تعریف:

آدنوم ترشح کننده پرولاکتین در غده هیپوفیز قدامی.

اتیولوژی:

نامشخص است.

ریسک فاکتورها:

• سندرم MEN تایپ I
• سندرم پیش قاعدگی
• سردرد

اپیدمیولوژی:

بیشترین شیوع آن در سنین 25 تا 35 سالگی دیده می شود. مواردی که سطوح پرولاکتین بیش از 1000 میلی واحد در لیتر باشد، در حدود 50 درصد از موارد پرولاکتینمیا را تشکیل می دهد.

شرح حال:

گالاکتوره، الیگومنوره و یا آمنوره ثانویه، ناباروری، کاهش لیبیدو، سردرد، اختلالات بینایی. شروع تظاهرات آن ممکن است در دوران بارداری همزمان با افزایش سایز آدنوم دیده شود (50 درصد از ماکروآدنوماها و 10 درصد از میکروآدنوم ها در دوران بارداری برای نخستین بار تظاهرات خود را نشان می دهند).

معاینه بالینی:

معاینه پستان: گالاکتوره، توبرکل های مونتگومری ¹.

معاینه نورولوژیک: همی آنوپی بای تمپورال.

معاینه لگن: طبیعی است.

پاتولوژی:

آدنوم ها به دو دسته میکروآدنوم (سایز زیر 10 میلی متر) و یا ماکروآدنوم (سایز بیش از 10 میلی متر)، تقسیم می شوند. در قسمت تحتانی لترال بال های غده هیپوفیز قدامی به صورت یک توده صاف و مجزا حاوی کپسول کاذب از بافت تحت فشار تظاهر می یابند. علایم آدنوم، تا حدودی ثانویه به ترشح مقادیر فراوان پرولاکتین تظاهر می یابند. سطوح بالای پرولاکتین سبب تحریک شیردهی شده و با اعمالفیدبک منفی بر تولید LH، سبب مهار سیکل قاعدگی خواهند شد.

ارزیابی ها:

آزمایشات خون: اندازه گیری سطوح پرولاکتین سرم که در موارد میکروآدنوم به بالای 600 میلی واحد در لیتر و در موارد ماکروآدنوم به بالای 8000 میلی واحد در لیتر، خواهد رسید. اندازه گیری سطوح پرولاکتین به میزان حداقل 3 بار ضروری است، زیرا ترشح پرولاکتین به صورت ضربانی بوده و استرس می تواند سبب افزایش سطوح پرولاکتین خون شود. اندازه گیری T4 سرم (در اغلب موارد آدنوم هیپوفیز در همراهی با هیپوتیروئیدی دیده می شود).

سایر روش های تشخیصی: MRI و CT اسکن غده هیپوفیز، تست بررسی میدان بینایی با روش پریمتری گلدمن 2، SXR (اروزیون پروسه کلینوئید و زین ترکی که به ویژه در ماکروآدنوم ها دیده می شود).

درمان:

تمام ماکروآدنوم ها و میکروآدنوم های علامت دار باید درمان شوند.

درمان طبی:

• بروموکریپتین: آگونیست دوپامین است (DA)، در 90 درصد از موارد موثر می باشد. با دوز 1.25 میلی گرم روزانه آغاز شده و می توان آن را تا ماکزیمم دوز 30 میلی گرم روزانه افزایش داد.
• Cabergoline: آگونیست طولانی اثر دوپامین، در موارد مقاومت بروموکریپتین به کار می رود. عوارض جانبی آن نسبت به بروموکریپتین کمتر است. با دوز 0.25 میلی گرم، دو بار در هفته آغاز شده و تا ماکزیمم دوز 1 میلی گرم دو بار در هفته افزایش می یابد. مصرف آن در دوران بارداری کنتراندیکه است و به همین جهت باید 1 ماه قبل از شروع بارداری دارو را به بروموکریپتین تغییر داد.
• Quinagolid: در موارد شکست درمان های فوق به کار می رود. یک نوع آگونیست طولانی اثر دوپامین است. هزینه بالا، مصرف آن را محدود می سازد.

درمان جراحی: آدنکتومی ترانس اسفنوئیدال، در موارد تومورهای بزرگ با گسترش به ناحیه بالای زین ترکی و ناحیه پیشانی و یا در موارد ماکروآدنوم های غیرعملکردی به کار می رود. ادامه درمان پس از جراحی به وسیله رادیوتراپی است.

عوارض:

گسترش تومور (در ماکروآدنوم، شانس گسترش 25 درصد و در موارد میکروآدنوم 1 تا 5 درصد است)، که سبب تشدید همی آنوپی بای تمپورال و یا کم کاری غده هیپوفیز خواهد شد، عود به دنبال عمل جراحی (عود در موارد ماکروآدنوم در 90 درصد و در میکروآدنوم در 40 درصد از موارد دیده می شود).

استئوپروز، عوارض جانبی داروها (مشکلات گوارشی، گیجی، سنکوپ، هیپوتانسیون وضعیتی، سرد شدن اندام ها، سایکوز).

پیش آگهی:

1 تا 3 درصد از آدنوم ها به طور خودبخودی دچار پسرفت می شوند.