاهی هم غدد جنسی اختلالی دارند که زودتر شروع به کار کرده اند و این بلوغ زودرس محیطی است.

می توان گفت که زمان بلوغ در افراد بستگی به موارد زیر دارد:

• ژنتیک و ارث
• محل جغرافیایی و سکونت فرد بطوریکه در بعضی مناطق پست تر از نظر جغرافیایی که به خط استوا هم نزدیک تر باشند، زودتر اتفاق می افتد.
• میزان تماس با نور خورشید
• سلامت جسمانی و تغذیه
• مشخصات روحیه فرد

دکتر ژیلا غفوریان ابدی

جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

سرکار خانم دكتر ژيلا غفوريان، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی از دانشگاه علوم پزشکی تهران، پزشک نمونه از طرف بیمه سلامت و عضو جامعه جراحان ایران می باشند.

مشاهده پروفایل دکتر ژیلا غفوریان ابدی