پرولاکتینوما چیست؟
پرولاکتینوما به تومورهای غیر سرطانی در غده هیپوفیز در مغز اشاره داد که مقدار بیش از حدی پرولاکتین تولید می کنند. تاثیرات عمده این اتفاق کاهش عمده هورمون های جنسی مانند استروژن در زنان و تستوسترون در مردان است.
اگر چه پرولاکتینوما شرایط خطرناکی محسوب نمی شود اما می تواند بر بینایی تاثیر گذاشته و سبب ناباروری شود. پرولاکتینوما شایع ترین نوع تومور تولید کننده هورمون است که می تواند در غده هیپوفیز ایجاد شود.
پزشکان می توانند پرولاکتینوما را با داروهایی درمان کنند که مقدار پرولاکتین را به حد نرمال می رساند. جراحی برای برداشت غده هیپوفیز نیز می تواند به عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته شود.
علائم پرولاکتینوما
ممکن است هیچ گونه علامت بالینی قابل توجهی در اثر پرولاکتینوما ایجاد نشود. اما علائم پرولاکتینوما می تواند ناشی از افزایش مقدار پرولاکتین در خون باشد یا می تواند ناشی از افزایش فشار بر بافت پیرامون تومور باشد. از آن جایی که افزایش پرولاکتین می تواند بر سیستم باروری تاثیر بگذارد برخی علائم پرولاکتینوما مخصوص در مردان و زنان به این ترتیب خواهد بود:
پرولاکتینوما در زنان می تواند سبب علائم زیر شود:
- پریودها نامنظم شده و یا اصلا پریودی اتفاق نیفتد(آمنوره).
- ترشح شیر از پستان ها (گالاکتوره) آن هم زمانی که فرد باردار نبوده و در دوران شیردهی نیز نمی باشد.
- نزدیکی دردناک به دلیل خشکی واژن در زنان
- آکنه یا جوش صورت و اضافه وزن و افزایش رشد مو در صورت (هیرسوتیسم) در زنان.
پرولاکتینوما در مردان می تواند سبب علائم زیر شود:
- اختلال در نعوظ
- کاهش موی صورت و بدن
- رشد غیر طبیعی پستان ها (جنیکوماستی) یا بزرگ شدن سینه در مردان.
پرولاکتینوما در زنان و مردان می تواند سبب علائم زیر شود:
- کاهش دانسیته استخوان
- کاهش برخی هورمون های تولید شونده توسط غده هیپوفیز در نتیجه فشار تومور
- از دست دادن میل جنسی و تمایل به رابطه جنسی
- سر درد
- اختلال در بینایی
- ناباروری
در زنان علائم پرولاکتینوما زودتر از مردان مشخص می شود، شاید دلیل این امر آن باشد که زمانی که سایز تومورها کوچک است احتمالا تغییرات یا بی نظمی هایی در پریودهای قاعدگی اتفاق می افتد از این رو خانم ها زودتر به پزشک مراجعه خواهند کرد. مردان زمانی متوجه علائم می شوند که تومورها بزرگ شده و منجر به ایجاد سردرد ها و یا اختلالاتی در بینایی می شود.
برای درمان تومور هیپوفیز یا درمان پرولاکتینوما چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم تومور پرولاکتینوما در شما ایجاد شد برای تعیین علت آن باید به پزشک مراجعه کنید.
علل پرولاکتینوما
پرولاکتینوما نوعی تومور هیپوفیز است، توموری که در غده هیپوفیز ایجاد می شود. علل ایجاد این تومور ناشناخته است.
غده هیپوفیز غده ای کوچک و به شکل لوبیا است که در پایه مغز قرار گرفته است. با وجود سایز کوچک غده هیپوفیز، این غده تقریبا بر هر قسمتی از بدن تاثیر می گذارد. هورمون های غده هیپوفیز به تنظیم عملکردهای مهمی مانند رشد، فشار خون و باروری کمک می کنند.
سایر علل احتمالی تولید بیش از حد پرولاکتین عبارت است از داروها، سایر انواع تومورهای هیپوفیز، کم کاری غده تیروئید، آسیب به قفسه سینه، بارداری و شیردهی.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با پرولاکتینوما به مطلب زیر مراجعه نمایید:
- پرولاکتینوما - از دیدگاه دانشگاه هاروارد
فاکتورهای خطر در پرولاکتینوما
اغلب پرولاکتینوما در زنان سنین 20 تا 34 سال رخ می دهد، اما می تواند در هر دو جنس و در هر سنی اتفاق بیفتد. بروز پرولاکتینوما در کودکان نادر است.
عوارض و مشکلات پرولاکتینوما
- از دست دادن بینایی: در صورت عدم درمان پرولاکتینوما، تومور هیپوفیز می تواند به اندازه ای بزرگ شود که بر عصب بینایی فشار بیاورد.
- کم کاری هیپوفیز: در صورت بزرگ بودن پرولاکتینوما، فشار بر غده هیپوفیز نرمال می تواند سبب اختلال در سایر هورمون هایی شود که توسط غده هیپوفیز کنترل می شود و نتیجه آن هایپوتیروئیدیسم، نارسایی آدرنال و کمبود هورمون رشد خواهد بود.
- پوکی استخوان: پرولاکتین زیاد می تواند تولید استروژن و تستوسترون را کاهش دهد که نتیجه آن کاهش دانسیته استخوان و افزایش ریسک پوکی استخوان است.
- مشکلات بارداری: در طول بارداری نرمال تولید استروژن در خانم ها افزایش می یابد. در خانمی که دچار تومور پرولاکتینومای بزرگی می باشد این مقدار استروژن می تواند سبب رشد تومور شده و علائمی مانند سر درد و تغییر در میدان دید را ایجاد کند.
اگر دچار پرولاکتینوما هستید و می خواهید باردار شوید با پزشک متخصص مشورت کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک برای درمان پرولاکتینوما
احتمالا شما ابتدا به پزشک خانواده مراجعه می کنید. سپس ممکن است به متخصص ارجاع داده شوید.
در این جا اطلاعاتی وجود دارد که شما را برای ملاقات با پزشک آماده می کند.
لیستی از تمام علائمی که دارید تهیه کنید حتی علائمی که به نظرتان ارتباطی با بیماری پرولاکتینوما ندارد را لیست کنید.
در مورد خانم ها، سابقه پریودهای قاعدگی، سن در شروع قاعدگی (منارک)، روند از حذف شدن قاعدگی ها، تاریخ حدودی پریود و روش پیشگیری از بارداری که استفاده می کنید را یادداشت کنید.
اطلاعات شخصی اعم از استرس ها یا تغییرات اخیر زندگی خود را یادداشت کنید.
داروهای مصرفی، ویتامین ها و مکمل های مصرفی خود را یادداشت کنید.
سوالاتی که از پزشک دارید را یادداشت کنید.
لیستی از سوالات احتمالی که می توانید از پزشک در ارتباط با پرولاکتینوما بپرسید عبارت است از:
- علل احتمالی علائم من چیست؟
- سایر علل احتمالی چه می تواند باشد؟
- چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟ آیا برای انجام آزمایشات باید آمادگی داشته باشم؟
- چه درمان هایی برای پرولاکتینوما وجود دارد و چه توصیه ای دارید؟
- اثرات جانبی ناشی از درمان پرولاکتینوما چه خواهد بود؟
- در صورت جراحی غده هیپوفیز آیا پرولاکتینوما عود خواهد کرد؟
- عوارض بعد از عمل غده هیپوفیز چیست؟
- من به مشکلات زمینه ای دیگری نیز دچار هستم، چطور می توانم هر دو را با هم مدیریت کنم؟
- آیا می توانم بچه دار شوم؟
- آیا جایگزینی برای داروی نسخه شده دارم؟
- آیا بروشور و یا وب سایتی وجود دارد که من برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد پرولاکتینوما بتوانم به آن مراجعه کنم؟
پزشک نیز احتمالا از شما پرسش هایی خواهد داشت:
- علائم از چه زمان آغاز شده است؟
- آیا علائم شما مداوم بوده و یا گهگاه ایجاد می شود؟
- آیا چیزی وجود دارد که علائم را بهتر می کند؟
- آیا چیزی وجود دارد که علائم را تشدید می کند؟
- آیا شما و یا اعضای خانواده سابقه سنگ کلیه یا تومور در غدد درون ریز و یا سابقه افزایش مقدار کلسیم را داشته اید؟
آزمایشات و تشخیص پرولاکتینوما
در صورت بروز علائمی مبنی بر پرولاکتینوما، پزشک توصیه می کند:
- انجام آزمایش خون: آزمایش خون می تواند تولید بیش از حد پرولاکتین را نشان دهد و نشان دهد آیا مقدار سایر هورمون های کنترل شده توسط غده هیپوفیز در محدوده نرمال قرار دارد یا خیر. زنانی که در سنین باروری قرار دارند نیز باید آزمایش بارداری انجام دهند.
- تصویر برداری از مغز: پزشک می تواند تومورهای هیپوفیز را روی تصاویر به دست آمده از ام ار ای و یا اسکن های مغزی تشخیص دهد.
- تست بینایی: این تست نشان می دهد آیا تومور هیپوفیز بر بینایی شما تاثیر داشته است یا خیر.
علاوه بر این پزشک شما را برای انجام آزمایشات بیشتر به متخصص غدد ارجاع می دهد.
درمان پرولاکتینوما
اهداف درمان پرولاکتینوما عبارت است از:
- بازگشت مقدار پرولاکتین به سطح نرمال
- بازگرداندن عملکرد نرمال به غده هیپوفیز
- کاهش سایز تومور هیپوفیز
- از بین بردن علائم ناشی از فشار تومور هیپوفیز مانند سردرد یا اختلال در دید
جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با پرولاکتینوما بصورت تخصصی به مطلب زیر مراجعه نمایید:
بهبود کیفیت زندگی بیمار مبتلا به پرولاکتینوما
درمان پرولاکتینوما شامل دو درمان اصلی می باشد: دارو درمانی و جراحی
داروهای مورد استفاده در درمان پرولاکتینوما
داروهای خوراکی اغلب می تواند تولید پرولاکتین را کاهش دهد و علائم تومور پرولاکتینوما را از بین ببرد. این داروها عمدتا تومور پرولاکتینوما را کوچک می کنند. به هر حال درمان طولانی مدت با این داروها عموما ضروری است.
پزشک از داروهای آگونیست دوپامین برای درمان پرولاکتینوما استفاده می کند. این دسته دارویی اثرات دوپامین را تقلید می کنند (دوپامین ماده شیمیایی در مغز است که به طور نرمال تولید پرولاکتین را کنترل می کند) اما قوی تر و طولانی اثرترند. داروهایی که عمدتا نسخه می شوند عبارتند از بروموکریپتین و کابرگولین. در اغلب افراد این داروها تولید پرولاکتین را کاهش داده و به کوچک شدن یا آب شدن تومور هیپوفیز یا پرولاکتینوما کمک می کنند.
دارو درمانی برای درمان پرولاکتینوما در طول بارداری
بروموکریپتین دارویی است که برای درمان پرولاکتینوما در خانم هایی که می خواهند قدرت باروری آنها برگردانده شود، ارجحیت دارد. به هر حال وقتی شما باردار می شوید پزشک به شما توصیه می کند مصرف بروموکریپتین را در بارداری قطع کنید.
اگر چه هر دو این داروها در اوایل بارداری بی خطر است اما بی خطر بودن بروموکریپتین و کابرگولین در طول بارداری مشخص نیست. اگر شما دچار پرولاکتینومای بزرگ بوده و یا علائمی مانند سردرد و یا تغییر در بینایی دارید، پزشک به شما توصیه می کند برای پیشگیری از عوارض پرولاکتینوما مصرف داروها را دوباره آغاز کنید.
قبل از باردار شدن بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.
تهوع و استفراغ، گرفتگی بینی، سر درد و خواب آلودگی از عوارض شایع این داروها می باشد. اگر شما با مشورت پزشک با دوز اندک مصرف دارو را آغاز کرده و تدریجا دوز را افزایش دهید بروز این عوارض جانبی به حداقل می رسد.
داروی کابرگولین برای درمان پرولاکتینوما، درمان ارجح می باشد زیرا به نظر می رسد از بروموکریپتین موثر تر می باشد. هم چنین عوارض جانبی آن نیز شدت کمتری دارد. به هر حال کابرگولین گران تر از بروموکریپتین نیز می باشد هم چنین جدید تر است بنابراین بی خطر بودن طولانی مدت آن هنوز مشخص نیست.
مصرف کابرگولین در مواردی آسیب به دریچه قلبی را به همراه داشته است اما معمولا در افرادی شایع است که دوز بالاتری از این دارو را برای بیماری پارکینسون استفاده می کنند. در برخی افراد ممکن است رفتارهای اجباری در حین مصرف این داروها ایجاد شود (compulsive behavior).
جراحی غده هیپوفیز برای درمان پرولاکتینوما
اگر دارو درمانی برای درمان پرولاکتینوما به خوبی اثر نکرد یا این که بیمار نتوانست دارو درمانی را تحمل کند جراحی غده هیپوفیز به منظور برداشت تومور پرولاکتینوما می تواند به عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته شود. جراحی غده هیپوفیز می تواند فشار بر روی اعصاب کنترل کننده دید را کاهش می دهد.
نوع جراحی غده هیپوفیز برای درمان پرولاکتینوما بستگی به اندازه تومور و گسترش آن دارد:
- جراحی ترانساسفنوئیدال: اغلب افرادی که به جراحی غده هیپوفیز نیاز دارند، از این نوع جراحی استفاده می کنند. در این روش تومور از طریق حفره بینی برداشته می شود. نرخ بروز عوارض عمل غده هیپوفیز از این روش اندک است زیرا سایر نقاط مغز در این روش دستکاری نمی شود و این جراحی اسکار قابل رویتی را بر جای نمی گذارد.
- جراحی جمجمه: اگر تومور پرولاکتینوما بزرگ بوده و یا به بافت های مغز نزدیک شود استفاده از جراحی جمجمه روش ارجح می باشد. جراح در این روش با استفاده از بخش بالایی جمجمه به تومور هیپوفیز می رسد.
نتایج این جراحی به اندازه و موقعیت تومور و مقدار پرولاکتین قبل از جراحی بستگی دارد، مهارت جراح نیز در این میان اهمیت دارد. بیشتر بودن مقدار پرولاکتین شانس این که تولید پرولاکتین بعد از عمل غده هیپوفیز به محدوده نرمال بازگردد را کمتر می کند.
جراحی غده هیپوفیز برای درمان پرولاکتینوما در اغلب افراد مقدار پرولاکتین را اصلاح می کند. اما خیلی از تومور ها ظرف 5 سال بعد از جراحی هیپوفیز عود می کنند. برای افرادی که تومورهای بزرگ تری دارند تنها می توان بخشی از تومور پرولاکتینوما را برداشت و دارو درمانی در اغلب موارد می تواند مقدار پرولاکتین را بعد از جراحی به محدوده نرمال بازگرداند.
رادیو تراپی برای درمان پرولاکتینوما
در مورد افرادی که به دارو پاسخ نمی دهند و نمی توانند تحت جراحی غده هیپوفیز نیز قرار بگیرند رادیو تراپی می تواند یک گزینه درمانی دیگر برای درمان پرولاکتینوما باشد.