داخل رحم از دو لایه تشکیل شده است. لایه داخلی رحم آندومتر نام دارد. لایه بیرونی ماهیچه ای و ضخیم تر می باشد که میومتر نامیده می شود. قاعدگی 10 تا 14 روز بعد از تخمک گذاری روی می دهد. با تخمک گذاری منظم لایه آندومتر به طور ماهانه ضخیم می شود تا برای بارداری احتمالی آماده گردد. اگر بارداری روی ندهد لایه آندومتر در طول پریود فرو می ریزد. با ورود به یائسگی تخمک گذاری متوقف می شود و روند تغییرات آندومتر از بین می رود. در شرایط نرمال مقدار خونریزی خانم ها در هر پریود محدود می باشد (کمتر از 80 میلی لیتر) اما خونریزی هایی که به طور ناگهانی روی می دهد یا خونریزی های سنگین قاعدگی با عنوان خونریزی غیر طبیعی رحم شناخته می شود. در مورد خانم هایی که به دوران یائسگی وارد شده و از هورمون درمانی استفاده نمی کنند هرگونه خونریزی رحمی با عنوان خونریزی غیر طبیعی رحم در نظر گرفته می شود. مواردی مانند فیبروم، پولیپ و آدنومیوز از عمده ترین علل خونریزی غیر طبیعی رحم محسوب می شود. در ادامه به روش های ارزیای خونریزی غیر طبیعی رحم می پردازیم.
ارزیابی علل خونریزی غیر طبیعی رحم
- خونریزی غیر طبیعی رحم و معاینه فیزیکی: در ارزیابی اولیه علل خونریزی غیر طبیعی رحم سابقه پزشکی بیمار مورد توجه قرار داده می شود. متخصص زنان دوره، مقدار خونریزی، فاکتورهایی که در ایجاد خونریزی دخیل بوده و علائم همراه با خونریزی غیر طبیعی رحم مانند درد، تب و بوی واژن را بررسی می کند. در نظر داشتن اینکه آیا خونریزی غیر طبیعی رحم بعد از نزدیکی جنسی روی داده است یا سابقه شخصی و خانوادگی در ابتلا به اختلالات خونی وجود دارد یا خیر نیز در ارزیابی خونریزی غیر طبیعی رحم نقش بسزایی دارد. داروهای مصرفی، تغییراتی در وزن، استرس، تغییراتی جدید در برنامه ورزشی یا سایر مشکلات زمینه ای نیز در ارزیابی علل خونریزی غیر طبیعی رحم نقش دارد. متخصص زنان برای ارزیابی سلامت کلی ابتدا معاینه فیزیکی و معاینه لگن انجام می دهد تا تایید کند آیا خونریزی غیر طبیعی رحم در این ساختار ایجاد شده و به سایر بخش ها مانند رکتوم ارتباطی ندارد. در طول معاینه فیزیکی ضایعات آشکار مانند زخم ها، تومورها و بریدگی ها بررسی می شود و اندازه و شکل رحم نیز مورد توجه قرار دارد. دهانه رحم برای بررسی خونریزی سرویکس معاینه می شود و در صورت لزوم تست پاپ اسمیر برای بررسی احتمال سرطان دهانه رحم انجام می شود.
- خونریزی غیر طبیعی رحم و تست های آزمایشگاهی: در بررسی علل خونریزی غیر طبیعی رحم در خانم هایی که در دوران قبل از یائسگی قرار دارند تست بارداری انجام می شود. برای بررسی احتمال آنمی و اختلالات مربوط به مشکلات خونی، مشکلات تیروئیدی و مشکلات کبدی همچنین اختلالات کلیوی آزمایش خون انجام می شود.
- خونریزی غیر طبیعی رحم و بررسی وضعیت تخمک گذاری: ناهنجاری های هورمونی در ایجاد خونریزی غیر طبیعی رحم دخالت دارد و در تعیین علت اختلال در تخمک گذاری موثر است. باید بررسی گردد آیا تخمک گذاری به طور ماهانه انجام می شود.
- خونریزی غیر طبیعی رحم و ارزیابی آندومتر: با استفاده از برخی تست ها لایه آندومتر به لحاظ وجود ناهنجاری های دخیل در خونریزی غیر طبیعی رحم مانند فیبروم یا پولیپ همچنین کنار گذاشتن احتمالاتی مانند سرطان آندومتر بررسی می شود. از جمله تست هایی که برای ارزیابی آندومتر استفاده می شود عبارت است از:
- خونریزی غیر طبیعی رحم و نمونه برداری آندومتر: در خانم های بالای 45 سال به منظور کنار گذاشتن احتمال سرطان آندومتر یا برخی توده های غیر نرمال دخیل در خونریزی غیر طبیعی رحم، نمونه برداری آندومتر انجام می شود. نمونه برداری آندومتر در افراد زیر 45 سال در صورتی انجام می شود که فاکتور خطر مربوط به سرطان آندومتر وجود داشته باشد. فاکتورهای خطر مربوط به سرطان آندومتر عبارت است از چاقی، عدم تخمک گذاری، سابقه ابتلا به سرطان سینه، استفاده از تاموکسیفن، سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان سینه یا سرطان کولون. در طول نمونه برداری از آندومتر ابزار نازکی از طریق واژن و سرویکس به رحم وارد می شود تا بخشی از بافت آندومتر نمونه برداری شود.
- خونریزی غیر طبیعی رحم و سونوگرافی ترانس واژینال: در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از ارگان های داخلی استفاده می شود. در سونوگرافی ترانس واژینال پروب سونوگرافی وارد واژن می شود. به این ترتیب رحم به طور دقیق تری بررسی می شود. دیواره رحم ارزیابی و اندازه گیری می شود. خانم هایی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند به طور معمول لایه آندومتر نازکی دارند. اگر خونریزی غیر طبیعی رحم در دوران بعد از یائسگی روی دهد و دیواره رحم ضخیم تر از 4 یا 5 میلی متر باشد در آن صورت برای بررسی علت خونریزی غیر طبیعی رحم نیاز به نمونه برداری وجود دارد. با استفاده از سونوگرافی نمی توان بین انواع ناهنجاری های رحمی افتراقی ایجاد کرد و در این موارد به ارزیابی های بیشتری نیاز خواهیم داشت.
- خونریزی غیر طبیعی رحم و سونوهیستروگرافی: در این تست که برای بررسی علت خونریزی غیر طبیعی رحم استفاده می شود، سونوگرافی ترانس واژینال بعد از تزریق محلول سالین استریل به رحم انجام می گردد. در این روش تصاویر بهتری از داخل رحم ایجاد می شود و ضایعات کوچک تر به راحتی مشخص می گردد. اما از آنجاییکه امکان نمونه برداری وجود ندارد تشخیص نهایی علت خونریزی غیر طبیعی رحم ممکن است به ارزیابی های بیشتر و اغلب هیستروسکوپی و یا اتساع و کورتاژ نیاز داشته باشد.
- خونریزی غیر طبیعی رحم و هیستروسکوپی: در این روش که برای بررسی علت خونریزی غیر طبیعی رحم انجام می شود پروب کوچکی از طریق سرویکس وارد رحم می شود. هوا یا مایعات تزریق می گردد تا فضای رحم متسع گردد و به این ترتیب دید بهتری از داخل رحم ایجاد می شود. در این روش امکان نمونه برداری نیز وجود دارد.
- خونریزی غیر طبیعی رحم و اتساع و کورتاژ: در این روش دهانه رحم متسع می گردد و سپس با استفاده از ابزاری بافت رحم یا آندومتر برداشته می شود.
دکتر ندا عباسی متخصص زنان، مامائی و نازایی عنوان می کنند که از درمان های جدید خونریزی های غیر طبیعی در سنینی که بیمار خواهان بارداری نباشد، انجام عمل کاواترم می باشد. در این روش توسط یک بالون آب گرم دیواره داخلی رحم یا همان اندومتر سوزانده می شود و به این طریق خونریزی قطع می گردد. در مواردی که با درمان های طبی قادر به کنترل خونریزی نباشیم از روش های جراحی که امروزه به وسیله لاپاراسکوپی انجام می شود با برداشتن رحم کنترل خونریزی صورت می گیرد.
