تعریف آدنومیوز:

آدنومیوز زمانی اتفاق می افتد که بافت آندومتر دیواره رحم به سمت دیواره ماهیچه ای رحم کشیده می شود. رشد این بافت های نابجا به طور نرمال در هر چرخه قاعدگی ادامه می یابد (به عبارتی این بافت ها ضخیم شده، فرو ریخته و خونریزی می کنند). در نتیجه این حالت، رحم متورم شده و پریودهای سنگینی اتفاق می افتد.

علائم این حالت اغلب در اواخر سال های باروری و بعد از بچه دار شدن آغاز می شود.

علت آدنومیوز ناشناخته است اما این بیماری معمولا بعد از دوران یائسگی از بین می رود. در مورد خانم هایی که در نتیجه آدنومیوز دچار ناراحتی های شدیدی می شوند، برخی درمان ها می تواند کمک کننده باشد، اما هیسترکتومی تنها راه درمان است.

علائم آدنومیوز:

برخی اوقات آدنومیوز خاموش است و علامتی را به دنبال ندارد یا ممکن است علائم خفیفی را ایجاد کند. آدنومیوز می تواند منجر به علائم زیر شود:

• خونریزی های سنگین و طولانی مدت در دوران قاعدگی
• کرامپ های شدید و دردهای شدید لگنی در حین قاعدگی (دیسمنوره)
• کرامپ های قاعدگی که در طول پریود ادامه دارد و با افزایش سن بدتر می شود
• درد در طول نزدیکی
• لخته های خونی که در طول پریود از بدن خارج می شود

در این حالت رحم بزرگتر می شود. اگر چه ممکن است خود فرد از تورم رحم خود اطلاعی نداشته باشد اما بخش انتهایی شکم ممکن است بزرگتر به نظر آید و یا فرد در این نقاط حساس شود.

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که خونریزی دوران قاعدگی سنگین باشد و یا کرامپ های شدیدی در طول پریودها وجود داشته باشد، به نحوی که فرد از انجام فعالیت های روزمره عاجز ماند، حتما باید به پزشک مراجعه کند.

دلایل آدنومیوز:

علت آدنومیوز مشخص نیست اما برخی فرضیه های احتمالی عبارت است از:

• رشد تهاجمی بافت: برخی متخصصین بر این باورند که آدنومیوز نتیجه تهاجم مستقیم بافت اندومتریال رحم به بخش ماهیچه ای رحم می باشد که دیواره های رحم را شکل می دهد. ضایعات رحم که در طول جراحی هایی مانند سزارین ایجاد می شود می تواند منجر به تهاجم مستقیم سلول های آندومتر به دیواره رحم شود.
• منشا دوران جنینی: برخی متخصصین بر این باورند زمانی که رحم اولین بار در دوران جنینی شکل می گیرد، آدنومیوز در داخل ماهیچه های رحمی ایجاد می شود که ناشی از بافت آندومتری است که آنجا به جای مانده است.
• التهاب رحم که مربوط به زایمان است: فرضیه ای دیگر توضیح می دهد که بین آدنومیوز و زایمان ارتباطی وجود دارد. التهاب بخش داخلی رحم در طول دوران بعد از زایمان سبب از هم پاشیده شدن مرز نرمال سلول هایی می شود که دیواره رحم را تشکیل می دهد. جراحی رحم نیز می تواند تاثیر مشابه داشته باشد.
• منشا سلول های بنیادی: فرضیه اخیر مطرح می کند که سلول های بنیادی مغز استخوان می تواند به ماهیچه رحم حمله کند و منجر به آدنومیوز شود.

صرف نظر از آدنومیوز چگونه ایجاد می شود، رشد آن بستگی به چرخه استروژن در بدن خانم دارد. زمانی که به هنگام یائسگی تولید استروژن کاهش می یابد، آدنومیوز در نهایت از بین می رود.

فاکتورهای خطر:

• سابقه قبلی در جراحی رحم، مانند سزارین و یا جراحی به منظور برداشت فیبروئید
• زایمان
• میانسالی

بیشتر موارد آدنومیوز (که به استروژن بستگی دارد) در خانم هایی یافت می شود که بازه سنی 40 تا 50 سال دارند. شیوع آدنومیوز در خانم های میان سال در مقایسه با خانم های جوان می تواند به آن دلیل باشد که آن ها بیشتر در معرض استروژن قرار داشته اند. تا همین اواخر آدنومیوز تنها زمانی که فرد هیسترکتومی انجام می داد، تشخیص داده می شد. تحقیقات اخیر نشان می دهد این شرایط می تواند در خانم های جوان تر نیز شایع باشد اما اغلب مشخص نمی شود.

پیامدها:

• اگر فرد خونریزی های سنگین و طولانی مدتی در اثر پریودها داشته باشد، می تواند منجر به بروز آنمی شود. آنمی سبب خستگی و سایر مشکلات در سلامت فرد می شود. اگر مشکوک به آنمی هستید حتما به پزشک مراجعه کنید.
• درد و خونریزی شدید در اثر آدنومیوز می تواند روند زندگی فرد را مختل کند. فرد ممکن است از انجام فعالیت هایی که از آن ها لذت می برد بازماند زیرا نمی داند که چه زمان و کجا خونریزی آغاز می شود.
• پریودهای دردناک می تواند سبب شود فرد از فعالیت های روزمره مانند سرکار و مدرسه بازماند. دردهای مکرر می تواند منجر به افسردگی، تحریک پذیری، اضطراب، خشم و درماندگی شود. به همین دلیل اگر فرد مشکوک به آدنومیوز باشد، باید به پزشک مراجعه کند.

آمادگی برای ملاقات با پزشک:

در اولین ملاقات می توانید به متخصص زنان مراجعه کنید. برای صرفه جویی در زمان و اطمینان از این که همه موارد مورد نظر را با پزشک مطرح کرده اید، خوب است که خود را آماده سازید.

قبل از ملاقات پزشک

• علائمی که تجربه می کنید را بنویسید. در این مورد حتی علائمی که به نظرتان ارتباطی به مشکل پیش آمده ندارد را نیز در نظر گرفته و یادداشت نمایید.
• لیستی از داروها و مکمل ها ویتامین هایی که مصرف می کنید تهیه کنید. دوز آن ها و نحوه مصرف شان را نیز یادداشت بفرمایید.
• دفترچه یادداشتی را با خود همراه داشته باشید و در آن اطلاعات مهم حین ویزیت را یادداشت بفرمایید.
• در مورد سوالاتی که می خواهید از پزشک خود بپرسید، فکر کنید. سوالات خود را بنویسید و مهم ترین آن ها را ابتدا بپرسید.

در مورد آدنومیوز برخی سوالات می تواند شامل موارد زیر باشد:

• آدنومیوز چطور تشخیص داده می شود؟
• در تشخیص و درمان آدنومیوز چقدر تجربه دارید؟
• آیا دارویی وجود دارد که بتوانم برای بهبود علائم از آن استفاده کنم؟
• مصرف این داروها چه عوارض جانبی را به دنبال دارد؟
• تحت چه شرایطی جراحی توصیه می شود؟
• آیا قبل و بعد از جراحی باید از دارویی استفاده کرد؟
• آیا این مشکل بر توانایی باردار شدن من تاثیر خواهد داشت؟
• آیا درمان جایگزینی وجود دارد که بتوانم آن را امتحان کنم؟

چه انتظاراتی از پزشک وجود دارد؟

برخی سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد عبارت است از:

• چند وقت است که این علائم را تجربه می کنید؟
• چه وقت علائم اتفاق می افتد؟
• شدت علائم چقدر است؟
• آخرین بار در چه تاریخی پریود شدید؟
• آیا می توانید باردار شوید؟
• آیا از روش های کنترل بارداری استفاده می کنید؟
• آیا علائم شما به چرخه های قاعدگی تان مربوط است؟
• چیزی وجود دارد که علائم تان را بهتر کند؟
• آیا چیزی وجود دارد که علائم تان را تشدید کند؟

ارزیابی ها و تشخیص:

پزشک بر اساس موارد زیر به وجود آدنومیوز شک خواهد کرد:

• علائم
• معاینه لگن که نشان دهنده بزرگ شدن و یا تحریک پذیری رحم باشد
• تصویر برداری اولتراسوند از رحم
• تصویر برداری رزونانس مغناطیسی یا Magnetic resonance imaging (ام آر آی) از رحم

در برخی موارد، پزشک از بافت رحم نمونه برداری می کند تا تایید کند خونریزی غیر نرمال رحم به شرایط احتمالی دیگر ارتباطی ندارد. اما بیوپسی آندومتر نمی تواند به دکتر در تشخیص آدنومیوز کمک کند. تنها راه قطعی برای اطمینان از آدنومیوز بررسی رحم بعد از جراحی هیسترکتومی است (هیسترکتومی به برداشت رحم اشاره دارد).

سایر بیماری های رحمی می تواند سبب بروز علائمی شبیه آدنومیوز شود و این تشخیص آدنومیوز را دشوار می سازد. چنین شرایطی عبارت است از تومور های فیبروئید، سلول های رحمی که خارج از رحم رشد می کنند (آندومتریوز) و توده هایی در دیواره داخلی رحم یا پولیپ آندومتر. پزشک تنها بعد از تعیین این که سایر علل احتمالی نقشی ندارند می تواند تشخیص آدنومیوز را نتیجه گیری کند.

درمان و داروها:

آدنومیوز معمولا بعد از یائسگی از بین می رود بنابراین درمان بستگی به این نکته دارد که فرد چقدر به دوران یائسگی خود نزدیک است.

انتخاب های درمانی برای آدنومیوز عبارت است از:

• داروهای ضد التهابی: اگر فرد نزدیک به دوران یائسگی باشد، پزشک از داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن استفاده می کند تا درد را کنترل کند. دو تا سه روز قبل از شروع پریودها باید از  داروهای ضد التهابی استفاده کرد و در طول دوران پریود نیز باید مصرف این داروها را ادامه داد، به این ترتیب جریان خون قاعدگی کاهش یافته و درد تخفیف پیدا می کند.
• داروهای هورمونی: استفاده از قرص های کنترل بارداری ترکیبی (استروژن-پروژسترون) یا پچ های حاوی هورمون و یا رینگ های واژینال می تواند خونریزی های سنگین و درد ناشی از آدنومیوز را کاهش دهد. مصرف کنتراسپتیوهایی که تنها حاوی پروژسترون می باشد مانند دستگاه های درون رحمی و یا استفاده مکرر از قرص های کنترل بارداری که اغلب منجر به آمنوره می شود نیز می تواند علائم را تخفیف دهد (آمنوره به فقدان پریودهای قاعدگی اشاره دارد).
• هیسترکتومی: اگر درد شدید باشد و هنوز تا یائسگی سال هایی باقی مانده باشد، پزشک ممکن است رحم را به طور کامل حذف کند (هیسترکتومی). برای کنترل آدنومیوز برداشت تخمدان ها لزومی ندارد.

درمان های خانگی و تغییراتی در شیوه زندگی:

برای تخفیف درد لگن و کرامپ هایی که به آدنومیوز مربوط است می توان:

• از حمام آب گرم استفاده کرد.
• از پد های گرم روی شکم استفاده کرد.
• از داروهای ضد التهابی که فروش آن ها بدون نسخه آزاد است، مانند ایبوپروفن استفاده کرد.