عفونت مجاری ادراری کودکان یک وضعیت شایع است. باکتری هایی که وارد مجرای ادرار می شوند معمولا از طریق ادرار دفع می گردند. با این حال، هنگامی که باکتری ها از مجرای ادرار دفع نمی شوند، در داخل مجاری ادراری رشد می کنند و این موجب بروز عفونت مجاری ادراری کودکان می گردد. مجاری ادراری شامل بخش هایی هستند که در تولید ادرار نقش دارند: دو کلیه که خون و آب اضافی را برای تولید ادرار تصفیه می کنند، دو حالب یا لوله که ادرار را از کلیه ها به مثانه حمل می نمایند، مثانه که ادرار را تا زمان دفع در خود ذخیره می کند و مجرای ادرار که ادرار را از مثانه به خارج از بدن حمل می کند. عفونت های مثانه و کلیه دو نوع عفونت مجاری ادراری کودکان محسوب می گردند. هنگامی که عفونت مثانه را تحت تاثیر قرار می دهد، سیستیت نام می گیرد. در صورتی که عفونت از مثانه به کلیه ها منتقل گردد، تحت عنوان پیلونفریت شناخته می شود. هر دو این عفونت ها با آنتی بیوتیک ها درمان می گردند اما عفونت کلیه در صورت عدم درمان منجر به عواقب خطرناک می شود.
علائم عفونت مجاری ادراری کودکان
علائم عفونت مجاری ادراری کودکان بسته به میزان عفونت و سن کودک متفاوت خواهند بود. نوزادان و خردسالان ممکن است علائمی را ظاهر نسازند. زمانی که عفونت در کودکان رخ می دهد علائم بسیار غیر اختصاصی هستند و شامل تب، بی اشتهایی، استفراغ، اسهال، بی قراری و احساس ناخوشی می شوند. علائم دیگر بسته به بخشی از مجاری ادراری که درگیر عفونت شده است متفاوت خواهند بود. اگر کودکان بزرگ تر به عفونت ادراری دچار شده باشند علائم واضح تر و اختصاصی تر بروز می کند که عبارتند از: وجود خون در ادرار، ادرار کدر، ادرار بد بو، درد سوزن سوزن شدن یا سوزش حین ادرار کردن، فشار یا درد در بخش پایینی لگن یا پشت، تکرر ادرار، بیدار شدن از خواب برای ادرار کردن، احساس نیاز به دفع ادرار حتی با حجم کم، شب ادراری، عدم کنترل ادرار بعد از سنی که کودک رفتن به توالت را آموخته است. اگر عفونت مجاری ادراری کودکان به کلیه ها راه یابد، وضعیت خطرناک تر می شود و کودک علائم شدیدتری همانند بی قراری، لرز، تب بالا، گرگرفتگی یا گرمی پوست، تهوع و استفراغ، درد پشت یا پهلو، درد شکمی شدید و خستگی مفرط را ظاهر می سازد. اولین نشانه های عفونت مجاری ادراری کودکان اغلب نادیده گرفته می شوند. شیرخواران نمی توانند منشا درد و ناراحتی خود را توصیف کنند. هر کودک بیمار همراه با تب بالا بدون آبریزش بینی، گوش درد یا سایر علائم توجیه کننده بیماری را باید برای تشخیص عفونت مجاری ادراری کودکان با پزشک مشورت نمود.
تشخیص عفونت مجاری ادراری کودکان
اگر کودک علائم عفونت مجاری ادراری را ظاهر سازد، باید سریعا به پزشک مراجعه نمود. برای تشخیص دقیق، پزشک گرفتن نمونه ادرار از کودک را توصیه می کند:
- آنالیز ادرار. ادرار با نوارهای آزمایشگاهی مخصوصی مورد آزمایش قرار می گیرد تا نشانه های عفونت همانند وجود خون و گلبول های سفید و وجود باکتری بررسی شوند.
- کشت ادرار. این تست آزمایشگاهی معمولا به 24 تا 48 ساعت زمان نیاز دارد. نمونه برای تشخیص نوع باکتری های عامل عفونت مجاری ادراری کودکان، مقدار آنها و درمان آنتی بیوتیکی مناسب آنالیز میشود.
- تست های جدید که سریعتر از 24 ساعت وجود عفونت آن را نشان می دهند.
جمع آوری نمونه ادرار شفاف از کودکانی که رفتن به توالت را نیاموخته اند، دشوار است. بدین منظور، پزشک این تکنیک ها را توصیه می کند: کیسه جمع آوری ادرار که کیسه پلاستیکی است که برای جمع آوری ادرار به ناحیه تناسلی کودک متصل می شود. جمع آوری ادرار به کمک کاتتر که در آن یک کاتتر به نوک آلت تناسلی کودک پسر یا داخل مجرای ادرار کودک دختر وارد شده و از آن طریق به مثانه می رسد تا نمونه ادرار گرفته شود. (گرفتن نمونه با ورود سوزن از بالای استخوان شرمگاهی به داخل مثانه)
پزشکان ممکن است تست های تشخیصی دیگری را برای تعیین این که علت عفونت، مجاری ادراری غیر طبیعی است یا خیر و همچنین بررسی آسیب کلیوی انجام دهند. سونوگرافی مثانه و کلیه، سیستواورتروگرافی تخلیه ای، اسکن کلیه با داروی رادیواکتیو، سی تی اسکن یا ام آر آی از کلیه ها و مثانه از جمله روش های تصویربرداری بدین منظور هستند. سیستواورتروگرافی تخلیه ای به کمک اشعه ایکس هنگامی که مثانه کودک پر است، تصاویری از آن تهیه می کند. پزشک یک ماده حاجب را به داخل مثانه تزریق کرده و سپس کودک از طریق یک کاتتر ادرار می کند تا وجود برگشت ادرار بررسی شود. این تست در شناسایی هر گونه ناهنجاری ساختاری که موجب عفونت مجاری ادراری کودکان می گردد کمک کننده است. در اسکن کلیه با داروی رادیواکتیو، بعد از تزریق وریدی یک ایزوتوپ رادیواکتیو عکس هایی از کلیه ها گرفته می شود. این تست ها اغلببسته به نظر پزشک بعد از درمان اولیه انجام می گیرند تا وجود آسیب ناشی از عفونت بررسی گردد.
دکتر محمود ملک نژاد فوق تخصص کلیه کودکان موارد زیر را عنوان می دارند:
درمان:
عفونت های ادراری اطفال عموما با یک دارو و به مدت 5 تا 7 روز در عفونت های قسمت تحتانی (سیستیت) و 10 تا 14 روز برای عفونتهای نسج کلیه (پیلونفریت) انجام می شود. در برخی موارد که عفونت های کلیوی اطفال نسبت به داروها مقاوم شده و یا عودهای مکرر دارند می شود از درمان همزمان دو دارو کمک گرفت و در برخی موارد از دادن دارو به طور پیشگیرانه کمک می گیریم.
پیگیری درمان:
عموما می بایستی 3 تا 4 روز بعد از اتمام دوره درمان، کشت بیمار منفی شده باشد و در بررسی های امروزه توجه شده در صورت کاهش علائم به طور سریع طی 2 تا 3 روز اول درمان، کشت مجدد فقط در مواردی انجام شود که بیماری در زمینه اختلال آناتومیکی و یا فونکسیونل و یا در جریان یک بیماری شدید رخ داده باشد و در سایر موارد بسته به نظر پزشک می توان فقط با علائم بالینی به کنترل و پیگیری بیمار پرداخت.
