بسیاری از روش های درمان سرطان ممکن است باروری دختران و زنان را تحت تاثیر قرار دهند. عموما پزشک پیرامون افزایش خطر ناباروری و یا بروز آن به دنبال درمان سرطان با بیمار صحبت می کند. با این حال، این که سرطان می تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد یا خیر به فاکتورهای زیر بستگی دارد:
- وضعیت زمینه ای باروری بیمار
- سن بیمار در زمان درمان
- نوع سرطان و روش های درمانی
- طول درمان
- مدت زمانی که از درمان سرطان می گذرد
- سایر فاکتورهای سلامت بیمار
روش های درمان سرطان ممکن است باروری را تحت تاثیر قرار دهند
درمان های سرطان اهمیت زیادی در سلامت بیمار در آینده دارند اما این روش ها ممکن است به اندام های تولید مثلی و غددی که باروری را کنترل می کنند آسیب برسانند. تغییرات در باروری بیمار ممکن است دائمی و یا موقتی باشند. بیمار باید پیرامون آنچه که از یک روش درمانی انتظار می رود با پزشک مشورت نماید.
- شیمی درمانی خصوصا عوامل آلکیله کننده می توانند تخمدان ها را تحت تاثیر قرار دهند و موجب توقف آزاد شدن تخمک ها و استروژن شوند. این نارسایی اولیه تخمدان نام می گیرد. برخی مواقع این بیماری موقت بوده و بعد از درمان سرطان دوره های قاعدگی و باروری بیمار باز می گردد. در مواقع دیگر، آسیب به تخمدان های بیمار دائمی بوده و باروری بازگشت نمی کند. بیمار ممکن است دچار گرگرفتگی، تعریق شبانه، آسیب پذیری، خشکی واژن و چرخه های قاعدگی نامنظم گردد. شیمی درمانی همچنین تعداد تخمک های سالم در داخل تخمدان ها را کاهش می دهد. خانم هایی که نزدیک به سن طبیعی یائسگی هستند بیشتر در معرض خطر ناباروری قرار دارند.
- پرتو درمانی به سمت یا در نزدیکی شکم، لگن یا ستون فقرات می تواند به اندام های تولید مثلی اطراف آسیب برساند. برخی اندام ها همانند تخمدان ها به کمک محافظ تخمدان یا اوفروپکسی (روشی که در آن به کمک جراحی تخمدان ها از ناحیه تحت پرتو درمانی برداشته می شوند) محافظت می شوند. پرتو درمانی سرطان در مغز نیز می تواند به غده هیپوفیز آسیب برساند. این غده اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا سیگنال هایی را برای تولید هورمون استروژن که برای تخمک گذاری مورد نیاز است، به تخمدان ها می فرستد. میزان پرتو دهی و بخشی از بدن که تحت درمان است هر دو نقش مهمی در تحت تاثیر قرار گرفتن باروری بیمار دارند.
- جراحی برای سرطان های سیستم تولید مثلی و سرطان های ناحیه لگن می توانند به بافت های تولید مثلی اطراف آسیب رسانده و موجب بروز اسکار (بافت زخم) شوند که می تواند باروری را تحت تاثیر قرار دهد. اندازه و محل تومور فاکتورهای مهمی در تحت تاثیر قرار گرفتن باروری بیمار هستند.
- هورمون درمانی مورد استفاده برای درمان سرطان ممکن است در چرخه قاعدگی اختلال ایجاد کرده و باروری بیماری را تحت تاثیر قرار دهد. عوارض جانبی این روش درمان سرطان به هورمون های خاص مورد استفاده بستگی دارد و ممکن است شامل گرگرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن باشند.
- پیوند مغز استخوان، پیوند سلول های بنیادی خون و سایر پیوند های سلول های بنیادی شامل دریافت دوز بالای شیمی درمانی و یا پرتو درمانی هستند. این روش های درمان می توانند به تخمدان ها آسیب رسانده و موجب ناباروری شوند.
سایر درمان ها. بیمار باید پیرامون این که سایر روش های درمان سرطان همچون ایمنی درمانی و درمان هدف دار نیز می توانند باروری را تحت تاثیر قرار دهند یا خیر، با پزشک مشورت نماید.
دکتر منصوره امیدی
جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی
سرکار خانم دكتر منصوره اميدی، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دارای بیش از 12 سال سابقه تخصصی پزشکی در حوزه سلامت و بهداشت زنان، می باشند.
