درماتیت سبورئیک علائم، علل، تشخیص و درمان
درماتیت سبورئیک چیست؟ درماتیت سبورئیک نوعی بیماری شایع پوستی است که عمدتا کف سر را تحت تاثیر قرار می دهد (درماتیت سبورئیک سر). درماتیت سبورئیک سبب ایجاد ضایعات ناهموار، پوست قرمز و شوره های سرسخت می شود. درماتیت سبورئیک می تواند در نواحی چرب بدن مانند صورت (درماتیت سبورئیک صورت)، بالای قفسه سینه و کمر ایجاد شود.
بیماری پوستی درماتیت سبورئیک بر سلامت کلی شما تاثیر نمی گذارد اما می تواند باعث ناراحتی و خجالت شما شود. درماتیت سبورئیک مسری نیست و نشانه ای از بهداشت ضعیف فردی نیز نمی باشد.
درماتیت سبورئیک معمولا شرایطی طولانی مدت است. قبل از برطرف شدن علائم درماتیت سبورئیک لازم است درمان های زیادی را تکرار کنید. علائم درماتیت سبورئیک ممکن است دوباره عود کند. شما می توانید با شناسایی علائم بیماری درماتیت سبورئیک و هم چنین ترکیب اقدامات شخصی و برخی داروها درماتیت سبورئیک را درمان کنید.
شوره، اگزما سبورئیک و یا پسوریازیس سبورئیک نام های دیگر درماتیت سبورئیک هستند. به درمایت سبورئیک در نوزادان کلاه گهواره (cradle cap) نیز گفته می شود (درماتیت سبورئیک در نوزادان).
علائم بیماری درماتیت سبورئیک
علائم درماتیت سبورئیک عبارت است از:
- شوره ها پوستی روی کف سر، مو، ابرو، سبیل یا ریش
- ضایعات پوستی چرب پوشیده از شوره های سفید یا زرد و یا شکاف روی پوست سر، گوش ها، صورت، قفسه سینه، زیر بغل و کیسه بیضه و سایر بخش های بدن
- پوست قرمز
- قرمزی یا شکاف پلک ها (بلفاریت)
- خارش
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
- اگر علائم سبب بی خوابی شما شده و شما را از فعالیت های روزمره باز داشته است می توانید به پزشک مراجعه کنید.
- اگر شرایط سبب احساس خجالت و اضطراب در شما گردید می توانید به پزشک مراجعه کنید.
- اگر مشکوک به عفونت پوستی هستید باید به پزشک مراجعه کنید.
- اگر از انجام اقدامات شخصی نتیجه نگرفته باشید می توانید به پزشک مراجعه کنید.
علت بیماری درماتیت سبورئیک
پزشکان هنوز علت بیماری درماتیت سبورئیک را نمی دانند. اما برخی علت ها می توانند عامل درماتیت سبورئیک باشند:
- قارچی به نام malassezia که در ترشح چربی به پوست نقش دارد.
- پاسخ التهابی مرتب با پسوریازیس
- اپیزودهایی که در اوایل بهار و زمستان تشدید می شوند.
فاکتورهای خطر در درماتیت سبورئیک
برخی فاکتورها که ریسک ایجاد درماتیت سبورئیک را افزایش می دهند عبارت است از:
- شرایط عصبی و روانی مانند بیماری پارکینسون و افسردگی
- ضعف در سیستم ایمنی مانند دریافت پیوند و ابتلا به اچ آی وی و ایدز یا برخی سرطان ها و یا پانکراتیت الکلیک
- نارسایی احتقانی قلب
- بیماری اندوکراین که منجر به چاقی می شود مانند دیابت
- برخی داروها
- خراشیدگی و آسیب هایی که روی پوست صورت ایجاد می شود.
تشخیص درماتیت سبورئیک
پزشک برای تایید تشخیص درماتیت سبورئیک احتمالا بیوپسی انجام می دهد تا به این ترتیب احتمال سایر شرایط مشابه با درماتیت سبورئیک کنار گذاشته شود. برخی شرایط مشابه با درماتیت سبورئیک عبارت است از:
- پسوریازیس: این اختلال سبب ایجاد شوره و قرمزی می شود. در شرایط پسوریازیس توده های اغلب سفید نقره ای هستند.
- آتوپیک درماتیت (اگزما): این واکنش پوستی سبب خارش و التهاب در چین آرنج ها و پشت زانوها می شود که اغلب عود می کند.
- روزاسه: این شرایط معمولا روی پوست صورت اتفاق می افتد.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
شما احتمالا ابتدا به پزشک خانواده مراجعه می کنید. پزشک خانواده ممکن است شما را به متخصص پوست ارجاع دهد.
در ادامه اطلاعاتی وجود دارد که شما را برای ملاقات با پزشک آماده می کند.
ابتدا بهتر است پاسخ برخی سوالات را از قبل آماده کنید. برخی سوالات احتمالی عبارت است از:
- علائم شما چیست؟ اولین بار چه زمانی متوجه این علائم شدید؟
- آیا این اولین باری است که به این علائم دچار شدید یا پیش از این نیز آن را تجربه کرده بودید؟
- شدت علائم چقدر است؟ آیا در همه حال یکسان است، یا ممکن است برخی اوقات بهتر و یا برخی اوقات بدتر شود؟
- آیا از درمان های خانگی پاسخ نگرفته اید (مانند استفاده از کرم ها، ژل ها و یا شامپو ها)؟
- چه مدت است این درمان را استفاده کرده اید؟
- آیا چیزی به تخفیف علائم شما کمک می کند؟
- آیا چیزی علائم شما را بدتر می کند؟
- آیا دارو، ویتامین یا مکمل خاصی استفاده می کنید؟
- آیا اخیرا استرسی را تجربه کرده اید و یا شرایط زندگی شما دچار تغییر شده است؟
استفاده از کرم های ضدقارچ و کرم های ضد خارش می تواند کمک کننده باشد. اگر کف سر شما تحت تاثیر درماتیت سبورئیک قرار گرفته باشد در آن صورت شامپوهای ضدقارچ غیر نسخه ای می تواند علائم را تخفیف دهد. نواحی مبتلا به درماتیت سبورئیک را خراش ندهید زیرا سبب تحریک پوست می شود و هم چنین احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می دهد.
درمان بیماری درماتیت سبورئیک
کرم ها، شامپوها و لوسیون های نسخه ای مهم ترین درمان دارویی درماتیت سبورئیک هستند. پزشک احتمالا قبل از شروع داروهای نسخه ای به شما برخی درمان های خانگی مانند استفاده از شامپوهای ضد شوره را نیز پیشنهاد خواهد کرد. اگر درمان های خانگی کمک کننده نباشد باید در مورد درمان های زیر با پزشک مشورت نمود:
- کرم ها، شامپوها یا پمادهای که التهاب را کنترل می کنند: هیدروکورتیزون های نسخه ای قوی، فلوسینولون یا دزونید از کورتیکوستروئیدهایی هستند که شما می توانید آن را بر روی کف سر و سایر بخش های آسیب دیده استفاده کنید. این داروها بسیار موثر هستند و روش استفاده از آن آسان است. اما اگر این داروها برای هفته ها و یا ماهها استفاده شود عوارض جانبی مانند نازک شدن پوست یا وجود رگه ها یا خط هایی در پوست مشخص می شوند.
- شامپوی ضدقارچ می تواند انتخاب مناسبی باشد: شامپوی کتوکونازول می تواند انتخاب مناسب دیگری باشد.
- داروی ضد قارچ به فرم قرص: پزشک ممکن است داروی ضد قارچ تربینافین را به شما پیشنهاد کند. تربینافین معمولا به عنوان یک انتخاب متداول در نظر گرفته نمی شود؛ زیرا واکنش های آلرژیک و مشکلات کبدی را به دنبال دارد.
- داروهایی که بر سیستم ایمنی تاثیر می گذارند: کرم ها یا لوسیون های حاوی مهار کننده های calcineurin به نام تاکرولیموس و پیمکرولیموس می تواند موثر باشد و عوارض جانبی کمتری را در مقایسه با کورتیکواستروئیدها به همراه خواهد داشت. اما این داروها در خط اول درمان قرار ندارند؛ زیرا ریسک سرطان را افزایش می دهند. علاوه بر این هزینه آن ها بسیار بیشتر از داروهای کورتیکواستروئیدی می باشد.
- کرم یا ژل هایی که علیه باکتری ها مبارزه می کنند: شما ممکن است از مترونیدازول به شکل کرم یا ژل یک یا دو بار در هفته استفاده کنید تا بهبود یابید.
- نور درمانی همراه با دارو: در این روش درمانی پسورالن با نوردرمانی همراه می شود (فوتوشیمی درمانی). بعد از مصرف خوراکی پسورالن یا استفاده موضعی از آن بر پوست شما در معرض تابش فرابنفش قرار خواهید گرفت. باید توجه داشت این روش درمانی برای افرادی با موهای ضخیم مناسب نمی باشد.
درمان های خانگی
شما ممکن است بتوانید با برخی تغییرات در شیوه زندگی درماتیت سبورئیک را کنترل کنید. خیلی از انتخاب های درمانی برای درماتیت سبورئیک به صورت غیر نسخه ای قابل تهیه هستند. شما ممکن است به محصولات متفاوت یا ترکیبی از محصولات نیاز داشته باشید.
بهترین رویکرد برای شما بستگی به نوع پوست و شدت علائم درماتیت سبورئیک دارد و این که آیا علائم درماتیت سبورئیک در ناحیه کف سر شما قرار دارد یا سایر بخش های بدن را تحت تاثیر قرار داده است. حتی اگر درماتیت سبورئیک برطرف شود باز هم احتمال عود آن در برخی نقاط وجود دارد. مراقب علائم خود باشید و در صورت بازگشت دوباره درمان بیماری درماتیت سبورئیک را از سر بگیرید.
موهای خود را با شامپوهای مناسب ضد شوره بشویید. از محصولات ضد شوره غیر نسخه ای استفاده کنید:
- شامپوهای حاوی پریتیون روی یا سلنیوم می تواند به صورت روزانه مورد استفاده قرار گیرد.
- شامپوی ضد قارچ کتوکونازول می تواند دو بار در هفته مورد استفاده قرار بگیرد.
- شامپو Tar
- شامپو سالیسیلیک اسید
این شامپوها مخصوصا برای شوره مناسب می باشند (شوره به عبارتی درماتیت سبورئیک خفیف در نظر گرفته می شود). اگر یکی از این شامپوها مدتی موثر بود و سپس اثربخشی خود را از دست داد، جایگزین دیگری برای آن بیابید. مطمئن شوید که شامپو را در زمان توصیه شده استفاده کرده اید؛ به این ترتیب ترکیبات موجود در شامپو می تواند اثربخشی خود را داشته باشد. این شامپوها می تواند به آرامی روی صورت، گوشها و قفسه سینه استفاده شود.
سایر درمان های خانگی
درمان های غیر نسخه ای و رعایت کردن برخی نکات می تواند به کنترل درماتیت سبورئیک در شما کمک کند:
- روغن های مینرال و یا روغن زیتون را روی کف سرتان ماساژ دهید و آن را برای یک ساعت یا بیشتر روی سر خود نگاه دارید. موهای خود را شانه کرده و سپس بشویید.
- پوست خود را به طور مرتب شستشو دهید: از صابون هایی که باعث خشکی پوست می شوند استفاده نکنید هم چنین استفاده از مرطوب کننده را فراموش نکنید.
- از کرم های کورتیکواستروئیدی ملایم استفاده کنید: اگر این کرم ها مناسب نبودند می توانید از کرم ضد قارچ کتوکونازول استفاده کنید.
- از مصرف محصولات حاوی الکل بپرهیزید: این ترکیبات می تواند موجب تشدید درماتیت سبورئیک شوند.
- لباس های نرم و نخی بپوشید: این حالت امکان جریان هوا در پیرامون پوست شما را فراهم می کند و از تحریک پوست می کاهد.
- اگر ریش یا سبیل دارید آن را اصلاح کنید. درماتیت سبورئیک می تواند زیر ریش و سبیل بدتر شود. در این صورت اصلاح کردن می تواند به تخفیف علائم بیماری درماتیت سبورئیک در شما کمک کند.
- از خراش دادن پوست بپرهیزید: خراش دادن می تواند ریسک تحریک پوست و ایجاد عفونت را افزایش دهد. از کرم های هیدروکورتیزون یا لوسیون کالامین به طور موقت استفاده کنید تا خارش را تخفیف دهید.
- پلک خود را به آرامی شستشو دهید: اگر پلک تان علائمی از قرمزی یا پوسته پوسته شدن را نشان داد هر شب آن را با شامپو بچه شستشو دهید و آن را با استفاده از یک چوب پنبه از پوسته پاک کنید. کمپرس های گرم و داغ نیز می تواند کمک کننده باشند.
- پوست سر فرزند خود را به آرامی بشویید: اگر نوزاد شما به کلاه گهواره دچار می باشد پوست سر او را با استفاده از شامپو بچه روزی یک بار بشویید. قبل از آبکشی کردن شامپو با استفاده از برسی کوچک و نرم موها را شانه کنید.
برخی درمان های غیر متداول
برخی درمان ها که در ادامه لیست می شود به برخی افراد در کنترل درماتیت سبورئیک کمک کرده است. اما شواهدی مبنی بر اثربخشی آن ها به طور قطعی وجود ندارد. قبل از استفاده از این روش ها حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- روغن درخت چای: روغن درخت چای می تواند به تنهایی یا در ترکیب با شامپویی استفاده شود که در درمان بیماری درماتیت سبورئیک موثر است. برخی تحقیقات نشان داده است که روغن درخت چای می تواند یک واکنش آلرژیک راه انداخته و یا بر برخی هورمون ها در بدن تاثیر بگذارد.
- مکمل های روغن ماهی: برخی شواهد نشان می دهند که استفاده از مکمل های روغن ماهی که حاوی اسید چرب امگا سه می باشد می تواند به درمان درماتیت سبورئیک کمک کند.
- آلوئه ورا: در تحقیقی متشکل از افرادی که از کرم آلوئه ورا دو بار در هفته به مدت چهار تا شش هفته استفاده می کردند 62 درصد آنها به لحاظ خارش و پوسته پوسته شدن تا حدی بهبود یافتند.