در سونوگرافی بارداری از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از رویان یا جنین استفاده می شود. همچنین سلامت رحم و تخمدان های مادر نیز مورد ارزیابی قرار می گیرد. در سونوگرافی بارداری از امواج یونیزه شده استفاده نمی شود. انجام سونوگرافی بارداری عوارض شناخته شده ای را برای مادر و جنین در پی ندارد و به عنوان روشی ارجح در دوران بارداری شناخته می شود. سونوگرافی بارداری از نوع داپلر تکنیکی برای ارزیابی جریان خون در بند ناف یا جفت می باشد که ممکن است به عنوان بخشی از روند سونوگرافی بارداری انجام شود. انجام سونوگرافی بارداری به آماده سازی خاصی نیاز ندارد. در این روش تنها بخش پایینی شکم مورد توجه قرار دارد و ممکن است تنها از شما خواسته شود پیش از انجام سونوگرافی بارداری لباسی آزاد و راحت بپوشید.
سونوگرافی بارداری روشی بی درد و بی خطر می باشد. در این روش تصویری از داخل بدن با استفاده از امواج صوتی ایجاد می شود. به منظور انجام سونوگرافی از پروب کوچکی روی بدن استفاده می شود. پیش از آن مقداری ژل روی ارگان مورد نظر می مالند تا حرکت پروب تسهیل شود. امواج صوتی با فرکانس بالا از طریق پروب وارد بدن می شود. دستگاه مبدلی امواج جمع آوری شده را برمی گرداند و با استفاده از آن ها تصویری روی مانیتور ایجاد می شود. در سونوگرافی از امواجی مانند اشعه ایکس استفاده نمی شود. با استفاده از سونوگرافی ساختارها و حرکت ارگان های داخلی بدن همچنین جریان خون عروق بررسی می گردد. سونوگرافی روشی کم تهاجمی می باشد که با استفاده از آن برخی مشکلات تشخیص داده می شود. سونوگرافی بارداری منجر به ایجاد تصاویری از رویان یا جنین در رحم مادر می گردد. سونوگرافی داپلر تکنیکی است که با استفاده از آن پزشک متخصص می تواند جریان خون را در شریان ها و وریدهای شکمی، بازوها، پاها، گردن یا مغز همچنین ارگان هایی مانند کبد و کلیه بررسی کند. در طول سونوگرافی بارداری متخصص زنان می تواند جریان خون بند ناف همچنین در برخی موارد جریان خون داخل بدن جنین و جفت را ارزیابی کند.
سونوگرافی بارداری با اهداف زیر انجام می شود:
- تایید حضور جنین زنده (اولین سونوگرافی بارداری)
- تخمین سن بارداری
- تشخیص ناهنجاری های جنین
- سونوگرافی آنومالی جنین
- ارزیابی موقعیت جنین
- ارزیابی موقعیت جفت
- تعیین چند قلو بودن بارداری
- تعیین مقدار مایع آمنیوتیک اطراف جنین
- بررسی میزان باز شدن یا کوتاه شدن دهانه رحم
- ارزیابی رشد جنین
انجام سونوگرافی سه بعدی، برای بررسی تکمیلی و وضوح بهتر ناهنجاری ها انجام می شود و در صورت تکنیک صحیح انجام سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی، البته تصویر واضح و کاملی از جنین خواهیم داشت.
دستگاه سونوگرافی شامل کنسولی است که حاوی کامپیوتر، تعدادی وسیله الکترونیکی و صفحه نمایش ویدئویی می باشد مبدلی وجود دارد که برای اسکن کردن مورد استفاده قرار دارد. دستگاه مبدل دستگاه دستی کوچکی است که شبیه به میکروفن می ماند و به اسکنر متصل می باشد. دستگاه مبدل امواج صوتی با فرکانس بالا را به داخل بدن منتقل می کند و سپس بازتاب امواج حاصل از بافت های بدن را جمع آوری می کند. تصاویر سونوگرافی فورا روی صفحه ویدئویی قابل رویت می باشند. تصاویر بر اساس دامنه، فرکانس امواج، ساختار بدن، اجزای بافت بدن همچنین مدت زمانی که سیگنال سونوگرافی از ناحیه داخل بدن بیمار به مبدل بازگردد ایجاد می شود. دستگاه مبدل روی پوست بیمار قرار دارد و امواج صوتی را ارسال کرده و دریافت می کند. استفاده از ژل بر روی پوست کمک می کند که ارسال و دریافت امواج صوتی تسهیل گردد.
مبنای تصویر برداری سونوگرافی مبتنی بر اصل سونار می باشد. وقتی امواج صوتی با شی ئی برخورد می کند دچار بازتاب یا اکو می شود. اندازه گیری اکو این امکان را فراهم می کند تا بدانیم شی مورد نظر چقدر دور قرار داشته همچنین اندازه، شکل و پایداری آن به چه صورت است. در پزشکی سونوگرافی به منظور تعیین تغییراتی در اندازه ارگان ها، بافت ها و عروق انجام می شود تا وجود توده های غیر نرمال مانند تومورها را عیان سازد. وقتی مبدل روی پوست فشار داده می شود امواج صوتی غیر قابل شنیدن را به داخل بدن می فرستد. امواج صوتی در تماس با ارگان های داخلی، مایعات و بافت های بدن بازتابی را نشان می دهد. رسیورهای موجود در مبدل تغییرات ایجاد شده در امواج صوتی را دریافت می کنند. این امواج با استفاد از کامپیوتر اندازه گیری شده و در نهایت تصویری از ارگان روی مانیتور ایجاد می شود.
حرکت رویان یا جنین همچنین ضربان قلب او با استفاده از سونوگرافی بارداری قابل بررسی خواهد بود. سونوگرافی بارداری ممکن است از نوع داپلر باشد. سونوگرافی داپلر بازتاب حاصل از جریان خون در قلب، عروق خونی و بند ناف جنین را پردازش می کند و آن ها را به صورت صداهای قابل شندین تبدیل می کند. سونوگرافی داپلر جهت و سرعت سلول های خونی را در عروق ارزیابی می کند. حرکت سلول های خونی سبب ایجاد تغییراتی در امواج صوتی منعکس یافته می شود. کامپیوتر اصوات را پردازش کرده و نتایج را به صورت نمودار یا تصاویر رنگی مشخص می سازد که نمایان گر جریان خون در عروق خونی می باشد.
سونوگرافی بارداری نمی تواند همه ناهنجاری های جنینی را نشان دهد. در نتیجه در سه ماهه اول بارداری برای تشخیص عقب ماندگی های جنینی همراه با آزمایش خون، غربالگری انجام می شود و در صورت مشکوک بودن، آمنیوسنتز یا نمونه برداری از پرز های جفتی جنین انجام می شود تا وضعیت سلامت جنین مشخص گردد.
باید بدانیم که بعضی از ناهنجاری ها در اوایل بارداری مشخص نیست و با بالا رفتن سن جنین در اواخر بارداری ظاهر می شوند مانند مشکلات در ساختار و عملکرد مغز جنین.
طرز قرار گرفتن جنین، وضعیت کیسه آب اطراف جنین و البته چاقی مادر می توانند مشکلاتی را در انجام سونوگرافی ایجاد کنند.
