استروژن و پروژسترون دو هورمون اصلی زنانه هستند. با این که تستوسترون یک هورمون مردانه محسوب می شود، خانم ها نیز مقدار کمی از آن را تولید کرده و به آن نیاز دارند. استروژن هورمون زنانه اصلی است که در تخمدان ها تولید می شود اما مقدار کمی نیز توسط غدد آدرنال و سلول های چربی تولید می گردد. در دوران بارداری، جفت نیز استروژن تولید می کند. این هورمون نقش مهمی در تکامل سیستم تناسلی و جنسی در مراحل مختلف زندگی همچون بلوغ، قاعدگی، بارداری و یائسگی ایفا می نماید. سطح هورمون به کمک آزمایش خون مشخص می شود. در حالی که میزان نرمال استروژن در افراد مختلف متفاوت است، محدوده نرمال آن بر اساس پیکو گرم بر میلی لیتر مشخص می شود: در خانم های بالغ قبل از یائسگی 15 تا 350، خانم های بالغ بعد از یائسگی کمتر از 10 و مردان بالغ 10 تا 40 پیکو گرم بر میلی لیتر است. این میزان در طول چرخه قاعدگی تغییر می کند.
تخمدان ها هومورن زنانه پروژسترون را بعد از تخمک گذاری تولید می کنند. در طول بارداری، جفت نیز تولید کننده این هورمون است. نقش پروژسترون در بدن آمادگی پوشش رحم برای پذیرش تخمک بارور شده، پشتیبانی از بارداری و مهار تولید استروژن بعد از تخمک گذاری است. محدوده نرمال هورمون پروژسترون بر اساس نانوگرم بر میلی لیتر مشخص می شود: قبل از بلوغ 0.1 تا 0.3، اولین مرحله از چرخه قاعدگی 0.1 تا 0.7، در طول تخمک گذاری 2 تا 25، سه ماهه اول بارداری 10 تا 44، سه ماهه دوم 19.5 تا 82.5 و سه ماهه سوم 65 تا 290 نانوگرم بر میلی لیتر است. مقدار کمی از تستوسترون از غدد آدرنال و تخمدان ها تولید می شود. این هورمون در میل جنسی، تنظیم چرخه قاعدگی و استحکام استخوان ها و عضلات موثر است. آزمایش خون سطح تستوسترون را در بدن مشخص می کند. محدود نرمال آن در خانم ها 15 تا 70 نانوگرم بر دسی لیتر است.
نقش هورمون های زنانه در طول زمان - بلوغ
بیشتر خانم ها بین سنین 8 تا 13 سال وارد دوره بلوغ می شوند که تحت تاثیر هورمون ها بروز می کند. هورمون لوتئین کننده (LH) و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) در غده هیپوفیر تولید می شوند که میزان آن در بلوغ افزایش یافته و تولید هورمون های جنسی خصوصا استروژن را افزایش می دهد. افزایش هورمون های جنسی زنانه موجب رشد سینه ها، رشد مو در ناحیه تناسلی و زیر بغل، جهش کلی رشد، افزایش چربی بدن خصوصا در ران ها و باسن، تکامل تخمدان ها، رحم و واژن و آغاز چرخه قاعدگی می گردد.
قاعدگی
اولین خونریزی قاعدگی حدود دو تا سه سال بعد از آغاز رشد سینه ها، ظاهر می گردد. این در افراد مختلف متفاوت است اما بیشتر خانم ها اولین پریود خود را بین سنین 10 تا 16 سال تجربه می کنند. هر ماه رحم برای پذیرش تخمک بارور شده ضخیم می شود. زمانی که تخمک بارور شده ای وجود ندارد، استروژن و پروژسترون افت می کنند که موجب ریزش پوشش رحم می گردد و روز اول قاعدگی آغاز می شود. غده هیپوفیز شروع به تولید بیشتر هورمون FSH می کند که رشد فولیکول ها در تخمدان ها را بالا می برد. همچنان که میزان هورمون جنسی افت می کند، تنها یکی از فولیکول های حاوی تخمک به رشد خود ادامه می دهد و با تولید استروژن بیشتر موجب تخریب سایر فولیکول ها می گردد. سطح بالای استروژن تولید LH را تحریک می کند. حال این هورمون موجب ترکیدگی فولیکول و آزاد شدن تخمک می گردد (تخمک گذاری)؛ لقاح تنها می تواند 12 ساعت بعد از این که تخمک تخمدان را ترک کرده است انجام گیرد. فولیکول ترکیده بسته شده و تولید پروژسترون افزایش می یابد که رحم را برای دریافت تخمک لقاح یافته آماده کند. در غیر این صورت، هر دو هورمون جنسی افت کرده و چرخه مجددا تکرار می شود.
بارداری
در فاز آخر چرخه قاعدگی، افزایش پروژسترون رحم را برای دریافت تخمک بارور شده آماده می کند. دیواره رحم ضخیم شده و با مواد مغذی و سایر مایعات پر می شود تا از رویان محافظت کند. این هورمون با افزایش ضخامت دهانه رحم از رحم در برابر باکتری ها و اسپرم محافظت می نماید. هر دو هورمون جنسی به باز شدن مجاری شیری در سینه ها کمک می کنند. بعد از بروز بارداری، بدن فرد تولید هورمون گنادوتروپین کوریونیک انسانی را آغاز می نماید؛ این هورمون در ادرار و خون قابل تشخیص است و در تست بارداری اندازه گیری می شود. این هورمون همچنین میزان استروژن و پروژسترون را افزایش می دهد، از قاعدگی پیشگیری می کند و به حفظ بارداری کمک می نماید. لاکتوژن جفتی انسانی هورمونی است که توسط جفت تولید می شود و علاوه بر تغذیه جنین غدد شیری را برای شیردهی تحریک می کند. میزان هورمون رلاکسین نیز در بارداری بالا می رود؛ این هورمون به لانه گزینی و رشد جفت کمک کرده و از بروز انقباضات زودرس پیشگیری می کند.
