دروانا:

 چگونگی تولید شیر مادر، اصول شیردهی

شیر مادر چگونه تولید می شود؟

فیزیولوژی تولید شیر مادر بدین شرح است: سینه ها اغلب در طول دوران بارداری بافتی متراکم تر پیدا می کنند. این علامت نشان می دهد که مجاری تولید کننده شیر برای فرآیند شیردهی آماده می شوند. برخی خانم ها ممکن است متوجه تغییرات سینه در بارداری نباشند. برخی خانم ها نیز ممکن است این علائم را بعد از تولد فرزندشان احساس کنند (تغییرات سینه در دوران شیردهی).

زمان تولید شیر مادر

مجاری تولید شیر در سینهalveoli  نامیده می شود که در پاسخ به هورمونی به نام پرولاکتین تولید شیر را آغاز خواهند کرد. میزان پرولاکتین زمانی افزایش می یابد که نوزاد سینه مادر را می مکد. هورمون دیگری به نام اکسی توسین نیز به هنگام مکیدن افزایش می یابد. این هورمون سبب می شود ماهیچه های کوچک موجود در سینه ها منقبض شده و شیر را از طریق مجرا حرکت دهند.

آزاد شدن پرولاکتین و اکسی توسین می تواند احساس نیاز قوی در شما نسبت به فرزندتان ایجاد کند.

چطور متوجه خواهید شد تولید شیر در بدن شما کافی بوده است؟

خیلی از مادران نگرانند که مقدار تولید شیر در بدن آن ها کافی نباشد برخی خانم ها نگرانند که اندازه کوچک سینه های آن ها تغذیه کافی به نوزاد را دشوار سازد. اما خانم ها بدون در نظر گرفتن سایز سینه آنها می توانند مقدار کافی شیر برای نوزاد خود تولید کنند. نوزاد شما هر چه بیشتر از شیر شما تغذیه کند در نتیجه تولید شیر بیشتر خواهد شد بنابراین سایز سینه از عوامل موثر بر شیردهی محسوب نمی شود.

وزن نوزاد شما باید در ماه های نخست دو برابر شود. از آن جایی که معده نوزاد کوچک می باشد به تغذیه بیشتری برای رشد نیاز خواهد داشت. شما می توانید تغذیه مناسب برای نوزاد را بر حسب تعداد پوشک های خیس شده او و یا بر حسب اضافه وزن مناسبش تشخیص دهید.

اگر تصور می کنید تولید شیر در شما کافی نمی باشد می توانید با متخصص مشورت کنید.

آیا تولید شیر مادر متناسب با رشد نوزاد تغییر خواهد کرد؟

بله. در روزهای بعد از تولد نوزاد تولید شیر مادر شروع به تغییراتی می کند و این تغییرات مادامی که رشد نوزاد افزایش می یابد ادامه خواهد داشت.

به هنگام تولد:

• شیر: در این زمان بدن شما مقدار اندکی شیر زرد رنگ، غنی و غلیظ می سازد که به آن آغوز یا  colostrum گفته می شود. زمان ترشح آغوز هنگام تولد می باشد. تغذیه نوزاد با آغوز سبب می شود نوزاد در برابر ابتلا به برخی بیماری ها مقاوم شود.
• نوزاد: نوزاد شما در ساعات اولیه بعد از زایمان احتمالا هشیار خواهد بود. این زمان، زمان مناسب شیردهی برای نوزاد شما خواهد بود.
• مادر: اجازه دهید نوزاد نوک سینه های شما را جستجو کند. به این ترتیب اتصال مناسبی با سینه های شما برقرار خواهد کرد.

12 تا 24 ساعت اول پس از تولد:

• شیر: نوزاد در هر نوبت تغذیه حدود یک قاشق چایخوری آغوز استفاده خواهد کرد. شما ممکن است متوجه آغوز نباشید اما این درست همان چیزی است که نوزاد شما بدان نیاز خواهد داشت.
• نوزاد: طبیعی است که نوزاد خواب سنگینی داشته باشد. وضع حمل و زایمان انرژی زیادی را از او خواهد گرفت. شیردهی در این زمان ممکن است بسیار کوتاه باشد.
• مادر: تولید شیر آغوز در بدن شما در این زمان هنوز ادامه دارد. با مکیدن نوزاد فرآیند تولید شیر تسریع می گردد.

در طول سه تا پنج روز آینده:

• شیر: در این بازه تولید شیر سفید جای آغوز را خواهد گرفت. ممکن است ابتدا شیر کمی زرد یا طلایی به نظر بیاید.
• نوزاد: در این زمان فرزند شما در طول 24 ساعت 8 تا 12 بار از شیر شما تغذیه خواهد کرد. به عبارتی ممکن است نوزاد شما هر دو تا سه ساعت یک بار از شیر شما تغذیه کند، پس از آن به مدت سه تا چهار ساعت خواهد خوابید. تغذیه ممکن است 15 تا 20 دقیقه هر بار از هر سینه به طول انجامد. ریتم مکیدن نوزاد می تواند آهسته و طولانی باشد.
• مادر: سینه های شما در این بازه احساس پر بودن و یا نشتی خواهد داشت. شما می توانید از پدهایی داخل لباس زیر خود استفاده کنید.

هفته های چهارم تا ششم:

• شیر: در این زمان تولید شیر مادر همچنان تولید می گردد.
• نوزاد: نوزاد در این بازه دیگر به نحو بهتری از سینه شما تغذیه می کند و زمان هر بار تغذیه کوتاه تر خواهد شد.
• مادر: بدن شما همچنان به تولید شیر ادامه می دهد. سینه های شما در این زمان نرم تر شده و نشتی شیر آهسته تر خواهد شد.

اگر تولید شیر مادر کاهش یابد چه باید کرد؟

ممکن است در هفته های اول شیردهی احساس پر بودن در سینه های خود نداشته باشید. اما باید بدانید شیر همچنان در سینه ها وجود داشته و تولید شیر ادامه دارد. معمولا بعد از چند ماه شیردهی، بدن شما خواهد آموخت چه مقدار شیر را باید تولید کند و تولید شیر تنظیم خواهد شد.

همچنین فرزند شما ممکن است در هر نوبت شیردهی به مدت کوتاهی سینه های شما را بمکد. این ها علامت کم شدن ذخیره شیر در بدن شما نیست. بدن شما مطابق با نیاز نوزاد تولید شیر را انجام خواهد داد.

چه چیزی باعث افزایش تولید شیر مادر میشود؟

عوامل موثر بر افزایش تولید شیر مادر متعدد اند:

• در هر نوبت از شیردهی چقدر شیر به طور کامل تخلیه می شود؟ خالی شدن سینه ها به معنی تولید شیر بهتر می باشد.
• چقدر شما برای خالی کردن شیر از دستگاه استفاده کرده و شیر خود را تخلیه می کنید؟ تخلیه سینه ها کمک می کند تا تولید شیر در زنان بیشتر شود.
• مقدار شیری که بین دفعات شیردهی ذخیره می شود فاکتور موثر دیگری در تولید شیر در زنان می باشد. اگر سینه ها در بازه های بین شیردهی مقدار زیادی شیر را در خود ذخیره کنند در نتیجه تولید شیر کمتر خواهد شد. اگر سینه ها تخلیه شود شیر بیشتری تولید می شود.
• اینکه تولید شیر در یکی از سینه ها در مقایسه با دیگری شیر بیشتر باشد نرمال خواهد بود و همچنین ممکن است نوزاد شما ترجیح دهد از یکی از سینه های شما تغذیه کند. این موارد نیز می تواند بر مقدار شیر تولیده شده در سینه ها تاثیر داشته باشد.

برای افزایش تولید شیر مادر چه باید کرد؟

 تخلیه کامل سینه ها بعد از هر بار شیردهی از جمله راههای افزایش تولید شیر مادر محسوب می شود. برای تخلیه بهتر سینه ها و در نتیجه افزایش تولید شیر مادر باید به نکات زیر توجه کنید:

• سینه های خود را ماساژ داده و فشرده کنید.
• نوزاد را تشویق کنید تا از هر دو سینه های شما استفاده کند.
• بعد از هر بار شیردهی اگر نوزاد شما محتوای سینه را تخلیه نکرده باشد در آن صورت می توانید شیر باقی مانده در سینه ها را پمپ کنید. سینه های شما اغلب به دنبال تخلیه شیر نرم تر خواهد شد.

رفلکس خروج شیر زمانی اتفاق  می افتد که نوزاد شما آغاز به شیر خوردن می کند. اعصاب موجود در سینه ها سیگنال هایی را می فرستد که سبب آزادسازی شیر در مجرای شیر می شود. این رفلاکس همچنین می تواند چند بار در طول یک نوبت شیردهی اتفاق بیفتد. شما همچنین می توانید احساس خارش یا سوزش در سینه های خود داشته باشید. برخی نیز ممکن است هیچ احساسی نداشته باشند.

این رفلاکس می تواند در زمان های دیگری نیز اتفاق بیفتد، برای مثال زمانی که شما صدای گریه نوزاد را می شنوید و یا زمانی که به او فکر می کنید. اگر چنین مشکلی سبب آزار فرزند شما می شود قبل از آغاز شیردهی با دست سینه های خود را بفشارید.

فاکتورهای زیادی می تواند بر این رفلاکس تاثیر داشته باشد که از جمله آن می توان به اضطراب، درد، خجالت، استرس، سرماخوردگی، مصرف کافئین زیاد، سیگار کشیدن، الکل و برخی داروها اشاره کرد.

فاصله بین شیردهی باید چقدر باشد؟

شیردهی باید به محض تولد نوزاد آغاز شود. فاصله بین شیر دادن به نوزاد هر دو تا سه ساعت یکبار است. به این ترتیب شما خواهید توانست مقدار کافی شیر تولید کنید. همچنین در روزهای اول تولد ممکن است فرزند شما هر یک تا دو ساعت یکبار در طول روز به تغذیه نیاز داشته باشد.  

نوزادان سالم الگوی مشخصی را برای تغذیه در خود ایجاد خواهند کرد. نشانه هایی که کودک به هنگام گرسنگی انجام می دهد را به دقت دنبال کنید تا متوجه زمان گرسنگی فرزند خود شوید.

مدت زمان شیردهی به نوزاد در هر نوبت چقدر باید باشد؟

از این نظر تنظیم زمانی مشخصی وجود ندارد. ممکن است نوازد شما 15 تا 20 دقیقه از هر سینه تغذیه کند. این زمان می تواند کوتاه تر یا بلند تر باشد. نوزاد به شما نشان خواهد داد که چه زمانی تغذیه از شیر مادر برایش کافی خواهد بود. اگر نگران این مطلب هستید که نوزاد شما به اندازه مناسب از شیر تغذیه نمی کند با پزشک مشورت کنید.

با توجه به چه نشانه هایی متوجه خواهم شد تغذیه مناسب برای نوزاد صورت گرفته است؟

علائم زیر به شما نشان می دهد که فرزند شما به طور مناسبی تغذیه شده است:

• ادرار نوزاد شفاف می باشد. رنگ ادرار به صورت زرد پر رنگ یا نارنجی نخواهد بود.
• حرکات روده نوزاد به اندازه مناسبی خواهد بود.
• نوزاد پس از تغذیه راضی می باشد.
• سینه های شما پس از شیردهی احساس نرم تر و راحت تری دارد.
• نوزاد چرخه های منظمی را در دفعات شیردهی طی می کند.

از زمان تولد تا سه ماهگی، نوزاد معمولا تا 28 گرم در روز اضافه وزن خواهد داشت. به خاطر داشته باشید که بسیاری از کودکان در روزهای اول بعد از تولد ممکن است اندکی از وزن خود را از دست دهند. پزشک وزن نوزاد را در اولین ملاقات اندازه گیری خواهد کرد. ظرف سه تا پنج روز بعد از تولد نوزاد، باید به پزشک مراجعه کنید و پس از آن نیز در دو یا سه هفته بعد از زایمان مجدد باید به پزشک مراجعه نمایید.

در زمان شیردهی، میزان شیر خوردن نوزاد چقدر خواهد بود؟

شکم نوزادان بسیار کوچک می باشد و این مخصوصا در روزهای اول تولد قابل ملاحظه است. وقتی شیردهی آغاز شود ظرف یک تا شش ماه استفاده از 500 تا 850 گرم شیر مادر در روز کافی می باشد. اگر نوزاد شما هشت بار در روز از شیر شما استفاده می کند احتمالا در هر نوبت حدود 85 گرم شیر دریافت خواهد کرد. اما این مقدار در نوزادان مختلف متفاوت می باشد.

در زمان تولد ظرفیت حجمی معده نوزاد به اندازه یک فندق (حدود یک تا دو قاشق چایخوری) می باشد. ظرف ده روز معده نوزاد ظرفیتی حدود 50 گرم پیدا می کند (حجمی به اندازه یک گردو).

زمان قطع شیردهی چه زمانی خواهد بود؟

انجمن متخصصین کودکان آمریکا توصیه می کنند شیر مادر تنها منبع غذایی مناسب در شش ماهه اول زندگی کودک می باشد. این انجمن همچنین توصیه می کند تا زمان یک سالگی کودک بهتر است شیردهی را ادامه دهید. مناسب ترین زمان قطع شیردهی زمانی است که خود کودک به این فرآیند خاتمه می دهد. اما تصمیم گیری های مادر نیز در این میان دخالت دارد.

تصمیم گیری مادر در مورد زمان قطع شیردهی به فاکتورهای متعددی مانند بازگشت به محل کار، سلامت خود مادر یا فرزند بستگی دارد.

موارد منع شیردهی چیست؟

در موارد نادر پزشک به شما توصیه خواهد کرد تا از شیردهی دست نگاه دارید:

• مصرف برخی داروهای ضد اضطراب، یا برخی داروهای میگرن می تواند برای نوزاد خطرناک باشد؛ زیرا این داروها در شیر مادر ترشح می شوند.
• وجود برخی بیماری ها مانند اچ آی وی یا سل فعال
• دریافت پرتو درمانی

اگر از دارویی استفاده می کنید و یا بیمار هستید قبل از آغاز شیردهی با پزشک مشورت کنید. داروهایی که در دوران بارداری بی خطر هستند معمولا در دوران شیردهی نیز بی خطر می باشند. اما در دوران شیردهی قبل از مصرف هر دارویی باید با پزشک مشورت کنید. علائم واکنش به شیر مادر (علائمی مانند اسهال، گریه بیش از حد و یا بی خوابی) را بشناسید.

آیا به هنگام بیماری، باید قطع شیردهی انجام شود؟

وقتی که خود یا نوزداتان بیمار شدید معمولا می توانید شیردهی را ادامه دهید. اگر نیاز به استراحت دارید می توانید شیر خود را بدوشید و آن را برای مصرف کودک کنار بگذارید. اگر دچار آنفلوآنزا در شیردهی شده اید نباید با فرزند خود تماسی داشته باشید تا احتمال آلوده کردن نوزاد کاهش یابد.