فشار خون ثانویه چیست؟
فشار خون ثانویه فشار خون بالایی است که در اثر یک وضعیت پزشکی دیگر ایجاد شده است. فشار خون ثانویه ممکن است در اثر مشکلاتی در کلیه ها، سرخرگ ها، قلب یا سیستم اندوکرین ایجاد شود. فشار خون ثانویه ممکن است در بارداری نیز اتفاق بیافتد. فشار خون ثانویه با فشار خون اولیه یا معمول متفاوت است. فشار خون اولیه علت مشخصی ندارد و اغلب با عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی و عدم ورزش کردن و چاقی مرتبط است. در ادامه علل فشار خون ثانویه را بررسی می کنیم.
علل فشار خون ثانویه
برخی شرایط ممکن است علل فشار خون ثانویه محسوب شوند که شامل موارد زیر هستند:
- عواقب دیابت (نفروپاتی دیابتی). دیابت به سیستم پاکسازی کلیه آسیب می رساند و بدین ترتیب از جمله علل فشار خون ثانویه است.
- بیماری کلیه پلی کیستیک. در این بیماری وراثتی، کیست های موجود در کلیه ها از عملکرد طبیعی کلیه ها پیشگیری کرده و موجب بروز فشار خون ثانویه می شود.
- بیماری گلومرولار. از دیگر علل فشار خون ثانویه می توان به این بیماری اشاره کرد. کلیه ها مواد دفعی و سدیم را با استفاده از فیلترهای میکروسکوپی به نام گلومرول پاکسازی می کنند که برخی مواقع این فیلترها متورم می گردند. اگر گلومرول متورم نتواند به طور طبیعی عمل کند، فشار خون ثانویه ایجاد می گردد.
- فشار خون رنوواسکولار. از دیگر علل فشار خون ثانویه تنگ شدن یک یا هر دو سرخرگ های منتهی شونده به کلیه ها است. این نوع فشار خون ثانویه در اثر آسیب پلاک های چربی به عروق کلیوی یا شرایطی که در آن بافت های عضلانی و فیبروزی سرخرگ کلیه ضخیم و سخت شده و به صورت حلقه درآمده است، ایجاد می شود. فشار خون رنوواسکولار موجب آسیب کلیوی غیر قابل برگشت می شود.
- سندرم کوشینگ. این سندرم از دیگر علل فشار خون ثانویه است که در آن کورتیکواستروئیدها موجب فشار خون ثانویه شده و یا تومور هیپوفیز یا سایر فاکتورها که موجب تولید زیاد هورمون کورتیزول از غدد آدرنال می شوند، علل فشار خون ثانویه هستند.
- آلدوسترونیسم. در این وضعیت به عنوان یکی از علل فشار خون ثانویه، تومور در غده آدرنال، افزایش رشد سلول های نرمال یا سایر فاکتورها موجب تولید بیش از حد هورمون آلدوسترون از این غده شده است. این موجب احتباس نمک و آب در کلیه ها و از دست دادن پتاسیم می گردد که فشار را بالا می برد.
- فئوکروموسیتوما. در این بیماری از علل فشار خون ثانویه، یک تومور نادر در غده آدرنال است که تولید هورمون های آدرنالین و نورآدرنالین را افزایش داده و موجب افزایش طولانی مدت فشار خون یا بحران های موقت فشار خون می شود.
- مشکلات تیروئید. زمانی که غده تیروئید می تواند هورمون تیروئیدی کافی تولید کند (هیپوتیروئیدیسم) یا هورمون تیروئیدی زیادی تولید می کند (هایپرتیروئیدیسم)، می تواند از جمله علل فشار خون ثانویه باشد.
- هایپرپاراتیروئیدیسم. غدد پاراتیروئید سطح کلسیم و فسفر را در بدن شما تنظیم می کنند. اگر این غده ها هورمون پاراتیورئید زیادی تولید کنند، مقدار کلسیم در بدن بالا رفته و موجب بروز فشار خون ثانویه می گردد.
- کوارکتاسیون آئورت. این نقص مادرزادی از دیگر علل فشار خون ثانویه است که در آن رگ آئورت تنگ می شود. این نقص قلب را وادار به پمپاژ بیشتر خون به داخل آئورت و تمام بدن می کند. بنابراین فشار خون به طور خاص در بازوها بالا می رود.
- آپنه خواب. آپنه خواب یکی دیگر از علل فشار خون ثانویه است که در آن خر و پف کردن و نفس کشیدن هنگام خواب به طور مکرر متوقف شده و دوباره آغاز می گردند و رسیدن اکسیژن کافی به بافت ها را دچار مشکل می کنند. اکسیژن رسانی ناکافی به پوشش عروق خونی آسیب می رساند و عروق خونی کارآمدی کمتری در تنظیم فشار خون خواهند داشت. علاوه بر این، آپنه خواب موجب بیش فعالی بخشی از سیستم عصبی و آزاد شدن مواد شیمیایی خاصی می شود که بالا رفتن فشار خون را به دنبال دارد.
- چاقی. زمانی که چاقی به عنوان یکی از علل فشار خون ثانویه اتفاق می افتد، مقدار خون در گردش در سراسر بدن افزایش می یابد. این فشار بیشتری را بر دیواره سرخرگ ها وارد می کند و بدین ترتیب فشار خون را بالا می برد. اضافه وزن از طریق دیگری نیز می تواند از جمله علل فشار خون ثانویه باشد. اضافه وزن ضربان قلب را بالا برده و توانایی عروق خونی در انتقال خون را کاهش می دهد. علاوه براین، این نمونه از علل فشار خون ثانویه موجب تجمع چربی در دیواره عروق می شود که با آزاد کردن مواد شیمیایی خاصی فشار خون را بالا می برند.
- بارداری. بارداری از دیگر علل فشار خون ثانویه است که فشار خون موجود را تشدید کرده و یا موجب بروز فشار خون بالا می شود (فشار خون بارداری یا پره اکلامپسی).
- داروها و مکمل ها. مصرف داروهای نسخه ای مختلف مانند مسکن ها، قرص های ضد بارداری، ضد افسردگی ها و داروهایی که بعد از پیوند عضو مصرف می شوند می تواند از جمله علل فشار خون ثانویه باشد.
- ضد احتقان های غیر نسخه ای و برخی مکمل های گیاهی مانند جینسنگ، شیرین بیان و افدرا نیز از جمله علل فشار خون ثانویه هستند. بسیاری از داروهای غیر مجار مانند کوکائین و مت آمفتامین نیز فشار خون را بالا می برند.
دکتر سعید صالح پور
فوق تخصص بیماری‌های قلب و عروق
دكتر سعيد صالح پور متخصص داخلی و فوق تخصص قلب و عروق در شیراز، دکتر سعید صالح پور دارای دانش و تجارب ارزشمند در زمینه درمان انواع بیماری های قلبی و عروقی و فشار خون می باشند.
