ناهنجاریهای فک مشکلاتی هستند که در شکل فک وجود دارد که می توانند مادرزادی یا اکتسابی باشند . در ناهنجاریهای مادرزادی مشکل فک به صورت ژنتیک به بیمار به ارث رسیده اما ناهنجاریهای اکتسابی مانند مکیدن انگشت در کودکی یا در اثر ضربه به فک در کودکی و نوزادی می باشد. بطور کلی ناهنجاریهای فک یا کم بودن رشد است و یا زیادی رشد. این ناهنجاریها ممکن است در یک یا هر دو فک دیده شوند و یا هر دو نوع ناهنجاری در فکین با هم دیده شود. (یکی کم بودن و یکی زیادی رشد)
چه افرادی نیازمند جراحی فک هستند؟
افرادی که به علت عدم هماهنگی بین دندانها و فک بالا و پائین قادر به جویدن مناسب غذا نیستند و این امر در آینده آنها را مستعد مشکلات گوارشی می کند.
مواردی که در آن نیاز به جراحی های اصلاحی فک است
- مشکل در جویدن غذا به علت جفت شدن غلط دندانها
- اشکال در بلع غذا
- وجود درد و صداهای مزمن در مفصل فک
- سایش شدید دندانها
- وجود فاصله بین دندانهای فک بالا و پایین هنگام بسته شدن دهان
- وجود ناهماهنگی بین فک بالا و پایین ( از روبرو یا از نیمرخ)
- نقایص صورت ناشی از صدمات یا مشکلات مادرزادی
- چانه هایی که نسبت به کل صورت و فک عقب هستند
- فک بالا و پایین که جلو هستند
- عدم امکان رساندن لب ها به هم بدون فشار آوردن به لب ها
- تنفس دهانی و خشکی های مکرر دهان
- مشکلات و وقفه تنفسی هنگام خواب
عوارض عمل جراحی فک
- درد و ناراحتی بعد از جراحی که البته نسبت به سایر جراحی ها کمتر است.
- تورم صورت
- خونریزی به علت اینکه برش داخل دهان می باشد امکان پانسمان وجود ندارد و خونریزی مختصر، طبیعی است.
- کاهش حس صورت بعد از جراحی، شایع و در اکثر موارد موقتی است. بی حسی در جراحی فک بالا، اطراف لب بالایی و بینی است و درفک پایین در لب پایین و چانه است. به هرحال این بی حسی به کاهش درد بیمار کمک نموده و در عرض چند هفته تا شش ماه برطرف می شود . اما ممکن است در مواردی دائمی شود که البته مشکل خاصی ایجاد نمی کند و بیمار به آن عادت می کند.
- بیمار ممکن است دچار انسداد بینی شود و لکه های خون از بینی و دهان او به مدت چند روز خارج شود. بعد از عمل نباید به بینی بیمار ضربه وارد شود.
- خشکی لبها که باید از وازلین بطور مرتب استفاده شود.
مراقبت های پس از جراحی فک
مراقبتهایی که بیمار پس از ترخیص درمنزل باید رعایت کند شامل نکات زیر می باشد:
- پس از جراحی درد و تورم طی ۷-۱۰ روز ابتدائی وجود خواهد داشت و سپس فروکش می نماید. در طی این مدت می توان از مسکن های تجویز شده توسط پزشک استفاده کرد.
- هر چه وسعت عمل بیشتر باشد ورم بیشتری ایجاد می شود. کسانی که فک بالا و پایین را با هم عمل میکنند حدود ۶ ماه تا یکسال ورم دارند، ورم آن هم تقریبا تا ناحیه زیر چشم را فرا می گیرد. اما کسانی که فقط فک پایین را عمل می کنند خیلی کمتر دچار ورم می شوند.
- از شستشوی دهان در روز جراحی خودداری شود .
- از فردای روز جراحی می توان پس از صرف غذا دهان را با آب نمک قرقره کرد. ( یک قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب جوشیده ولرم)
- مسواک زدن از فردای جراحی بلامانع است. فقط روی ناحیه جراحی مسواک زده نشود. دهان را می توان با دهان شویه شستشو داد.
- بعد از جراحی دهان، قشر خاکستری رنگی روی زخم را می پوشاند و دهان بدبو می شود که این علائم نشانه عفونت نیست.
- مصرف مایعات بعد از جراحی ضروری است.
- کسانی که فکشان با سیم بسته شده باید بیشتر مایعات و آب میوه تازه و غذای صاف شده ( سوپ ) استفاده کنند و از غذاهای جویدنی پرهیز شود. بعد از برداشتن سیم، رژیم غذایی خیلی نرم مثل سوپی که نیاز به زیاد جویدن نداشته باشد و همچنین پوره، نان نرم، برنج و خورشت نرم که مواد سفت و سخت نداشته باشد، ماهی له شده، قطعات گوشت قرمز یا سفید که له شده، تخم مرغ له شده و بعد از ۶-۴ هفته غذای جویدنی را می توان استفاده کرد.
- سر بیمار در حین خواب باید بالا قرار داشته باشد و از آسیب و ضربه به صورت خودداری شود.
- تا یک هفته بعد از عمل بهتر است فعالیت محدود باشد و معمولا راه رفتن آرام در داخل خانه توصیه می گردد.
- بعد از ۳-۱ هفته فعالیتهای محدود و حضور در محل کار امکان پذیر است که بسته به شرایط فرد دارد.
- فعالیتهای ورزشی سنگین بهتر است حداقل تا دو ماه و استخر تا ۴ ماه انجام نشود و بعد از آن مطابق صلاحدید پزشک باشد.
- مدت بهبودی بسته به وسعت عمل دارد. بیمار بعد از دوهفته احساس بهبودی دارد اما بهبودی کامل ۳ تا ۴ هفته وقت نیاز دارد.
- دوره اولیه ترمیم حدود ۶ هفته است ولی ترمیم کامل استخوانی بین ۹ تا یکسال طول می کشد.
- از مسافرت های طولانی پرهیز کرده و در خودرو باید حتما کمربند ایمنی بسته باشد.
- در صورتی که بیمار با پانسمان فشاری از بیمارستان ترخیص شده توصیه میشود حتما در طی چهار روز اول پس از جراحی مراقب باشد پانسمان فشاری از محل خود جابجا نشده و در موقعیت صحیح خود قرار گرفته باشد.
- در صورتی که فک بالا و پایین باسیم به یکدیگر بسته شده اند حتما یک عدد سیم چین در سایز کوچک و در صورتیکه با کش بسته شده باشد یک عدد قیچی همواره در دسترس باشد تا در مواقع اورژانسی به وسیله آن و توسط فرد کمک کننده دیگری سیم های بین فکین و یا کش را باز کرده تا ترشحات از دهان باز خارج شوند. (از جمله حالات اورژانسی میتوان به موارد تهوع و استفراغ، خونریزی و ... اشاره کرد).
توجه مهم: مورد فوق فوق را فقط در مواقع اضطرار انجام داده و سپس بلافاصله به پزشک معالج مراجعه شود. - وجود خونابه در محیط دهان طی هفته اول پس از جراحی طبیعی است، ولی چنانچه خونریزی فعال مشاهده شود به ترتیب زیر باید عمل شود:
بیمار باید خونسردی خود را حفظ کرده و به کمک گاز استریل روی محل خونریزی را پانسمان فشاری نموده، سر را بالاتر از سطح بدن قرار داده و در صورت عدم قطع خونریزی به پزشک معالج یا مراکز اورژانس مراجعه نماید. - طی ۲۴ ساعت پس از جراحی می توان با آب ولرم و شامپو بچه استحمام کرد.
- بعد از اتمام عمل بیماران باید تا چندین ماه به طور مرتب و طبق نظر پزشک معالج جهت ویزیت به پزشک مراجعه نمایند.
- داروهای تجویز شده را مرتب و طبق دستورالعمل پزشک معالج مصرف نمایند.
دکتر کامل جلالی
متخصص جراحی فک و صورت
دكتر كامل جلالي متخصص جراحی فک و صورت در مشهد، فارغ التحصیل از دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دکتر کامل جلالی عضو انجمن جراحان فک و صورت ایران، کانادا و آمریکا می باشند.
تهیه شده: توسط دکتر کامل جلالی
