نام ژنریک:

• متفورمین
• متفورمین هیدروکلراید

نام لاتین:

• Metformin HCl

نام تجاری:

• ®Glucophage

گروه دارویی- درمانی:

• مشتقات بیگوانید
• ضد دیابت

طبقه بندی در بارداری:

• گروه B

اشکال دارویی:

• قرص روکش دار: 500 میلی گرم
• قرص E.R (ای آر): 500 و 1000 میلی گرم

موارد مصرف، روش و دوزاژ:

• قرص متفورمین در دیابت تیپ دو، غیر وابسته به انسولین استفاده می شود:

بالغین:

زمان مصرف متفورمین 500 میلی گرم روزانه سه بار پس از غذا. در صورتی که پس از دو هفته مصرف متفورمین 500 نشانه های کنترل دیابت ظاهر نگردد می توان دوزاژ را به تدریج به 2 تا 3 گرم روزانه رسانید. غالبا دوزاژ زیر 1500 میلی گرم روزانه پاسخ مطلوبی ایجاد نخواهد کرد.

• درمان ترکیبی متفورمین و گلی بن کلامید (یکی از داروهای سولفونیل اوره): در صورت عدم کنترل قند خون با دوز حداکثر متفورمین به مدت 4 هفته، افزودن تدریجی داروهای سولفونیل اوره مانند گلی بن کلامید به رژیم دارویی ضد دیابت ممکن می باشد. در صورت عدم کنترل قند با این روش قطع درمان خوراکی و تجویز انسولین پیشنهاد می شود.
• درمان ترکیبی متفورمین و انسولین: دوز اولیه متفورمین 500 میلی گرم یک بار در روز و انسولین با همان دوز قبلی. مقدار متفورمین می تواند هفتگی 500 میلی گرم افزایش یابد. کاهش دوز انسولین به میزان 10 تا 25 درصد در صورتی که قند خون ناشتا کمتر از 120 میلی گرم بر دسی لیتر باشد.

مکانیسم اثر:

• متفورمین تولید کبدی و جذب روده ای گلوکز را کاهش داده و حساسیت بافتی به انسولین را بهبود می بخشد و به این ترتیب باعث پایین آمدن قند خون می شود.

فارماکوکینتیک:

• اوج تاثیر متفورمین 2 تا 3 ساعت است و دفع ادراری دارد.

نکات با اهمیت:

• متفورمین انتخاب اول در کنترل دیابت نوع 2 می باشد. زیرا اثربخشی مناسبی دارد، عوارضی مانند هیپوگلایسمی ندارد و از نظر قیمت و هزینه نیز مناسب است.
• نهایتا تا 2500 میلی گرم در روز می توان از متفورمین استفاده کرد یعنی حداکثر دوز روزانه متفورمین 2500 میلی گرم است که در 2 تا 3 مرحله در روز تقسیم می شود.
• زمان مصرف متفورمین بعد از غذا است.
• یکی از نام های تجاری معروف متفورمین گلوکوفاژ است که متفورمین گلوکوفاژ در بازار دارویی موجود می باشد.
• واکنش مناسب درمانی به متفورمین به صورت کاهش نشانه های دیابت (هایپوگلایسمی و هایپرگلایسمی) و تنظیم قند خون ظاهر می گردد.
• مصرف اصلی متفورمین برای کنترل دیابت نوع دو است اما مصارف جانبی دیگری نیز دارد. متفورمین در درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می شود. همچنین متفورمین برای لاغری و کاهش وزن نیز کاربرد دارد. متفورمین باعث لاغری می شود برعکس داروهای سولفونیل اوره مانند گلی بن کلامید که افزایش وزن می دهد. اما متفورمین و کاهش وزن تحت نظر پزشک مجاز می باشد.
• یکی از عوارض شایع متفورمین مشکلات گوارشی است.
• متفورمین در بیمارانی که مشکلات تنفسی و ریوی و مشکل قلبی دارند می تواند باعث ایجاد اسیدوزلاکتیک شود که در صورت بروز این مشکل بیمار سریعا بستری می شود.
• یکی از تداخلات دارویی مهم متفورمین با سایمتیدین است  زیرا سایمتیدین می تواند باعث افزایش غلظت متفورمین تا 60 درصد شود.

موارد منع مصرف:

• سابقه حساسیت شدید به دارو
• دیس ریتمی قلبی
• هایپوکسمی، هیپر کاپنه
• ترومبوز عروق محیطی

موارد احتیاط:

• حساسیت شدید به متفورمین
• نارسایی قلبی و کبدی
• کمای دیابتیک
• کتواسیدوز
• هایپوکسی
• میوکاردیال انفکارکتوس

تداخلات دارویی:

در مصرف همزمان متفورمین با داروهای زیر نیاز به تنظیم دوز داروی متفورمین وجود دارد:

• کورتیکوستروئیدها
• بلاک کننده های کانال کلسیم
• استروژن ها
• کنتراسپتیوهای خوراکی
• INH
• اسید نیکوتینییک
• فنی توئین
• فنوتیازین ها
• تیازیدها
• دیورتیک ها
• داروهای هورمونی تیروئید
• الکل و فورزماید اثرات متفورمین را افزایش می دهند.
• در مصرف همزمان متفورمین با ضد انعقادهای خوراکی نیاز به تعدیل دوز متفورمین وجود دارد.
• در صورت مصرف مواد حاجب یددار (جهت عکس برداری) همزمان با متفورمین احتمال نارسایی کلیوی وجود دارد.

عوارض جانبی:

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید. 

از جمله عوارض جانبی متفورمین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• GI: تهوع، استفراغ، اسهال، نفخ شکم، بی اشتهایی، طعم فلز در دهان
• Other: سردرد، ضعف، آنمی مگالوبلاستیک، اسیدوز لاکتیک، درماتیت، راش جلدی 

مصرف در بارداری و شیردهی:

• متفورمین در بارداری جز گروه B می باشد. قرص متفورمین برای بارداری با احتیاط و تحت نظر متخصص و در صورت نیاز مصرف می شود.
• مصرف متفورمین در شیردهی توصیه نمی شود.

توجهات پزشکی - پرستاری:

• در حین درمان با متفورمین مرتبا آزمایش خون، تست های عملکرد کبدی و تست های کلیوی انجام شود.
• در حین درمان با متفورمین علایم اسیدوز لاکتیک به خصوص در سالمندان و مبتلایان به اختلالات کلیوی باید بررسی شود (شکم درد، درد عضلات، احساس ناخوشی). الکترولیت ها، لاکتات، پیروات، pH خون، کتون و گلوکز را چک کنید.
• در حین درمان با متفورمین واکنش های هایپوگلایسمی را مورد توجه قرار دهید: ضعف، تعریق، اضطراب، گرسنگی، گیجی، لرزش.
• زمان مصرف متفورمین: متفورمین را دو بار در روز همراه با غذا تجویز کنید تا با کمترین عوارض گوارشی توام باشد و جذب بهتری نیز داشته باشد.
• در تغییر رژیم دارویی از سایر داروهای ضد دیابت به متفورمین نیازی به دوره گذرا نیست، اما در مورد کلرپروپاماید تا دو هفته مراقب بروز هیپوگلایسمی باشید.
• در حین مصرف متفورمین مراقب بروز آنمی مگالوبلاستیک باشید. ممکن است نیاز به ویتامین ب 12 وجود داشته باشد.

توجهات بیمار - خانواده:

• در طول مصرف متفورمین نشانه های هایپوگلایسمی و هایپرگلایسمی را بشناسید.
• در حین درمان با متفورمین قند خون خود را روزانه با استفاده از گلوکومتر یا دستگاه قند خون اندازه گیری کنید.
• متفورمین را مطابق دستور پزشک و با دوز معین و در ساعات مشخص مصرف کنید و از قطع ناگهانی آن اجتناب نمایید.
• در حین درمان با متفورمین از مصرف هر گونه داروهای OTC بدون مشورت با پزشک خودداری کنید.
• متفورمین دیابت را درمان نمی کند بلکه فقط نشانه های آن را کنترل می نماید. ممکن است مصرف متفورمین تا آخر عمر ادامه داشته باشد.
• علاوه بر مصرف متفورمین به برنامه غذایی و ورزش نیز اهمیت بدهید.
• همواره یک نوشیدنی شیرین و یا یک قند به همراه داشته باشید تا در صورت هایپوگلایسمی آن را مصرف کنید.

شرایط نگهداری دارو:

• متفورمین باید در ظرف در بسته، در محیط خشک و خنک و در دمای 15 تا 30 درجه نگهداری شود.