نمونه برداری از کبد چیست؟
نمونه برداری از کبد (بیوپسی کبد) روشی برای برداشتن بخش کوچکی از بافت کبد است در نهایت این بافت در زیر میکروسکوپ از لحاظ وجود نشانه های آسیب یا بیماری مورد بررسی قرار می گیرد. پزشک متخصص داخلی ممکن است در مواردی که آزمایش های خون یا تست های تصویر برداری گزارشی از یک مشکل کبدی داده اند، انجام نمونه برداری کبد را به بیمار توصیه کند. نمونه برداری از کبد همچنین برای تعیین شدت بیماری کبدی مورد استفاده قرار می گیرد. این اطلاعات به تصمیم گیری در مورد درمان کمک می کند.
رایج ترین نوع نمونه برداری از کبد، نمونه برداری از کبد پوستی نام دارد. در این نوع از نمونه برداری از کبد، یک سوزن نازک وارد حفره شکمی شده و به کبد می رسد و بخش کوچکی از بافت کبد را برمی دارد. در دو نوع دیگر از انواع نمونه برداری از کبد (یکی با استفاده از ورید گردن (ترانس ژوگولار) و دیگری با استفاده از شکاف کوچک در شکم (لاپاراسکوپیک)) نیز نمونه برداری از کبد به کمک یک سوزن انجام می شود.
علل نمونه برداری از کبد
نمونه برداری از کبد یا بیوپسی کبد ممکن است به علل زیر توسط پزشک متخصص داخلی توصیه شود:
- تشخیص یک مشکل کبدی که از راه های دیگر قابل تشخیص نیست.
- برداشتن بخش کوچک از یک بافت غیر طبیعی که در تست های تصویر برداری مشخص شده است.
- تعیین شدت بیماری کبدی که به این فرآیند مرحله یابی گفته می شود.
- کمک به تعیین برنامه های درمانی بر پایه شرایط کبدی
- بررسی این که درمان تا چه حد برای بیماری کبدی موثر بوده است.
- بررسی کبد بعد از انجام پیوند کبدی
پزشک در شرایط زیر نیز ممکن است نمونه برداری از کبد را توصیه کند:
- نتایج غیر نرمال تست های کبدی که قابل توضیح نیستند.
- وجود یک توده یا تومور یا ناهنجاری های دیگر در کبد که در تست های تصویر برداری مشخص شده اند.
- تب های پیشرونده و ناشناخته
نمونه برداری از کبد همچنین برای کمک به تشخیص و تعیین مرحله بیماری های خاص کبدی به طور رایج انجام می گیرد:
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
- هپاتیت مزمن بی و سی
- هپاتیت خود ایمنی
- بیماری کبدی الکلی
- سیروز صفراوی اولیه
- کلانژیت اسکلروز اولیه
- هموکروماتوز
- بیماری ویلسون
خطرات نمونه برداری از کبد
زمانی که نمونه برداری از کبد توسط متخصص داخلی با تجربه انجام می شود، یک روش ایمن است.
خطرات احتمالی نمونه برداری از کبد
- درد: درد در محل نمونه برداری از کبد شایع ترین پیامد بعد از نمونه برداری از کبد است. درد بعد از نمونه برداری از کبد یا بیوپسی کبد در اغلب موارد خفیف است. اگر درد برای بیمار ناراحت کننده باشد، ممکن است یک داروی ضد درد خواب آور مانند استامینوفن کدئین به بیمار داده می شود.
- خونریزی: خونریزی می تواند بعد از بیوپسی کبدی رخ دهد. در خونریزی بیش از حد بعد از نمونه برداری از کبد، ممکن است به بستری شدن بیمار برای انتقال خون یا جراحی برای متوقف ساختن خونریزی نیاز باشد.
- عفونت: در موارد نادر در نمونه برداری از کبد، باکتری ها ممکن است وارد حفره شکمی یا جریان خون شوند.
- آسیب اتفاقی به اندام های اطراف: در موارد نادر، در طول نمونه برداری از کبد سوزن ممکن است به سایر اندام های داخلی مانند کیسه صفرا یا ریه برخورد کند.
در روش نمونه برداری از کبد ترانس ژوگولار، لوله ای نازک از طریق یک ورید گشاد در گردن وارد می شود و در طول وریدی که به کبد منتهی می شود، پایین می رود. اگر بیمار نمونه برداری از کبد ترانس ژوگولار را انجام دهد، خطرات احتمالی دیگر شامل:
- تجمع خون (هماتوما) در گردن: خون ممکن است در نواحی اطراف جایی که لوله وارد شده است تجمع یابد و طبیعتا موجب درد و ورم گردد.
- مشکلات موقتی در اعصاب صورت: ندرتا نمونه برداری از کبد ژوگولار می تواند به اعصاب آسیب برساند و صورت و چشم ها را تحت تاثیر قرار دهد، مشکلات کوتاه مدتی مانند افتادگی پلک ها را به دنبال داشته باشد.
- مشکلات موقتی در صدا: صدای بیمار ممکن است برای مدتی ضعیف شده و یا از دست برود.
- شکاف در ریه: اگر در طول نمونه برداری از کبد سوزن به طور اتفاقی به شش برخورد کند، موجب کلاپس ریه می شود. (پنوموتوراکس)
آمادگی برای نمونه برداری از کبد
بیمار قبل از انجام نمونه برداری از کبد با پزشک ملاقات می کند تا با نکاتی را در مورد بیوپسی کبد آشنا شود.
قطع مصرف برخی از داروها
بیمار باید پزشک را از لیست تمام داروهای مصرفی خود شامل داروهای غیر نسخه ای، ویتامین ها و مکمل های گیاهی آگاه سازد. قبل از نمونه برداری از کبد، از بیمار خواسته می شود تا مصرف برخی از داروها را که می توانند خطر خونریزی را افزایش دهند قطع کند. این داروهای شامل:
- آسپیرین، ایبوپروفن و برخی از دیگر مسکن ها
- داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین
- برخی از مکمل های غذایی که ممکن است خطر خونریزی کنترل نشده را افزایش دهند.
انجام آزمایش خون
قبل از انجام نمونه برداری از کبد، بیمار آزمایش خون را برای بررسی توانایی خون در لخته شدن انجام می دهد. اگر بیمار به مشکلات انعقاد خون دچار باشد، قبل از نمونه برداری از کبد دارویی دریافت می کند تا خطر خونریزی کاهش یابد.
عدم خوردن و آشامیدن قبل از نمونه برداری از کبد
بیمار باید شش تا هشت ساعت قبل از نمونه برداری از کبد از خوردن و آشامیدن خودداری کند. برخی افراد می تواند یک صبحانه سبک میل کنند.
قبل از نمونه برداری از کبد
نمونه برداری از کبد در بیمارستان یا یک مرکز درمانی سرپایی انجام می شود. تیم مراقبتی سابقه پزشکی و داروهای مصرفی بیمار را بررسی می کنند.
آمادگی قبل از نمونه برداری از کبد
بیمار یک سرم در ورید بازوی خود دریافت می کند تا داروهای لازم از این طریق به بیمار تزریق شوند.
یک داروی آرام بخش برای کمک به آرامش بیمار در طول نمونه برداری از کبد به وی داده می شود.
بیمار بهتر است قبل از نمونه برداری از کبد به توالت برود؛ زیرا برای چند ساعت بعد از نمونه برداری نیز بیمار باید روی تخت باشد.
نحوه نمونه برداری از کبد
نحوه نمونه برداری از کبد و مراحل آن بسته به نوع نمونه برداری متفاوت است:
- نمونه برداری از کبد پوستی: در شروع نمونه برداری، پزشک با معاینه شکم بیمار یا با استفاده از تصویر برداری سونوگرافی، محل کبد را مشخص می کند. در موارد خاص، سونوگرافی در طول نمونه برداری از کبد نیز برای هدایت سوزن به سمت کبد به کار می رود. بیمار به پشت می خوابد در حالی که دست راست او بالا است و سرش روی تخت قرار گرفته است. پزشک متخصص داخلی از یک داروی بی حسی در محلی که سوزن وارد شکم می شود استفاده می کند. سپس شکاف کوچکی در زیر آخرین دنده سمت راست ایجاد کرده و سوزن را وارد می کند. نمونه برداری از کبد خود تنها به چند ثانیه زمان نیاز دارد. در حالی که سوزن به سرعت وارد کبد شده و خارج می شود، از بیمار خواسته می شود تا نفس خود را حبس کند.
- نمونه برداری از کبد ترانس ژوگولار: بیمار به پشت بر روی تخت مخصوص اشعه ایکس دراز می کشد. پزشک از یک داروی بی حسی برای یک طرف گردن استفاده می کند، شکاف کوچکی در محل ایجاد کرده و لوله پلاستیکی منعطف را وارد ورید ژوگولار بیمار می کند. لوله در طول این ورید پایین می رود و به ورید بزرگ کبدی می رسد. حال پزشک یک رنگ متضاد را به داخل لوله تزریق می کند و عکس هایی به کمک پرتو ایکس می گیرد. رنگ مشخص شده در تصاویر به پزشک امان دیدن ورید کبدی را می دهد. حال سوزن نمونه برداری از کبد از طریق لوله وارد می شود و نمونه برداری از کبد انجام می شود. بعد از خارج کردن لوله، شکاف گردن پانسمان می شود.
- نمونه برداری از کبد لاپاروسکوپیک: در طول این نوع از نمونه برداری از کبد، فرد بیهوشی عمومی دریافت می کند. در نمونه برداری از کبد لاپاروسکوپیک، بیمار به پشت دراز می کشد و متخصص داخلی چند شکاف کوچک روی شکم بیمار ایجاد می کند. ابزار های مخصوصی از طریق این شکاف ها وارد شکم می شوند از جمله دوربین کوچک که تصاویری را در نمایشگر نشان می دهد. پزشک از تصاویر برای هدایت ابزار به سمت کبد و نمونه برداری از کبد کمک می گیرد. بعد از خارج کردن ابزار، شکاف ها بخیه می شوند.
بعد از نمونه برداری از کبد
- بیمار به ریکاوری منتقل می شود و فشار خون، نبض و تنفس بیمار تحت نظارت خواهد بود.
- در صورت انجام نمونه برداری از کبد ترانس ژوگولار، دو تا چهار ساعت (یا بیشتر) زمان برای استراحت نیاز است.
- بیمار ممکن است در محل شکاف ها احساس درد داشته باشد که معمولا در طول یک هفته برطرف می شود.
- بیمار معمولا می تواند در طول یک هفته به فعالیت های روزمره خود باز گردد.
کدام روش نمونه برداری از کبد در ایران متداول تر است؟
دکتر محمد حسن شفیعی اظهار می دارند در حال حاضر نمونه برداری پوستی به همراه راهنمایی سونوگرافی در ایران در حال گسترش است.
