اختلال در تخمک گذاری در 18 تا 25 درصد زوج های نابارور دیده می شود. اغلب خانم هایی که دچار اختلال در تخمک گذاری هستند به الیگومنوره مبتلا هستند و پریودهای آنها در بازه هایی بین 35 تا 6 ماه روی می دهد. استرس، نوسانات وزنی، ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، افزایش مقدار پرولاکتین و اختلال در هیپوفیز و تیروئید از جمله مواردی است که در تخمک گذاری نرمال اختلال ایجاد می کند. قبل استفاده از داروها برای القای تخمک گذاری بسیار اهمیت دارد که تست هایی برای تعیین علت اختلال در تخمک گذاری انجام شود. سونوگرافی از تخمدان ها، اندازه گیری هورمون هایی مانند تیروئید، پرولاکتین و محرک فولیکول در خون از جمله تست هایی است که پیش از القای تخمک گذاری انجام می شود.
در القای تخمک گذاری از داروهایی استفاده می شود تا تخمدان ها را تحریک به تخمک گذاری کند و به این ترتیب احتمال بارداری تقویت می گردد. داروهای خوراکی که در القای تخمک گذاری استفاده می شود عبارت است از:
- القای تخمک گذاری (لتروزول): این دارو به دسته مهارکننده های آروماتاز متعلق می باشد که تبدیل تستوسترون به استرادیول را مهار می کند. به این ترتیب مقدار هورمون محرک فولیکول که از هیپوفیز ترشح می شود افزایش می یابد و احتمال تخمک گذاری تقویت می گردد. در مورد خانم هایی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک دچار می باشند استفاده از لتروزول صرف نظر از وزن بیمار می تواند گزینه مناسبی باشد.
- القای تخمک گذاری (کلومیفن سیترات): این دارو ترکیبی شبیه به استروژن است که بر هیپوتالاموس، هیپوفیز و تخمدان ها تاثیر گذاشته و منجر به افزایش مقدار هورمون محرک فولیکول و هورمون جسم زرد می شود. افزایش مقدار این هورمون ها می تواند در القای تخمک گذاری موثر باشد. کلومیفن سیترات یکی از قدیمی ترین داروهایی است که برای القای تخمک گذاری از آن استفاده می شود. زمان استفاده از این قرص برای القای تخمک گذاری در روز دوم تا ششم چرخه قاعدگی می باشد و معمولا با دوز 50 میلی گرم مورد استفاده قرار می گیرد. اگر فرد پریودهای نامنظمی را تجربه کند ابتدا باید با مصرف داروهای دیگری منجر به القای پریودها شود.
- القای تخمک گذاری (متفورمین): اصلاح افزایش مقدار انسولین موجود در گردش خون که در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشاهده می شود با مصرف متفورمین بهبود یافته و ممکن است بر منظم شدن چرخه های قاعدگی و تقویت القای تخمک گذاری به طور خود به خود موثر واقع شود.
- القای تخمک گذاری (آگونیست های دوپامین): هایپرلاکتینمی یا افزایش ترشح مقدار پرولاکتین عوارض مختلفی را به دنبال دارد که اختلال یا عدم تخمک گذاری یکی از آن ها می باشد. داروهای متعلق به دسته آگونیست های دوپامین مانند بروموکریپتین می تواند در بهبود و القای تخمک گذاری موثر واقع شود.
القای تخمک گذاری (گنادوتروپین ها): این دسته های دارویی که در القای تخمک گذاری استفاده می شود به فرم تزریقی وجود دارد و حاوی هورمون محرک فولیکول و جسم زرد می باشند. خانم هایی که تخمک گذاری انجام نداده و یا تخمک گذاری نامنظمی دارند می توانند از گنادوتروپین ها برای القای تخمک گذاری استفاده کنند. در خانم هایی با تخمک گذاری نرمال نیز استفاده از گنادوتروپین ها سبب بهبود شانس بارداری می شود زیرا تخمدان ها را به تولید بیش از یک فولیکول وا می دارد. گنادوتروپین ها که برای القای تخمک گذاری استفاده می شوند معمولا عوارض مستقیمی در پی ندارند اما ممکن است در طول درمان عوارضی مانند بزرگ شدن تخمدان ها را ایجاد کنند که با نام هایپراستیمولاسیون تخمدان خوانده می شود. این عارضه در برخی موارد می تواند بسیار خطرناک باشد.
دکتر مریم صداقت جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی موارد زیر را عنوان می دارند:
- اختلالات تخمک گذاری عدد 30-40 % همه موارد ناباروری زن را تشکیل می دهد.
- مت فورمین باعث مهار گلوکونئوژنز در کبد و افزایش برداشت محیطی گلوکز موجب می شود انسولین ناشتا، تستوسترون آزاد، BMI، هیرسوتیسم، آکنه به طور قابل ملاحظه ای کاهش یابد.
- کلومیفن سیترات یک استروژن صناعی است. اثرات آنتاگونیست استروژن را تقلید می کند وجود محور عملکردی هیپوتالاموس، هیپوفیز، تخمدان برای فعالیت کلومیفن ضروری است. کلومیفن به گیرنده های استروژنی در هیپوتالاموس منتقل شده و آنها را مهار می کند. با این مهار موجب افزایش GnRH شده که باعث اثر تشدید کننده روی هیپوفیز و افزایش ترشح گنادوتروپین ها می شود و از این طریق کلومیفن موجب افزایش رشد فولیکول می شود.
