دروانا:

چه غذاهایی در دوران بارداری ممنوع است؟

داشتن رژیم غذایی مناسب و متعادل در تمام دوران زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است اما این اهمیت در دوران بارداری بسیار ویژه خواهد بود. مواد غذایی ضروری در دوران بارداری شامل ویتامین ها و مینرال یا املاح می باشد که متناسب با نیازهای جنین در حال رشد خواهد بود. مصرف اغلب غذاها در دوران بارداری بی خطر است اما با این حال برخی غذاها نباید در دوران بارداری استفاده شود. بنابراین این پرسش ایجاد می شود که چه غذاهایی در دوران بارداری ممنوع است؟ در این مقاله سعی بر آن است تا لیست غذاهای ممنوعه در بارداری ارائه و معرفی شود.

غذاهای ممنوعه در دوران بارداری:

• گوشت خام: غذاهای دریایی نپخته و یا نیم پز هم چنین گوشت گاو و یا مرغ نپخته از جمله غذاهای مضر در دوران بارداری شناخته می شود که باید از مصرف آن اجتناب شود. این غذاها ممکن است به برخی باکتری ها یا ارگانیسم ها مانند توکسوپلاسموز و سالمونلا آلوده باشند.
• کالباس و ژامبون و گوشت های فرآوری شده: این غذاها نیز ممکن است به باکتری listeria آلوده باشد. Listeria می تواند سبب بروز سقط جنین شوند. listeria از جفت رد شده و می تواند جنین را آلوده کند در نتیجه عفونت و یا سمیت خونی را برای جنین به همراه خواهد داشت هم چنین خطر مرگ نیز برای جنین وجود دارد. اگر شما باردار هستید و قصد استفاده از این غذاها را دارید باید آن را به خوبی حرارت دهید.
• ماهی های حاوی جیوه: ماهی های حاوی مقادیر بالای جیوه از جمله غذاهای ممنوعه در بارداری هستند که نباید در دوران بارداری مورد استفاده قرار گیرند. مسمومیت با جیوه در دوران بارداری می تواند آسیب مغزی در جنین را به همراه داشته باشد. برخی ماهی ها که حاوی مقادیر بالای جیوه می باشند عبارت است از کوسه ماهی، شاه ماهی خال مخالی، تاج ماهی و اره ماهی. ماهی کنسرو شده عموما در مقایسه با سایر ماهی ها مقادیر جیوه کمتری دارد اما با این حال باید به مقدار متوسطی مورد استفاده قرار گیرد. هم چنین ماهی هایی مانند سالمون، تیلاپیلا، ماهی تون و میگو حاوی مقادیر کمی از جیوه است. از مصرف برخی انواع ماهی ها که در سوشی استفاده می شود باید اجتناب کرد؛ زیرا حاوی مقادیر بالایی از جیوه می باشد.
• غذاهای دودی شده: غذاهای دودی شده ممکن است به listeria آلوده باشند بنابراین جزء غذاهای ممنوعه در بارداری محسوب می شوند. این باکتری همان طور که عنوان شد می تواند ریسک بروز سقط جنین را به دنبال داشته باشد.
• تخم مرغ خام: تخم مرغ خام و هر غذایی که حاوی تخم مرغ خام باشد غذای ممنوعه در بارداری محسوب می شود و نباید در دوران بارداری مورد استفاده قرار گیرد؛ زیرا خطر آلودگی با سالمونلا وجود دارد. برخی بستنی ها و سس های مایونز خانگی می توانند حاوی تخم مرغ خام باشند. اما بستنی ها و سس های مایونزی که به صورت تجاری در بازار وجود دارد با استفاده از تخم مرغ های پاستوریزه تهیه شده اند از این رو ریسک ابتلا به سالمونلا را در پی ندارد.
• شیر و پنیر پاستوریزه نشده: شیر و پنیر پاستوریزه نشده می تواند حاوی باکتری listeria و سالمونلا باشد. بنابراین قبل از مصرف این محصولات باید از پاستوریزه بودن آن ها اطمینان حاصل کنید.
• کافئین: اگر چه تحقیقات نشان داده است که مصرف کافئین در بارداری به میزان متوسط مجاز می باشد اما برخی تحقیقات نیز نشان داده است که مصرف کافئین می تواند احتمال بروز سقط را همراه داشته باشد. به طور کلی مصرف کافئین در بارداری باید کمتر از 200 میلی گرم باشد. کافئین ماده ای دیورتیک یا ادرار آور است. این بدان معناست که می تواند به دفع مایعات از بدن بیانجامد. در نتیجه احتمال از دست دادن آب و کلسیم وجود دارد. بهتر است در دوران بارداری از مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین اجتناب کنید و به جای آن آب، آبمیوه و شیر پاستوریزه استفاده کنید. برخی تحقیقات نشان داده است بین مصرف مقادیر زیاد کافئین و بروز سقط، زایمان زودرس و وزن اندک نوزاد هنگام تولد و بروز علائم انزوا از کافئین در نوزاد ارتباطی وجود دارد. در نتیجه بهترین اقدام آن است که از مصرف کافئین در بارداری اجتناب کنید.
• الکل: مصرف الکل در دوران بارداری مطلقا ممنوع می باشد. مصرف هیچ مقداری از الکل در دوران بارداری بی خطر نخواهد بود در نتیجه الکل در لیست غذاهای ممنوعه در بارداری قرار دارد. جنینی که در تماس با الکل قرار گیرد ممکن است در رشد دچار اختلال شود. بسته به مقدار، زمان و الگوی استفاده از الکل در دوران بارداری احتمال بروز سندرم الکل جنینی یا سایر اختلالات رشدی وجود دارد. در دوران شیردهی نیز باید از مصرف الکل اجتناب شود. الکل از طریق شیر مادر می تواند به جنین برسد.
• میوه ها و سبزیجات شسته نشده: سبزیجات منابع غذایی بی خطری هستند و بخشی از یک رژیم غذایی متعادل را تشکیل می دهند. اما ضروری است که قبل از استفاده شسته شوند. خوردن میوه ها و سبزیجات نشسته می تواند فرد را در معرض توکسوپلاسموز قرار دهد. توکسوپلاسموز می تواند در خاک آلوده ای وجود داشته باشد که سبزیجات در آن رشد می کنند.
• جوانه های خام: جوانه های خام مانند جوانه شبدر ممکن است به سالمونلا آلوده باشد. از این رو به خانم های باردار توصیه می شود تا از مصرف جوانه های خام اجتناب کنند. مصرف جوانه هایی که پخته شده است مشکلی را ایجاد نخواهد کرد.
• غذاهای حجیم مانند پفک و چیپس: رژیم غذایی مناسب در دوران بارداری عموما حاوی مواد مغذی می باشد که نیازهای مادر و جنین در حال رشد را برطرف سازد. غذاهای فرآوری شده معمولا مواد مغذی اندک و کالری، قند و چربی بالایی دارند. در حالی که افزایش وزن در دوران بارداری ضروری است اما اضافه وزن بیش از حد می تواند ریسک بروز برخی عوارض را به دنبال داشته باشد. اضافه وزن بیش از حد در دوران بارداری احتمال بروز اضافه وزن در نوزاد و دیابت دوران بارداری را به همراه دارد.
• پرهیز از مصرف غذاهایی مانند سالاد در رستوران ها و اماکن عمومی: مصرف غذاهایی مانند سالاد که از سبزیجات خام تهیه می شود در اماکن عمومی مانند رستوران ها در دوران بارداری مناسب نیست؛ زیرا ممکن است سبزیجات به کار رفته در آن به خوبی شسته نشده باشد. علاوه بر این ممکن است در تهیه سس مورد استفاده برای این سالادها از تخم مرغ خام استفاده شده باشد. بنابراین توصیه می شود خانم های باردار از مصرف این غذاها در رستوران ها و اماکن عمومی اجتناب کنند.
• دمنوش ها و مکمل های گیاهی: دمنوش ها، ادویه ها و مکمل های گیاهی می توانند به مادر و جنین آسیب برسانند. برخی گیاهان مانند پونه، گل گاو زبان و افدرا می تواند به عنوان محرک روی رحم تاثیر کند بنابراین باید از مصرف آن ها در دوران بارداری اجتناب کرد. ریشه شیرین بیان و سنا نیز از جمله گیاهان ممنوعه در دوران بارداری محسوب می شود که می تواند سقط را به دنبال داشته باشد. آلوئه ورا و جین سینگ نیز مناسب دوران بارداری نمی باشند. شواهدی در دست است که نشان می دهد مصرف چای سبز نیز در دوران بارداری چندان بی خطر نیست. قبل از استفاده از هر گونه ادویه، دمنوش و یا مکمل گیاهی در دوران بارداری ابتدا با پزشک متخصص زنان و زایمان خود مشورت کنید.

در ریشه شیرین بیان ترکیبی به نام گلیسیریزین وجود دارد. این ترکیب می تواند بر روند تشکیل جفت تاثیر بگذارد، در نتیجه هورمون استرس وارد بدن جنین شده و ممکن است آی کیو فرزند تحت تاثیر قرار گیرد. تحقیقات نشان داده است بیماری اختلال نقص توجه-بیش فعالی در کودک و ایجاد بلوغ زودرس در دختران می تواند از جمله تاثیرات جانبی شیرین بیان می باشد. هم چنین شیرین بیان می تواند سبب افزایش فشار خون و زایمان زودرس شود.

رزماری، سیر، زنجبیل و زردچوبه نیز از ادویه های ممنوع در دوران بارداری محسوب می شوند اما باید یادآور شد مصرف بیش از حد معمول این ترکیبات در دوران بارداری ممنوع می باشد و مقادیر معمولی که در غذاها به کار می رود به ندرت خطری را در پی دارد.

• استفاده از غذاهای حاوی نیترات: سوسیس، گوشت های فرآوری شده، بیکن و هات داگ عموما حاوی مقادیری نیترات می باشد. نیترات رنگ غذا را تقویت کرده و عمر قفسه ای آن را بهبود می بخشد. با مصرف این ترکیبات نیترات در بدن تبدیل به نیتروزامین می شود و نیتروزامین نیز ریسک ایجاد سرطان در مادر و ایجاد ناهنجاری در جنین را به همراه دارد.
• شیرین کننده های مصنوعی: استفاده از شیرین کننده های مصنوعی مانند آسپارتام و ساخارین در دوران بارداری از جمله مواردی بحث برانگیز می باشد. برخی متخصصین بر این باورند که استفاده از این شیرین کننده ها در حد متوسط خطری را در پی ندارد حال آن که برخی دیگر نظر مخالفی در این مورد دارند. جزئی از آسپارتام به نام فنیل آلانین در بدن تجزیه نمی شود و می تواند منجر به بروز نقص در جنین شوند. اما ساخارین می تواند در بافت جنین باقی بماند ولی شواهدی مبنی بر خطرات احتمالی آن در دست نیست.
• مصرف بیش از حد ویتامین ها: در دوران بارداری باید مصرف برخی مواد مغذی مانند فولیک اسید، آهن و کلسیم افزایش یابد. اما باید مراقب دوز توصیه شده باشید. از مصرف بیش از حد ویتامین های محلول در آب و چربی اجتناب کنید. مقدار اضافی ویتامین های محلول در چربی در کبد ذخیره شده و عوارض مخربی را برای مادر و جنین در پی دارد. علاوه بر این مصرف بیش از حد ویتامین های محلول در آب نیز می تواند تاثیرات محرکی را بر سیستم گوارشی به همراه داشته باشد.

دکتر بهناز محبتیان

جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

سرکار خانم دكتر بهناز محبتيان، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی از دانشگاه علوم پزشکی ایران دارای بیش از 8 سال سابقه تخصصی پزشکی در حوزه سلامت زنان می باشند.

مشاهده پروفایل دکتر بهناز محبتیان