بیماری فیبروز سیستیک یا سیستیک فیبروزیس چیست؟ علائم، تشخیص و درمان
- فیبروز سیستیک (Cystic Fibrosis (CF چیست؟
- علت فیبروز سیستیک در کودکان چیست؟
- علائم فیبروز سیستیک چیست؟
- درمان فیبروز سیستیک
- فاکتورهای خطر برای فیبروز سیستیک CF چیست؟
- آیا برای این که بدانم ناقل فیبروز سیستیک CF هستم یا خیر، می توانم تست بدهم؟
- اگر نتیجه تست برای یکی از طرفین منفی باشد، این به چه معناست؟
- اگر نتیجه تست برای یکی از طرفین مثبت باشد، این به چه معناست؟
- اگر نتیجه تست برای هر دو طرف مثبت باشد، به چه معناست؟
- اگر هر دو طرف مثبت باشند، چه تست هایی برای پیگیری باید انجام دهند؟
- تست های پریناتال که می تواند برای تشخیص سیستیک فیبروزیس و سایر اختلالات به کار رود، چیست؟
- اگر تست های تشخیصی نشان دهد که جنین به سیستیک فیبروزیس مبتلاست، چه انتخاب هایی خواهم داشت؟
- شریک جنسی که ناقل سیستیک فیبروزیس می باشد باید در مورد بارداری های آینده چه آگاهی هایی داشته باشد؟
- واژه نامه
فیبروز سیستیک (Cystic Fibrosis (CF چیست؟
فیبروز سیستیک Cystic Fibrosis یا سیستیک فیبروزیس اختلالی ژنتیکی است. این اختلال ناشی از ژن های غیر نرمالی است که از والدین به فرزندان منتقل می شود. سیستیک فیبروزیس در تمام طول عمر فرد ادامه دارد و بر همه ارگان های بدن او تاثیر می گذارد و سیستیک فیبروزیس سبب بروز مشکلاتی در گوارش و تنفس می شود. سیستیک فیبروزیس بر توانایی ذهنی افراد و یا ظاهر آنها تاثیری نمی گذارد. در برخی موارد، سیستیک فیبروزیس خطرات جدی را برای سلامت فرد در پی دارد و طول عمر او را کوتاه می کند. با وجود مشکلات فیزیکی، خیلی از افراد مبتلا به سیستیک فیبروزیس به مدرسه و سر کار می روند و زندگی کاملی دارند.
علت فیبروز سیستیک در کودکان چیست؟
فیبروز سیستیک اختلال مغلوب است. در اختلال مغلوب، هر دو طرف باید ناقل نسخه ژن غیر نرمال باشند تا فرزند آنها به این اختلال دچار شود. شخصی که فقط یک نسخه از این ژن غیر نرمال را داشته باشد، فقط ناقل بیماری فیبروز سیستیک است و علائمی ندارد. فیبروز سیستیک در کودکان وقتی اتفاق می افند که هر دو طرف (هم پدر و هم مادر) ناقل باشند در نتیجه هر کدام از فرزندان آنها 25 درصد شانس ابتلا فیبروز سیستیک را دارند. به عبارتی، در مورد چنین زوجی شانس داشتن فرزند مبتلا به CF یا فیبروز سیستیک یک به چهار است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با مشاوره قبل از بارداری به مطلب زیر مراجعه نمایید:
علائم فیبروز سیستیک چیست؟
علائم سیستیک فیبروزیس به لحاظ نوع و شدت می تواند متفاوت باشد. خیلی از افراد مبتلا به فیبروز سیستیک موکوز غلیظ و چسبناکی (ترشحات غلیظ و چسبناک) دارند. این موکوز سبب انسداد ریه ها می شود و در نتیجه تنفس برای فرد مبتلا به فیبروز سیستیک سخت می شود و در نهایت فرد مستعد دچار عفونت می گردد. این اختلال بر ارگان های گوارشی نیز تاثیر می گذارد، در این حالت تجزیه و جذب غذا برای بدن دشوار می شود. بیشتر آقایانی که فیبروز سیستیک را دارند عقیم هستند و نمی توانند پدر شوند.
درمان فیبروز سیستیک
داروها و درمان های جدید می تواند برای افراد مبتلا به سیستیک فیبروزیس کمک کننده باشد اما سیستیک فیبروزیس هنوز هم بیماری است که تا آخر عمر ادامه دارد. برای درمان مشکلات ریوی، بیشتر فرزندان مبتلا به سیستیک فیبروزیس، نیم ساعت روزانه درمان فیزیکی دریافت می کنند. این درمان کمک می کند تا موکوز از ریه ها پاک شود. این درمان ساده است و توسط والدین یا اعضای خانواده می تواند انجام شود.
فاکتورهای خطر برای فیبروز سیستیک CF چیست؟
ریسک ناقل فیبروز سیستیک بودن در برخی نژاد ها و گروه های قومی بیشتر است. افراد سفید پوست بیشتر از سایر نژاد ها دچار این اختلال می شوند. این ریسک در خانواده هایی با سابقه فیبروز سیستیک زیاد است.
آیا برای این که بدانم ناقل فیبروز سیستیک هستم یا خیر، می توانم تست بدهم؟
زوجی که برای بارداری برنامه ریزی کرده اند و همچنین در طول بارداری می توان تست هایی را انجام داد تا میزان خطر را ارزیابی کرد. تست ناقل بودن در مورد فیبروز سیستیک برای همه خانم های باردار در دسترس است. اگر این تست نشان دهد که یکی از طرفین در خطر بیشتری قرار دارد، تست های بیشتری در طول بارداری انجام می شود تا ابتلای جنین به فیبروز سیستیک بررسی شود.
اگر نتیجه تست برای یکی از طرفین منفی باشد، این به چه معناست؟
اگر نتیجه تست شما منفی باشد، شانس این که شما ناقل فیبروز سیستیک باشید بسیار کم است. برخی نقص های ژنتیکی نادر در ژن فیبروز سیستیک اتفاق می افتد که در تست مشخص نمی شود. بنابراین می توان گفت ممکن است نتیجه تست شما منفی باشد، اما شما حامل این ژن باشید. اما احتمال این اتفاق بسیار کم است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با مراقبت های دوران بارداری به مطلب زیر مراجعه نمایید:
- مراقبت های دوران بارداری | بایدها و نبایدهای دوران بارداری
- مراقبت های دوران بارداری | آزمایشات دوران بارداری
اگر نتیجه تست فیبروز سیستیک برای یکی از طرفین مثبت باشد، این به چه معناست؟
اگر نتیجه تست نشان دهد که یکی از طرفین ناقل فیبروز سیستیک است، مرحله بعدی بررسی طرف دیگر است. برای این که فرزند به فیبروز سیستیک مبتلا باشد، هر دو والدین باید ناقل این ژن باشند.
اگر نتیجه تست یکی از طرفین منفی باشد، شانس این که فرزند به فیبروز سیستیک مبتلا شود خیلی کم است. از آن جایی که خطر کمی وجود دارد، اگر نتیجه تست یکی از طرفین مثبت باشد و طرف دیگر منفی، اغلب تست بیشتری توصیه نمی شود.
اگر برای انجام تست پدر در دسترس نباشد، مشاور ژنتیکی می تواند به شما کمک کند تا تصمیم بگیرید آیا می خواهید تست پریناتال روی جنین انجام دهید تا مشخص شود که فرزند CF دارد یا خیر.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با آزمایشات دوران بارداری به مطلب زیر مراجعه نمایید:
اگر نتیجه تست برای هر دو طرف مثبت باشد، به چه معناست؟
اگر هر دو طرف ناقل CF یا فیبروز سیستیک باشند، شانس داشتن فرزندی مبتلا به فیبروز سیستیک 25 درصد است. به هر حال احتمال بیشتر این است که فرزند نیز همانند پدر و مادر خود ناقل باشد و فقط ژن مربوط به بیماری را داشته باشد و به بیماری مبتلا نشود. این احتمال هم وجود دارد که والدین هر دو ناقل باشند و فرزندشان حتی ناقل فیبروز سیستیک نیز نباشد.
اگر هر دو طرف مثبت باشند، چه تست هایی برای پیگیری باید انجام دهند؟
اگر دو نفر که هر دو ناقل CF باشند، تست های پریناتال بیشتری انجام می شود تا بررسی شود که آیا فرزند به فیبروز سیستیک مبتلاست یا خیر. این تست ها زمانی که یکی از طرفین ناقل باشد توصیه نمی شود. والدین خواهند دانست که اگر فرزند شان به فیبروز سیستیک مبتلا باشد، چه مراقبت ها درمانی لازم دارد، یا این که والدین می توانند تصمیم بگیرند که بارداری را به اتمام برسانند.
تست های پریناتال که می تواند برای تشخیص سیستیک فیبروزیس و سایر اختلالات به کار رود، چیست؟
تست های پریناتال که برای تشخیص سیستیک فیبروزیس و سایر اختلالات به کار می رود عبارت است از آمینوسنتزیس و نمونه برداری از پرزهای جفتی است (chorionic villus sampling) که CVS بعد از اتمام هفته نهم بارداری می تواند انجام شود. آمینوسنتزیس نیز می تواند بین هفته 15 و 20 بارداری انجام شود.
اگر تست های تشخیصی نشان دهد که جنین به سیستیک فیبروزیس مبتلاست، چه انتخاب هایی خواهم داشت؟
دو انتخاب وجود دارد:
- به بارداری ادامه دهید و خود را برای داشتن فرزندی مبتلا به سیستیک فیبروزیس آماده کنید. زوجین می توانند در این زمان بیاموزند که این بیماری چیست، چه انتخاب های درمانی وجود دارد و تجربه بودن با خانواده هایی را داشته باشند که فرزند مبتلا به سیستیک فیبروزیس دارند.
- به بارداری پایان دهید. هر کشوری قوانین خاص خود را برای پایان دادن به بارداری دارد. شما باید در این مورد با پزشک خود صحبت نمائید. ممکن است بخواهید با همسر، مشاور و یا دوست صمیمی خود در این مورد صحبت کنید.
شریک جنسی که ناقل سیستیک فیبروزیس می باشد باید در مورد بارداری های آینده چه آگاهی هایی داشته باشد؟
اگر نتیجه تست نشان داد که شما ناقل سیستیک فیبروزیس هستید، این نتیجه قطعی است و تغییر نخواهد کرد. اگر هر دو طرف ناقل باشند، این بدان معناست که در هر بارداری 25 درصد شانس ابتلای فرزند به CF وجود دارد. اگر می خواهید بدانید که فرزندتان به CF مبتلاست، لازم است تست CVS یا آمینوسنتزیس را در هر بارداری انجام دهید. سایر انتخاب ها عبارت است از:
- سقط
- استفاده از تخم یا اسپرم اهدایی (اما فرد اهدا کننده باید تست دهد که ناقل CF نباشد)
- استفاده از باروری آزمایشگاهی با اسپرم و تخمک خودتان، سپس استفاده از تشخیص ژنتیکی preimplantation برای بررسی این که آیا تخم بارور شده به CFمبتلاست و یا ناقل این بیماری هست یا خیر.
واژه نامه
- CF:سیستیک فیبروزیس یا فیبروز سیستیک
- آمینوسنتزیس: روشی که در آن از سوزن استفاده می شود تا مقدار کوچکی از مایعات و سلول های کیسه پیرامون جنین برداشته و تست شود.
- ناقل: شخصی که علائمی از یک اختلال مشخص را ندارد اما می تواند ژن آن را به فرزند منتقل کند.
- نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS): روشی که بخش کوچکی از سلول ها از جفت برداشته و مورد تست قرار می گیرد.
- جنین: به فرزند در حال رشد در رحم از هفته نهم بارداری تا پایان دوره بارداری جنین گفته می شود.
- ژن: طرح DNA که حاوی کد هایی برای ایجاد صفتی خاص مانند رنگ مو و چشم است.
- اختلال مغلوب: نوعی اختلال ژنتیکی که باید در آن یک نسخه از ژن ناقص از هر کدام از والدین به فرزند منتقل شود تا فرزند به آن اختلال دچار شود.
- تشخیص ژنتیکی preimplantation: نوعی تست ژنتیکی که می تواند در طول باروری آزمایشگاهی انجام شود. این تست ها قبل از این که لانه گزینی در رحم انجام شود می تواند روی تخم بارور انجام شود.
اگر در این زمینه پرسش بیشتری دارید با متخصص زنان و زایمان خود تماس حاصل فرمائید.
