دروانا:

 بیماری های غذایی یا مسمومیت غذایی؟

تمام غذاها به طور طبیعی دارای مقدار کمی از باکتری ها هستند. اما دستکاری، پخت یا نگه داری نامناسب مواد غذایی موجب تکثیر باکتری ها در تعداد زیاد و ابتلا به بیماری های منتقله از راه مواد غذایی می شود.

انگل ها، ویروس ها، توکسین ها و مواد شیمیایی نیز می توانند غذاها را آلوده کرده و موجب بروز بیماری های ناشی از مواد غذایی شوند.

نشانه ها و علائم بیماری مسمومیت غذایی یا بیماری های غذایی بسته به منبع آلودگی و شرایط زمینه ای بدن بیمار متفاوت خواهد بود. به طور کلی علائم بیماری مسمومیت غذایی یا بیماری های غذایی شامل موارد زیر است:

• اسهال که ممکن است خونی باشد.
• تهوع
• درد شکمی
• استفراغ
• علایم کم آبی بدن شامل خشکی دهان، ادرار کم و ...
• تب با درجه کم (این علامت گاهی اوقات ظاهر می شود)

احتمال ابتلا به بیماری های غذایی بعد از خوردن غذای آلوده، به نوع میکروب موجود در غذا، میزان قرار گیری در معرض میکروب، سن فرد و وضعیت سلامتی او بستگی دارد. افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری های غذایی قرار دارند شامل دسته های زیر هستند:

افراد مسن: همچنان که سن بالاتر می رود، سیستم ایمنی ممکن است در مقایسه با افراد با سن کمتر پاسخ سریع و موثری به عوامل عفونی نداشته باشد.

نوزادان و خردسالان: سیستم ایمنی در این دسته از افراد به طول کامل رشد نکرده است.

افراد مبتلا به بیماری مزمن: ابتلا به برخی شرایط مزمن مانند دیابت، ایدز یا دریافت شیمی درمانی و پرتو درمانی برای درمان سرطان، میزان پاسخ دهی را در سیستم ایمنی فرد کم می کنند.

زنان باردار: بارداری تغییراتی در سیستم ایمنی ایجاد می کند و مقابله با عوامل عفونی که ممکن است بدن مادر یا جنین در حال رشد را تحت تاثیر قرار دهند، مشکل می سازد.

اقدامات لازم در صورت ابتلا به بیماری های غذایی یا مسمومیت غذایی

• مصرف مایعات: نوشیدن آب و مایعات دیگر برای پیشگیری از دهیدراتاسیون در بیماری های ناشی از مواد غذایی موثر است. نوشیدن سریع مایعات ممکن است موجب تشدید تهوع و استفراغ ناشی از بیماری های غذایی شود بنابراین مصرف جرعه جرعه مایعات حالت بهتری در مقایسه با نوشیدن آن ها به یک باره است. نوشیدن مایعات شیرین ممکن است اسهال را تشدید کند و توصیه نمی شود.
• توجه به میزان دفع ادرار: بیمار مبتلا به مسمومیت غذایی باید در بازه های منظم دفع ادرار داشته باشد و ادرار باید روشن و شفاف باشد. دفع ادرار نامنظم که تیره است نشانه ای از کم آبی خواهد بود. سرگیجه و سبکی سر نیز نشانه هایی از دهیدراتاسیون در بیماری های غذایی هستند. اگر هر یک از این علائم و نشانه ها وجود داشتند و بیمار مبتلا به بیماری های غذایی قادر به مصرف مقدار کافی مایعات نبود، مراجعه به مراکز درمانی ضروری است.
• خودداری از مصرف داروهای ضد اسهال: داروهای ضد اسهال (مثل دیفنوکسیلات، لوپرامید و ... ) در بیماری های غذایی ممکن است دفع و خروج میکروب ها یا توکسین ها از سیستم گوارشی را کند سازند و دوره بیماری را طولانی تر کند. بیمار بهتر است در مورد شرایط خود با پزشک مشورت کند.

داروهای ضد اسهال برای نوزادان یا خردسالان منع مصرف دارند؛ زیرا این داروها عوارض جانبی جدی را به دنبال دارند.

در اغلب موارد بیماری های غذایی یا بیماری مسمومیت غذایی به خودی خود ظرف چند روز بهبود می یابند.

چه زمان باید برای بیماری های غذایی به پزشک مراجعه کرد؟

• استفراغ برای بیش از دو روز اتفاق بیافتد، یا شدید باشد.
• اسهال برای بیش از چند روز اتفاق بیافتد.
• اسهال تیره، خونی یا قیر مانند باشد.
• تب 38.3 درجه سانتی گراد یا بیشتر وجود داشته باشد.
• هنگام ایستادن فرد دچار سبکی سر یا حالت غشی شود.
• فرد دچار گیجی شود.
• درد شکمی آزار دهنده باشد.
• اسهال از ساعات اولیه بسیار شدید و حجیم باشد.
• فرد بیمار قادر به تحمل مایعات یا غذا نباشد.

چه زمان باید به مراقبت های پزشکی اورژانس مراجعه کرد؟

• زمانی که بیمار مبتلا به بیماری های غذایی علائم شدید مانند درد شکمی شدید یا اسهال آبکی که در طول 24 ساعت بسیار خونی شده است، دارد.
• علایم شدید و عدم تحمل مصرف مایعات وجود داشته باشد.
• بیمار مبتلا به بیماری های غذایی در دسته افراد پر خطر قرار داشته باشد.
• فرد به مسمومیت غذایی از نوع مسمومیت بوتولیسم مبتلا شده باشد. بوتولیسم یک مسمومیت غذایی کشنده است که در اثر خوردن سم تولید شده توسط برخی از هاگ ها در غذا ایجاد می شود. سم بوتولیسم عموما در غذاهای کنسرو شده خصوصا نخود فرنگی و گوجه فرنگی یافت می شود.

نشانه ها و علائم مسمومیت بوتولیسم عموما در طول 24 تا 36 ساعت بعد از خوردن غذای آلوده ظاهر می شوند و شامل سر درد، تاری دید، ضعف ماهیچه ای و فلج احتمالی می شود. برخی افراد مبتلا به این نوع از بیماری های غذایی همچنین ممکن است علائمی چون تهوع و استفراغ، یبوست، احتباس ادراری، مشکل در تنفس و خشکی دهان ظاهر کنند. در صورت مشاهده این علائم و نشانه ها باید سریعا به پزشک یا اورژانس مراجعه کرد.

دکتر بنفشه دادستان متخصص بیماری های عفونی و تب دار به دو سوال زیر پاسخ می گویند:

آیا مواد غذایی خاصی وجود دارند که خطر ابتلا به بیماری های غذایی را افزایش دهند؟

مواد غذایی خام، میوه و سبزیجات با احتمال بیشتری منتقل کننده بیماری های قابل انتقال از غذا هستند.

رژیم درمانی رایج برای بیماری های غذایی باکتریایی چیست؟

مهمترین اصل در درمان عفونت های گوارشی مایع درمانی (ترجیحا خوراکی در صورت تحمل) می باشد و مصرف آنتی بیوتیک بر حسب شک به عامل باکتریال مشکلی ندارد.