• مسمومیت غذایی علائم، علل، تشخیص و درمان
• علائم مسمومیت غذایی
• چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
• علت مسمومیت غذایی
• فاکتور های خطر مسمومیت غذایی
• عوارض مسمومیت غذایی
• تشخیص مسمومیت غذایی
• آمادگی برای ملاقات با پزشک
• درمان مسمومیت غذایی
• درمان های خانگی مسمومیت غذایی
• پیشگیری از مسمومیت غذایی
• کل مطلب

 مسمومیت غذایی علائم، علل، تشخیص و درمان

مسمومیت غذایی یا بیماری های غذایی، شرایطی هستند که با خوردن غذای آلوده ایجاد می شوند. میکروارگانیسم های عفونی شامل باکتری ها، ویروس ها و انگل ها و سموم آن ها شایع ترین عوامل ایجاد کننده مسمومیت غذایی هستند.

عوامل عفونی و سموم آن ها می توانند خوراکی ها را در هر مرحله ای از فرآوری یا تولید آلوده کنند. در صورتی که تماس با غذا و پختن آن در خانه به درستی انجام نشود، امکان آلوده شدن آن در خانه نیز وجود دارد و موجب مسمومیت غذایی شوند.

علائم مسمومیت غذایی یا بیماری های غذایی که در چند ساعت اول بعد از خوردن غذای آلوده بروز می کنند، اغلب شامل تهوع، استفراغ یا اسهال است. در بیشتر موارد، مسمومیت غذایی خفیف است و بدون درمان برطرف می شود. اما برخی افراد برای درمان مسمومیت غذایی به مراقبت های درمانی نیاز خواهند داشت.

 علائم مسمومیت غذایی یا بیماری های غذایی

علائم مسمومیت غذایی بسته به منبع آلودگی متفاوت خواهد بود. بیشتر انواع مسمومیت های غذایی یک یا تعداد بیشتری از علائم و نشانه های زیر را دارند:

• تهوع
• استفراغ
• اسهال آبکی یا شل
• درد و کرامپ های شکمی
• تب

نشانه ها و علایم مسمومیت غذایی در طول چند ساعت بعد از خوردن غذای آلوده ظاهر می شوند و یا ممکن است روز ها یا هفته ها بعد از آن علایم مسمومیت غذایی ظاهر گردند.

 چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر شما هریک از نشانه ها و علائم زیر را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید:

• استفراغ مکرر و ناتوانی در نگه داشتن مایعات
• اسهال خونی یا مدفوع خونی
• درد شدید و یا کرامپ های شکمی شدید
• دمای بدن بالاتر از 38 درجه سانتی گراد
• نشانه های علائمی از دهیدراتاسیون مانند تشنگی زیاد، خشکی دهان، ادراد کم و یا ادرار نکردن، ضعف شدید، سرگیجه یا سبک سری
• علائم عصبی مانند تاری دید، ضعف ماهیچه ای و احساس سوزش و خارش در بازوها

 علت مسمومیت غذایی

آلوده شدن غذا ممکن است در هر مرحله ای از تولید اتفاق بیافتد: کاشت، پرورش، فرآوری، نگه داری، حمل و نقل  و آماده سازی. انتقال عامل عفونی از یک سطح به سطح دیگر عموما عامل آلوده شدن غذاها و مسمومیت غذایی ناشی از آنها است. این حالت به طور خاص در مورد غذاهای خام و آماده خوردن مانند سالاد ها یا سایر مواد غذایی وجود دارد. از آن جایی که این غذاها پخته نمی شوند، میکروارگانیسم ها مضر قبل از خوردن از بین نمی روند و می توانند عاملی برای مسمومیت غذایی یا بیماری های غذایی باشند.

بسیاری از عوامل باکتریایی، ویروسی یا انگلی عامل مسمومیت غذایی هستند. در جدول زیر برخی از آلوده کننده های احتمالی، زمان شروع نشانه ها و علائم مسمومیت غذایی و راه های رایج برای پراکندگی عوامل عفونی آورده شده اند.

 فاکتور های خطر مسمومیت غذایی

این که شما بعد از خوردن غذای آلوده به مسمومیت غذایی دچار می شوید یا خیر، به میکروب عامل، میزان قرارگری در معرض میکروب، سن شما و وضعیت سلامتی تان بستگی دارد. افراد پرخطر در ابتلا به مسمومیت غذایی در گروه های زیر قرار می گیرند:

• افراد مسن: همچنان که سن افزایش می یابد، سیستم ایمنی ممکن است به سرعت و به طور موثر به عوامل عفونی پاسخ ندهد (در مقایسه با حالتی که در افراد جوان اتفاق می افتد) و بدین ترتیب فرد مستعد ابتلا به مسمومیت غذایی خواهد بود.
• خانم های باردار: در طول بارداری، تغییراتی در متابولیسم و جریان خون رخ می دهند که احتمال ابتلا به مسمومیت غذایی را بالا می برند. واکنش ایمنی شما در دوران بارداری به عوامل عفونی مسمومیت غذایی شدید تر خواهد بود. در موارد نادر، جنین نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد.
• نوزادان و خردسالان: سیستم ایمنی از دسته از افراد به طور کامل تکامل نیافته است و بیشتر در معرض خطر ابتلا به مسمومیت غذایی ناشی از عوامل عفونی قرار دارند.
• افراد مبتلا به بیماری های مزمن: ابتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت، بیماری کبدی یا ایدز و یا دریافت شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای سرطان پاسخ ایمنی را کاهش داده و احتمال ابتلا به مسمومیت غذایی را بالا می برند.

 عوارض مسمومیت غذایی

جدی ترین عارضه شایع مسمومیت غذایی دهیدراتاسیون –از دست دادن مقدار زیادی آب و مواد معدنی و نمک های ضروری- است. اگر شما یک فرد بالغ و سالم هستید و به میزان کافی آب برای جبران مایعات از دست رفته در استفراع و اسهال می نوشید، دهیدراتاسیون ناشی از مسمومیت غذایی مشکل ساز نخواهد بود.

نوزادان، افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی آن ها مهار شده و یا به بیماری های مزمن مبتلا هستند، در صورتی که میزان آب از دست رفته در اثر مسمومیت غذایی بیش از آب جایگزین شده باشد به دهیدراتاسیون شدید دچار می شوند. در این موارد، ممکن است فرد بستری شده و مایعات درون رگی دریافت کند. در موارد دهیدراتاسیون شدید ناشی از مسمومیت غذایی، ممکن است مرگ اتفاق بیافتد.

برخی از انواع مسمومیت های غذایی عواقب جدی را برای برخی افراد به دنبال دارند. در زیر به عواقب جدی انواع مسمومیت غذایی اشاره می کنیم:

• لیستریا مونوسیتوژنز: عواقب ناشی از مسمویت غذایی لیستریا مونوسیتوژنز ممکن است بیشتر برای کودک متولد نشده بسیار خطرناک باشد. عفونت لیستریا در اوایل بارداری ممکن است موجب سقط جنین گردد. عفونت لیساریا در اواخر بارداری موجب مرده زایی، تولد زودرس و یا عفونت های کشنده در کودک بعد از تولد شود حتی اگر مادر به مسمومیت غذایی خفیف ناشی از این عامل عفونی دچار شده باشد. نوزادانی که بعد از ابتلا به مسمومیت غذایی لیستریا زنده می مانند، ممکن است در طولانی مدت دچار آسیب های عصبی و تاخیر در رشد گردند.
• اشریشیا کلای: تیره های خاصی از باکتری اشریشیا کلای با ایجاد مسمومیت غذایی، می توانند عارضه جدی به نام سندرم اورمی همولیتیک ایجاد کنند. این سندرم به پوشش رگ های خونی کوچک در کلیه ها آسیب می رساند و در برخی موارد موجب نارسایی کلیه می شود. افراد مسن، کودکان زیر 5 سال و افرادی که سیستم ایمنی تضعیف شده دارند بیشتر در معرض خطر این عارضه ناشی از مسمومیت غذایی با ای کلای قرار دارند. اگر شما در یکی از این گروه ها قرار دارید، در صورت مشاهده اولین علامت از اسهال زیاد یا خونی به پزشک مراجعه کنید.

 تشخیص مسمومیت غذایی

مسمومیت غذایی اغلب به کمک شرح حال بیمار شامل چه مدت زمانی است که بیمار هستید؟ علائم شما و غذاهایی که خورده اید چه هستند؟. پزشک همچنین ممکن است برای تشخیص مسمومیت غذایی یک معاینه فیزیکی انجام دهد و علائم دهیدراتاسیون را که ممکن است در اثر مسمومیت غذایی ایجاد شده باشد، بررسی کند.

بسته به علائم و سابقه وضعیت سلامتی شما، پزشک ممکن است تست هایی تشخیصی را برای تعیین عامل مسئول و تایید تشخیص مسمومیت غذایی مانند آزمایش های خونی، کشت مدفوع و تست انگل توصیه کند.

برای کشت مدفوع، پزشک نمونه از مدفوع شما را به آزمایشگاه می فرستد؛ محلی که یک تکنسین آزمایشگاه سعی در یافتن عامل عفونی مسمومیت غذایی دارد. اگر عامل عفونی در نمونه مدفوع شما یافت شود، این مورد به مراکز درمانی محلی برای بررسی میزان شیوع این نوع از مسمومیت غذایی در سطح آن محل، گزارش می شود.

در برخی موارد، علت مسمومیت غذایی قابل تشخیص نیست.

 آمادگی برای ملاقات با پزشک

اگر شما یا کودک تان نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشید، ابتدا می توانید به پزشک خانوادگی خود مراجعه کنید. اگر تشخیص به طور دقیق انجام نشود، پزشک شما را به پزشک متخصص ارجاع خواهد داد.

چیزی که شما انجام می دهید:

لیستی از سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید آماده کنید. این سوالات شامل:

• دلیل احتمال علائم چیست؟ آیا علل احتمالی دیگری وجود دارند؟
• آیا نیازی به انجام تست تشخیصی برای مسمومیت غذایی هست؟
• بهترین راه درمان مسمومیت غذایی چیست؟ آیا راه جایگزینی وجود دارد؟
• آیا نیازی به استفاده از دارو هست؟ اگر پاسخ مثبت است، آیا جایگزین ژنریک برای داروی نسخه شده وجود دارد؟
• چگونه می توانم علائم مسمومیت غذایی را بهبود بخشم؟

انتظاراتی که از پزشک می رود:

• پزشک نیز ممکن است سوالاتی در خصوص بیماری مسمومیت غذایی از شما بپرسد:
• اگر فردی در خانواده و بستگان شما علائم مشابهی را ظاهر کرده است؟ اگر پاسخ مثبت است آیا شما مواد غذایی مشابهی مصرف می کنید؟
• آیا شما اخیرا به جایی که از سالم بودن آب یا غذای آن جا مطمئن نباشید سفر کرده اید؟
• آیا شما دفع مدفوع خونی دارید؟
• آیا دچار تب هستید؟
• آیا در روز های یا هفته های قبل از بروز علائم آنتی بیوتیک مصرف کرده اید؟
• چه زمان علائم شما آغاز شدند؟
• آیا علائم پیوسته هستند یا گاها ظاهر می شوند؟
• در چند روز گذشته چه غذاهایی خورده اید؟

آنچه شما در حال حاضر می توانید انجام دهید:

مقدار زیادی مایعات مصرف کنید. برای کاهش فشار وارده به دستگاه گوارشی خود، از غذاهای سبک استفاده کنید. اگر کودک شما به مسمومیت غذایی دچار است، به او مایعات زیاد و غذای کم حجم بدهید. اگر به کودک خود شیر می دهید یا از شیر خشک استفاده می کنید، طبق برنامه قبل به کودک خود شیر دهید.

در مورد استفاده از محلول او آر اس برای کودک مبتلا به مسمومیت غذایی، با پزشک مشورت کنید. افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و به مسمومیت غذایی مبتلا شده اند نیز مصرف محلول او آر اس برای شان مفید خواهد بود. مصرف داروهایی که به درمان اسهال ناشی از مسمومیت غذایی کمک می کنند، در کودکان توصیه نمی شود.

 درمان مسمومیت غذایی

درمان مسمومیت غذایی یا بیماری های غذایی عموما به منبع بیماری (در صورت مشخص شدن) و علائم مسمومیت غذایی بستگی دارد. در بیشتر افراد، بیماری ظرف چند روز بدون درمان برطرف می شود؛ با این حال برخی از انواع مسمومیت های غذایی ممکن است طولانی تر شوند.

راه های درمان مسمومیت غذایی در زیر آورده شده اند:

• جبران مایعات از دست رفته از بدن: مایعات و الکترولیت ها –مواد معدنی مانند سدیم، پتاسیم و کلسیم که تعادل ملیعات را در بدن حفظ می کنند- که در اثر اسهال طولانی مدت در بیماری مسمومیت غذایی از دست دفته اند، باید جبران شوند. برخی از بزرگسالان کودکان مبتلا به اسهال یا استفراغ پایدار باید در بیمارستان بستری شوند؛ جایی که آن ها می توانند مایعات و نمک ها را برای پیشگیری یا درمان دهیدراتاسیون ناشی از مسمومیت غذایی، از طریق ورید دریافت کنند.
• آنتی بیوتیک ها: پزشک متخصص داخلی ممکن است در مواردی که یک باکتری عامل مسمومیت غذایی است و یا علائم مسمومیت غذایی در شما شدید است، آنتی بیوتیک را برای درمان مسمومیت غذایی تجویز نماید. مسمومیت غذایی ناشی از عامل عفونی لیستریا باید با تزریق درون رگی آنتی بیوتیک در بیمارستان درمان شود. هر چه درمان مسمومیت غذایی سریع تر انجام شود روند درمان بهتر پیش می رود. در طول بارداری، درمان سریع آنتی بیوتیکی ممکن است از تأثیر عفونت بر روی نوزاد جلوگیری کند.

آنتی بیوتیک ها در درمان مسمومیت غذایی ویروسی کمک کننده نیستند. در واقع، آنتی بیوتیک ها ممکن است علائم مسمومیت غذایی را در برخی از انواع مسمومیت های غذایی ویروسی یا باکتریایی تشدید کنند. در مورد گزینه های درمان برای مسمومیت غذایی با پزشک متخصص گوارش مشورت کنید.

افراد بزرگسالی که دچار اسهال خونی نیستند و آن هایی که تب ندارند می توانند از داروهایی مانند لوپرامید یا بیسموت ساب سالیسیلات استفاده کنند. در مورد راه های درمان مسمومیت غذایی، با پزشک خود مشورت کنید.

 درمان های خانگی مسمومیت غذایی

بیماری مسمومیت غذایی اغلب ظرف 48 ساعت به خودی خود برطرف می شود. برای احساس راحتی بیشتر و پیشگیری از دهیدراتاسیون ناشی از مسمومیت غذایی در دوره نقاهت، نکات زیر را در نظر داشته باشید:

• به معده خود استراحت بدهید. از خوردن و آشامیدن برای چند ساعت بپرهیزید.
• ته های یخ را بمکید و جرعه جرعه آب بنوشید. شما همچنین می توانید از مایعات بدون کافئین دیگر مانند نوشیدنی های ورزشکاران نیز استفاده کنید. شما مایعات کافی مصرف می کنید در حالی که به طور طبیعی ادرار می کنید و رنگ ادرار شما شفاف بوده و تیره نیست.
• خوردن را آغاز کنید. تدریجا خوردن غذاهای سبک، کم چرب، با هضم راحت مانند کراکر ها، نان تست، ژلاتین، موز و برنج را آغاز کنید. در صورت بازگشت تهوع، از خوردن خودداری کنید.
• از خوردن برخی مواد غذایی و خوراکی ها تا زمان بهتر شدن وضعیت، بپرهیزید. این مواد غذایی شامل فرآورده های لبنی، کافئین، الکل، نیکوتین و غذاهای پرچرب و دارای ادویه زیاد هستند.
• استراحت. بیماری و دهیدراتاسیون ناشی از مسمومیت غذایی، شما را ضعیف و خسته می سازد در نتیجه استراحت در دوران نقاهت مسمومیت غذایی بسیار کمک کننده خواهد بود.

پیشگیری از مسمومیت غذایی

برای پیشگیری از مسمومیت غذایی در خانه توجه به نکات زیر اهمیت دارد:

• دست ها و ظروف غذا را به طور مرتب بشویید: برای پیشگیری از مسمومیت غذایی، دست های خود را با آب گرم و صابون قبل و بعد از تماس و آماده سازی غذا شستشو دهید. از آب داغ به همراه مایع ظرفشویی برای شستن ظروف و سایر سطوح که با غذا در تماس هستند استفاده کنید.
• غذاهای خام را دور از غذاهای آماده به خوردن نگه داری کنید: زمانی که مواد غذایی را خریداری، آماده یا نگه داری می کنید، گوشت، مرغ، ماهی و صدف ها را در از سایر مواد خوراکی قرار دهید. این کار از انتقال آلودگی میان این مواد غذایی و بروز مسمومیت غذایی جلوگیری می کند.
• غذاها را در دمای مناسب طبخ کنید: بهترین راه برای تعیین پختن کافی مواد غذایی استفاده از یک ترمومتر غذایی است. بسیاری از میکروارگانیسم ها با طبخ غذا در دمای مناسب از بین می روند و بدین ترتیب خطر مسمومیت غذایی کاهش می یابد.
• یخ مواد غذایی را در درمانی ایمن آب کنید: یخ مواد غذایی را در دمای اتاق آب نکنید. ایمن ترین راه برای آب کردن یخ مواد غذایی و کاهش خطر ابتلا به مسمومیت غذایی، قرار دادن آن ها در یخچال است. برای این کار می توان از ماکروویو در دمای مناسب نیز استفاده کرد.
• در صورت عدم اطمینان از سلامت مواد غذایی، آن ها را دور بریزید: اگر شما در مورد این که یک ماده غذایی به طور ایمن آماده یا نگه داری شده است اطمینان ندارید آن را دور بریزید. مواد خوراکی که برای مدت طولاتی در دمای اتاق باقی مانده اند ممکن است دارای باکتری یا سموم آن باشند که اغلب با پختن از بین نمی روند. غذایی که در مورد سلامت آن مطمئن نیستید، نچشید فقط آن را دور بریزید. حتی اگر ظاهر و طعم غذا طبیعی باشد، برای خوردن ایمن نخواهد بود و احتمال ابتلا به مسمومیت غذایی وجود دارد.

مسمومیت غذایی خصوصا برای کودکان کم سن و سال، خانم های باردار و جنین آن ها، افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی آن ها تضعیف شده است، جدی و مهلک خواهد بود. این افراد باید با رعایت احتیاط های بیشتر برای پیشگیری از ابتلا به مسمومیت های غذایی، از خوردن غذاهای زیر خودداری کنند:

• گوشت و مرغ خام
• ماهی و صدف خام یا خوب پخته نشده
• تخم مرغ یا غذاهای حاوی آن که خام بوده و یا به خوبی پخته نشده اند مانند شیرینی ها و بستنی های خانگی
• جوانه های خام مانند جوانه های یونجه، لوبیا، شبدر و تربچه
• نوشیدنی های پاستوریزه نشده
• شیر و فرآورده های لبنی پاستوریزه نشده
• انواع مختلف پنیر های که پاستوریزه نشده اند.
• گوشت های فریز شده
• هات داگ ها و گوشت های پخته نشده

منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org