تعریف:

حاملگی در محل خارج از حفره‌ء رحم.

اتیولوژی:

تاخیر در عبور محصول لقاح از لوله‌ء رحمی.

ریسک فاکتور‌ها:

• سابقه عمل جراحی قبلی بر لوله‌ء رحمی (باز کردن لوله، عقیم سازی)
• سابقه قبلی حاملگی نابجا
• درمان ناباروری (GIFT، IVF)
• چسبندگی‌های اطراف لوله رحمی (اندومتریوز، PID، آپاندیسیت)
• اختلالات مادرزادی (نظیر دیورتیکول)
• ابزار‌های داخل رحمی
• قرص‌های پروژسترونی
• قرص‌های ضد بارداری اورژانسی
• نقایص فاز لوتئال
• بالا بودن سن

 اپیدمیولوژی:

شیوع حاملگی نابجا، به حدود 1 مورد در هر 150 بارداری، در جمعیت سفید پوست و 1 مورد در هر 100 بارداری، در جمعیت سیاه پوست رو به افزایش است.

شرح حال:

در 20 درصد از موارد، به صورت حاد و در 80 درصد از موارد به صورت تحت حاد تظاهر می یابد.

حاد: درد حاد و شدید در قسمت تحتانی شکم، که به سمت شانه دیگر انتشار می یابد، سنکوپ.

تحت حاد: (علایم در این نوع حاملگی نابجا کمتر اختصاصی بوده و تشخیص را دشوار‌تر می سازند): آمنوره (برای مدت 4 تا 10 هفته)، درد در قسمت تحتانی شکم، خون‌ریزی تیره واژینال.

معاینه بالینی:

حاد: شوک، رنگ پریدگی، سردی، تاکی کاردی، هیپوتانسیون، درد قسمت تحتانی شکم (دیستانسیون، تندرنس، گاردینگ و ریباند تندرنس).

معاینه دودستی لگن: تندرنس آدنکس، توده در آدنکس (که ممکن است به دلیل گاردینگ نادیده گرفته شود)، اندازه رحم بزرگ می شود، اما نسبت به سن بارداری کوچک تر است، تحریک سرویکس، سوراخ خارجی سرویکس بسته است.

تحت حاد: تحریک پریتوئن.

معاینه دودستی لگن: مشابه با فرم حاد است، اما کمتر اختصاصی می باشد.

پاتولوژی:

انسداد مکانیکی و یا اختلال در فعالیت مژک‌ها، ممکن است سبب جایگزین شدن بلاستوسیت در لوله‌ء فالوپ شوند (95 درصد جایگزینی در آمپول اتفاق می افتد، که شایع‌ترین محل است). مکان‌های کمتر شایع، عبارتند از: تخمدان، رحم (جسم رحم، سرویکس، شاخ رحم)، لیگامان بزرگ، حفره شکمی. حاملگی در این موارد، به دنبال سقط لوله‌ای (65 درصد موارد) (محصول لقاح به درون لوله رحمی دفع می شود)، پارگی لوله رحمی (35 درصد موارد) و یا به صورت بارداری ثانویه شکمی و یا لیگامان بزرگ (به ندرت)، ختم خواهد شد.

ارزیابی‌ها:

حاد:

• آزمایشات خون: FBC (کاهش هموگلوبین)، ESR، CRP (از نظر عفونت‌ها)، آزمایشات مربوط به لخته، گروه خونی، U&E، آمیلاز (در اغلب موارد افزایش می یابد).
• آزمایش ادرار: ßhCG.
• سایر موارد: اولتراسونوگرافی، که ممکن است زمان لازم برای انجام آن در دسترس نباشد.

تحت حاد:

• آزمایش خون: FBC (کاهش هموگلوبین)
• آزمایش ادرار: ßhCG.
• سایر روش‌ها: اولتراسونوگرافی، می تواند بارداری داخل رحمی، بارداری لوله‌ای (علایم همراه نظیر پارگی لوله رحمی، بارداری داخل لوله‌ای زنده، سقط لوله‌ای، ساک حاملگی کاذب داخل رحمی) را تشخیص دهد. در مواردی که اولتراسونوگرافی قادر به تشخیص نباشد، از تست اندازه گیری سریع ßhCG استفاده می شود. در صورتی که سطوح ßhCG بالای 1000 واحد در لیتر باشد، بارداری داخل رحمی را می توان در داخل رحم در سونوگرافی مشاهده کرد. در صوتی که سطوح ßhCG کمتر از 1000 واحد در لیتر بوده و بیمار از نظر همودینامیکی پایدار باشد، سونوگرافی را باید پس از 48 ساعت تکرار کرد. در صورتی که میزان ßhCG در مراحل اولیه (قبل از هفته 5)، به میزان بیش از 66 درصد افزایش یابد، وجود حاملگی داخل رحمی، محتمل است.

درمان:

حاد:

• احیاء: انتقال به اتاق عمل اورژانس، جهت انجام لاپاراتومی و سالپنگکتومی.

تحت حاد:

• درمان طبی: در 80 تا 90 درصد از موارد موفقیت‌آمیز است. درمان طبی در موارد عدم پاره شدن حاملگی نابجا، جنین مرده، حاملگی نابجای زیر 4 سانتی‌متر و سطوح ßhCG کمتر از 1500 واحد در لیتر، به کمک متوتروکسات، یا به صورت سیستمیک و یا تزریق مستقیم به درون لوله رحمی، زیر هدایت سونوگرافی صورت می گیرد.
• پیگیری بیماران: اندازه گیری سطوح ßhCG و انجام سونوگرافی هر 1 تا 2 روز، برای اطمینان از ختم بارداری.
• درمان جراحی: لاپاراسکوپی و سالپنگکتومی و یا سالپنگوستوسی. در تمام زنان Rh منفی، Anti-D باید تجویز شود.

عوارض:

پارگی، منجر به خون‌ریزی وسیع ناباروری، خواهد شد. عوارض ناشی از جراحی و عوارض روانی.

پیش آگهی:

در صورت سالم بودن لوله‌ء رحمی دیگر: 80 درصد شانس بارداری داخل رحمی و 10 درصد، شانس حاملگی نابجای مجدد وجود دارد.

در صورت درگیر بودن لوله‌ء رحمی دیگر: 50 درصد شانس بارداری داخل رحمی و بیش از 10 درصد، شانس حاملگی نابجای مجدد وجود دارد.