علل ناباروری در زنان چیست؟
حداقل 10 تا 15 درصد زوجین ناباروری را تجربه می کنند. خوشبختانه بسیاری از علل ناباروری قابل درمان است. درمان ناباروری زنان مبتنی بر شناسایی و تشخیص علل ناباروری در زنان می باشد. مشکلات ناباروری می توانند شامل مشکلاتی در اسپرم، تخمک یا مشکلاتی در یکی از آنها باشد. اختلال عملکرد لوله های فالوپ یا رحم، عفونت ها، فاکتورهای ایمونولوژیک یا علل دیگر می توانند موجب ناباروری شوند. در مقاله پیش رو قصد داریم تا علل ناباروری در زنان و عوامل موثر بر ناباروری در آنها را مورد بررسی قرار دهیم.
از نظر پزشکی، اصطلاح ناباروری زمانی به کار می رود که بعد از یکسال نزدیکی جنسی مکرر بدون استفاده از روش های پیشگیری از بارداری حاملگی اتفاق نیفتد.
برای اینکه بارداری روی دهد باید هر بخشی از فرایند باروری به درستی پیش رود. مراحل دخیل در فرایند باروری عبارت است از:
- یکی از دو تخمدان تخمک گذاری را انجام دهد.
- تخمک در لوله های فالوپ قرار بگیرد.
- اسپرم از طریق دهانه رحم وارد رحم شده و سپس در لوله های فالوپ به تخمک برسد تا لقاح روی دهد.
- تخمک بارور شده به سمت رحم حرکت کند.
- تخمک بارور شده در دیواره رحم لانه گزینی انجام دهد.
علل ناباروری در زنان می تواند به اختلال در هر بخشی از این فرایند اشاره داشته باشد. به عبارتی برخی فاکتورها می توانند نظم این فرایند را در هر مرحله ای بر هم ریزند. عوامل موثر بر ناباروری زنان ناشی از یک یا چند عامل زیر می باشد:
- اختلالات تخمک گذاری
اختلالات تخمک گذاری به این معنی می باشد که یا تخمک گذاری روی نمی دهد و یا فراوانی تخمک گذاری در فرد اندک می باشد. اختلالات تخمک گذاری در یک مورد از هر چهار زوج به عنوان عوامل موثر بر ناباروری شناخته می شود. وجود مشکلاتی در هیپوتالاموس و هیپوفیز یا مشکلاتی در ساختار تخمک می تواند منجر به بروز اختلال در تخمک گذاری شود.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک: سندرم تخمدان پلی کیستیک منجر به بی نظمی هورمونی می گردد به نحوی که بر تخمک گذاری تاثیر می گذارد. سندرم تخمدان پلی کیستیک با مقاومت نسبت به انسولین، چاقی، رشد غیر نرمال مو در صورت و بدن همچنین بروز آکنه ارتباط دارد. سندرم تخمدان پلی کیستیک از شایع ترین علل ناباروری در زنان و عوامل موثر بر ناباروری محسوب می شود.
- اختلال در هیپوتالاموس-هیپوفیز: هورمون لوتئیزه کننده و هورمون محرک فولیکول توسط هیپوفیز ترشح می گردد. استرس عاطفی و فعالیت فیزیکی بیش از حد، وزن زیاد و یا وزن اندک و یا اضافه وزن و یا کاهش وزن شدید در مدت اخیر می تواند تولید این هورمون ها را مختل کرده و بر فرایند تخمک گذاری تاثیر بگذارد. اختلال و بی نظمی در پریودها شایع ترین علامت اختلال در عملکرد هیپوفیز-هیپوتالاموس می باشد. بنابراین اختلال در عملکرد هیپوفیز می تواند از عوامل موثر بر ناباروری در زنان محسوب شود.
- نارسایی زودرس تخمدان: نارسایی زودرس تخمدان می تواند به علل مختلف از جمله پاسخ خود ایمنی، تاثیرات ناشی از شیمی درمانی و یا اختلالات ژنتیکی روی دهد. نارسایی زودرس تخمدان مانع از تخمک گذاری می گردد و تولید استروژن در خانم ها را در سنین زیر 40 سال کاهش می دهد. نارسایی زودرس تخمدان می تواند از علل ناباروری در زنان و عوامل موثر بر ناباروری محسوب شود.
- تولید بیش از حد پرولاکتین: غده هیپوفیز می تواند مقدار زیادی هورمون پرولاکتین آزاد کند. افزایش مقدار پرولاکتین سبب کاهش تولید استروژن و ناباروری می گردد. به این ترتیب افزایش مقدار پرولاکتین از علل ناباروری در زنان و عوامل موثر بر ناباروری محسوب می شود. معمولا مشکلات ایجاد شده در هیپوفیز می تواند ناشی از مصرف داروهایی باشد که به دلایل ابتلا به سایر بیماری ها استفاده می شود.
- آسیب به لوله های فالوپ
آسیب و یا انسداد لوله های فالوپ مانع از ورود تخمک به لوله فالوپ و یا انسداد مسیر حرکتی تخمک لقاح یافته از لوله فالوپ به رحم می شود. بنابراین انسداد لوله فالوپ می تواند در علل ناباروری در زنان و عوامل موثر بر ناباروری نقش داشته باشد. عوامل انسداد در لوله فالوپ عبارت است از:
- بیماری التهابی لگن: بیماری التهابی لگن نوعی عفونت در رحم و لوله های فالوپ می باشد که به دلیل ابتلا به بیماری های مقاربتی مانند کلامیدیا، گنوره و یا سایر عفونت های مقاربتی روی می دهد.
- سابقه جراحی قبلی در ناحیه زیر شکم و یا لوله های فالوپ به دلایلی مانند جراحی ناشی از بارداری اکتوپیک می تواند از علل ناباروری در زنان و عوامل موثر بر ناباروری محسوب شود. بارداری اکتوپیک شرایطی است که تخمک لقاح یافته به جای لانه گزینی در دیواره رحم در لوله های فالوپ قرار می گیرد.
- توبرکلوزیس لگن: توبرکلوزیس لگن از شایع ترین عوامل موثر بر ناباروری مرتبط با لوله فالوپ می باشد و به عنوان علل ناباروری در زنان محسوب می شود.
- اندومتریوز
اندومتریوز زمانی روی می دهد که بافت اندومتریوم داخل رحم در فضایی خارج از فضای داخلی رحم رشد می کند. وجود چنین بافت هایی و حتی اسکار ناشی از جراحی هایی که به منظور برداشتن بافت های اندومتریوز انجام می شود ممکن است به انسداد لوله های فالوپ بیانجامد و مانع ارتباط تخمک و اسپرم گردد و به این ترتیب به عنوان یکی از عوامل موثر بر ناباروری زنان شناخته می شود. اندومتریوز همچنین می تواند بر دیواره داخلی رحم نیز تاثیر بگذارد و در لانه گزینی تخمک لقاح یافته اختلال ایجاد کند.
- رحم و دهانه رحم
در برخی موارد وجود برخی ناهنجاری ها در رحم و یا دهانه رحم می تواند در عوامل موثر بر ناباروری زنان دخیل باشد و یا احتمال بروز سقط را افزایش دهد:
- وجود پولیپ ها یا تومورها (فیبروم یا میوما) در رحم از مشکلات شایع محسوب می شود. این توده ها می توانند سبب انسداد لوله های فالوپ گردند و از عوامل موثر بر ناباروری زنان محسوب شوند. اما خیلی از خانم ها با وجود پولیپ ها همچنان قادر به باردار شدن می باشند.
- اسکار و التهاب ناشی از اندومتریوز در داخل رحم می تواند بر لانه گزینی تاثیر گذاشته و از این طریق از عوامل موثر بر ناباروری زنان محسوب شود.
- ناهنجاری های رحمی موجود از زمان تولد می تواند مشکلاتی را در باردار شدن و یا حفظ بارداری به همراه داشته باشد. به این ترتیب ناهنجاری های مادرزادی در رحم می تواند از عوامل موثر بر ناباروری زنان محسوب شود.
- تنگی رحم یا انسداد دهانه رحم می تواند در اثر آسیب به دهانه رحم و یا ناهنجاری وراثتی روی دهد و از عوامل موثر بر ناباروری زنان محسوب می شود.
- در برخی موارد دهانه رحم نمی تواند مخاط مناسبی را تولید کند که امکان حرکت مناسب اسپرم از دهانه رحم به سمت رحم را فراهم آورد. به این ترتیب عملکرد نامناسب دهانه رحم در تولید مخاط می تواند به عنوان عوامل موثر بر ناباروری زنان نقش داشته باشد.
- ناباروری به دلایل ناشناخته
برخی اوقات عوامل موثر بر ناباروری زنان هرگز شناخته نمی شود. اگر چه پاسخ خاصی برای این نوع ناباروری وجود ندارد ولی در برخی موارد این نوع ناباروری با گذشت زمان برطرف می شود. اما به طور کلی درمان برای ناباروری نباید به تاخیر افتد.
