سرطان تخمدان یکی از مرگبارترین سرطان ها محسوب می شود زیرا در اغلب موارد تشخیص سرطان تخمدان در مراحل پیشرفته داده می شود. یافتن راهی مناسب برای غربالگری سرطان تخمدان یکی از چالش های مهم در تخصص زنان محسوب می شود. در انجام غربالگری سرطان تخمدان باید به موارد زیر توجه داشت:
- عدم انجام غربالگری سرطان تخمدان به خانم هایی توصیه می شود که سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان تخمدان ندارند.
- خانم هایی که سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان تخمدان دارند در دسته افراد پر خطر محسوب می شوند و احتمال مناسب بودن انجام غربالگری سرطان تخمدان در این افراد وجود دارد.
فاکتورهای خطری که احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می دهد عبارت است از:
- افزایش سن
- سابقه ابتلا به سرطان تخمدان در بستگان خونی
- داشتن برخی جهش های ژنتیکی
- عدم باردار شدن
- داشتن اضافه وزن
عواملی که احتمال ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می دهد عبارت است از:
- استفاده از روش های هورمونی در پیشگیری از بارداری (قرص، پچ، حلقه واژینال و فرم های تزریقی)
- بارداری، شیردهی
- بستن لوله های فالوپ برای پیشگیری از بارداری
- برداشتن رحم و تخمدان ها
معایب و مزایای غربالگری سرطان تخمدان
غربالگری سرطان تخمدان به معنی انجام تست هایی می باشد که سرطان تخمدان را در مراحل اولیه، زمانی که علائم بالینی مشخص نگردیده است تشخیص می دهد. به این ترتیب احتمال درمان سرطان تخمدان وجود خواهد داشت. برای مثال تست پاپ اسمیر که به تشخیص ضایعات پیش سرطانی دهانه رحم می انجامد نمونه مناسبی از روش های غربالگری سرطان محسوب می شود. اما چنین امکان روشنی در غربالگری سرطان تخمدان در دست نیست.
باید توجه داشت در پی انجام غربالگری سرطان تخمدان احتمال دریافت نتایج مثبت کاذب نیز وجود دارد. در این شرایط فرد در واقع به سرطان تخمدان دچار نمی باشد اما نتایج آزمایشات اشتباها چنین چیزی را نشان داده است. نتیجه مثبت کاذب حاصل از غربالگری سرطان تخمدان ممکن است انجام جراحی های غیر ضروری، اضطراب، آسیب و احتمال بروز عوارض جانبی را به دنبال داشته باشد. علاوه بر این هزینه انجام غربالگری سرطان تخمدان نیز بالا می باشد. اما با این حال انجام غربالگری سرطان تخمدان شانس تشخیص بیماری را در مراحل قابل درمان افزایش می دهد و احتمال مرگ ناشی از سرطان تخمدان را کاهش می دهد.
در حال حاضر تحقیقات برای یافتن مناسب ترین روش برای غربالگری سرطان تخمدان همچنان ادامه دارد. برخی آزمایشات که در غربالگری سرطان تخمدان در زنان گروه پر خطر انجام می شود شامل آزمایش سرطان تخمدان (نوعی آزمایش خون می باشد که در آن مارکر توموری ca125 بررسی می شود) و سونوگرافی یا ترکیبی از هر دو تست می باشد.
غربالگری سرطان تخمدان: آزمایش سرطان تخمدان
ca 125 پروتئینی است که در 80 درصد افراد مبتلا به سرطان تخمدان بیش از حد نرمال افزایش می یابد. بنابراین اندازه گیری آن به منظور غربالگری سرطان تخمدان ممکن است حائز اهمیت باشد. اندازه گیری این پروتئین با استفاده از آزمایش خون انجام می شود (آزمایش سرطان تخمدان). اندازه گیری این پروتئین معمولا در مانیتور خانم های مبتلا به سرطان تخمدان موثر می باشد. باید توجه داشت مقدار این پروتئین ممکن است در شرایط دیگری غیر از سرطان تخمدان نیز افزایش یابد. بنابراین تفسیر آزمایش ca125 به منظور غربالگری سرطان تخمدان دشوار می باشد. در موارد زیر مقدار این پروتئین افزایش می یابد:
- آندومتریوز (آزمایش ca125 و آندومتریوز)
- فیبروم رحمی
- بیماری کبدی (سیروز)
- عفونت های لگنی
- سایر سرطان ها مانند آندومتر، سینه، ریه، پانکراس
علاوه بر این موارد مقدار این پروتئین به طور نرمال در 1 درصد خانم های سالم بالا می باشد و مقدار آن در طول چرخه قاعدگی نیز تغییر می کند. بنابراین اگر مقدار ca125 بیش از حد نرمال باشد ممکن است فرد به سرطان تخمدان دچار باشد اما به قطعیت نمی توان چنین نظری داد.
غربالگری سرطان تخمدان: تشخیص سرطان تخمدان با سونوگرافی لگن
انجام سونوگرافی لگن به منظور غربالگری سرطان تخمدان رویکرد موثری است اگر چه تنها راه برای اطمینان از ابتلا به سرطان تخمدان تنها انجام جراحی می باشد. در نتیجه انجام آزمایش ca125 به تنهایی استاندارد لازم را برای غربالگری سرطان تخمدان همراه ندارد. در سونوگرافی لگن از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از ارگان های داخلی لگن از جمله تخمدان ها استفاده می شود. سونوگرافی به منظور غربالگری سرطان تخمدان می تواند به صورت ابدومینال یا واژینال انجام شود. انجام سونوگرافی برای غربالگری سرطان تخمدان به طور 100 درصد نمی تواند در تمایز مشکلات تخمدانی مانند کیست های تخمدانی، آندومتریوز و سرطان تخمدان موثر باشد. احتمال نتایج مثبت کاذب به دنبال انجام سونوگرافی به منظور غربالگری سرطان تخمدان وجود دارد، در نتیجه ممکن است انجام جراحی های غیر ضروری را به دنبال داشته باشد. سونوگرافی لگن نیز نمی تواند به عنوان تنها استاندارد برای غربالگری سرطان تخمدان به کار رود.
برخی تحقیقات نشان داده است انجام آزمایش سرطان تخمدان و سونوگرافی لگن به طور همزمان می تواند در غربالگری سرطان تخمدان موثر باشد. اما نتایج این تست ها نیز در برخی موارد ناامید کننده است:
- خیلی از خانم ها به دنبال این رویکرد ترکیبی در غربالگری سرطان تخمدان ناچار به انجام تست های غیر ضروری شدند زیرا نتایج مثبت کاذب به دست آمده بود (مقدار ca125 و سونوگرای های لگنی موارد غیر نرمالی را نشان می داد حال آنکه سرطان تخمدان در کار نبوده است).
- هیچ تحقیق منتشر شده ای در دست نیست که نشان دهد انجام این تست ها به منظور غربالگری سرطان تخمدان خطر مرگ ناشی از سرطان تخمدان را کاهش داده است.
چه کسانی باید غربالگری سرطان تخمدان را انجام دهند؟
خانم هایی که سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان تخمدان دارند و در بستگان آن ها افراد مبتلا به برخی سرطان ها وجود دارد در گروه افراد پر خطر قرار می گیرند. این افراد باید مشاوره های ژنتیکی مناسب را دریافت کنند (تست جهش های BRCA1 و BRCA2). غربالگری سرطان تخمدان در صورتی توصیه می شود که فرد در گروه افراد پر خطر قرار داشته و علاوه بر این:
- دارای جهش BRCA باشد و همچنان تخمدان های خود را حفظ کرده باشد
- فرد به سندرم لینچ دچار باشد و همچنان تخمدان های خود را حفظ کرده باشد (سندرم لینچ سرطان کولورکتال غیر پولیپوزی وراثتی می باشد)
غربالگری سرطان تخمدان همچنین در خانم هایی توصیه می شود که واجد شرایط انجام تست های ژنتیکی هستند (زیرا در گروه افراد پر خطر قرار دارند) اما انجام تست های ژنتیکی را انتخاب نمی کنند. در این گروه غربالگری سرطان تخمدان در سنین 30 تا 35 سالگی توصیه می شود یا این که 5 تا 10 سال زودتر از جوانترین فردی که در خانواده به سرطان تخمدان مبتلا گردید باید غربالگری سرطان تخمدان را آغاز نمایند. غربالگری سرطان تخمدان در این افراد شامل آزمایش سرطان تخمدان و سونوگرافی لگن می باشد.
اگر سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان تخمدان قوی باشد در آن صورت می توان از سایر گزینه های جایگزین غربالگری سرطان تخمدان استفاده کرد. برای مثال در این شرایط می توان برای پیشگیری از ابتلا به سرطان تخمدان اقدام به برداشت تخمدان ها نمود. اگر سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان تخمدان وجود نداشته باشد در آن صورت انجام غربالگری سرطان تخمدان توصیه نخواهد شد.
