دروانا:

کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان کیسه ای پر از مایع یا ترکیبات شبه مایع می باشد که ریشه در تخمدان دارد. اگر چه مشخص شدن وجود کیست های تخمدانی به لحاظ احتمال بدخیمی سبب پریشانی بیمار می شود اما اغلب کیست های تخمدان تومورهایی خوش خیم هستند.

علائم کیست تخمدان | نشانه های کیست تخمدان

اغلب بیماران مبتلا به کیست تخمدان علامتی ندارند، کیست تخمدان معمولا با انجام سونوگرافی یا انجام معاینه لگن مشخص می شود. اما برخی کیست ها می توانند با برخی علائم همراه باشند هم چنین علائم کیست تخمدان می تواند بسیار شدید باشد. برخی از علائم کیست تخمدان عبارت است از (1):

• درد یا احساس ناراحتی در بخش پایینی شکم
• درد شدید ناشی از پارگی یا چرخش کیست تخمدان. پارگی کیست ها با درد ناگهانی، تیز و یک طرفه در لگن آغاز می شود، این علائم می تواند در اثر تروما، ورزش و یا مقاربت جنسی (1،2) ایجاد شده باشد. پارگی کیست تخمدان می تواند علائم صفاقی، عوارض شکمی و خونریزی را همراه داشته باشد.
• ناراحتی در طول نزدیکی جنسی بخصوص زمانی که نفوذ عمیق اتفاق می افتد.
• تغییر در حرکات روده مانند یبوست
• فشار لگنی که سبب ادرار یا دفع بیش از حد ادرار می شود.
• بی نظمی هایی در قاعدگی (3)
• بلوغ زودرس
• احساس پری در شکم و نفخ
• سوء هاضمه، سوزش معده و احساس سیری زودرس
• اندومتریوما: این علامت با اندومتریوز ارتباط دارد که سبب درد و پریودهای سنگین و دیسپارونی می شود.
• تاکی کاردی و هایپوتنشن: این علائم ناشی از خونریزی است که در اثر پارگی کیست تخمدان ایجاد می شود.
• هایپرپیرکسیا: این عارضه ناشی از عوارضی مانند چرخش تخمدان می باشد (1)
• حرکت سرویکس و آدنکسال

بدخیمی های زمینه ای نیز می تواند منجر به علائمی مانند سیری زودرس، کاهش وزن، لنفادنوپاتی یا تنگی نفس مربوط به آسیت یا افیوژن پلورال شود.

کیست های تخمدان بزرگ می تواند طی معاینه شکمی قابل لمس باشد اما آسیت های بزرگ ممکن است در لمس توده های درون شکمی تداخل ایجاد کند. کیست های تخمدان ممکن است به لمس حساس باشند.

سایر توده های قابل لمس عبارتند از فیبروم ها و ندول ها موجود در رباط uterosacral که ممکن است علامتی از بدخیمی یا اندومتریوز باشد.

تشخیص کیست تخمدان

بر اساس دستورالعمل انجمن زنان و زایمان آمریکا، سونوگرافی واژینال روش تصویربرداری مرجح برای ارزیابی توده های لگنی مشکوک می باشد (4).

تشخیص کیست تخمدان بصورت قطعی بر اساس آنالیزهای هیستولوژیک می باشد. تست های آزمایشگاهی اگر چه تشخیص قطعی در مورد کیست تخمدان انجام نمی دهند اما می توانند در تشخیص افتراقی و تشخیص علائم مربوط به کیست تخمدان مفید باشند. تست های آزمایشگاهی که می تواند انجام شود عبارت است از:

• آزمایش ادرار بارداری
• آزمایش خون جهت شمارش کامل سلول های خونی یا سی بی سی
• آزمایش ادرار
• سواب اندوسرویکال در صورتی که به اتیولوژی عفونی مشکوک باشیم
• آزمایش بیومارکر سرمی: آنتی ژن سرطان 125 یا CA125، یافته های حاصل از ارزیابی این تست زمانی مفید است که با بررسی سونوگرافی در خانمی همراه باشد که به یک کیست تخمدان مبتلا است و در دوران بعد از یائسگی قرار دارد (1،5).
• hCG و L-lactated dehydrogenase ،alpha-fetoprotein و inhibin می تواند در صورتی مفید باشد که بافت شناسی یا نتیجه ارزیابی هیستولوژی مشکوک باشد (4).

درمان کیست تخمدان

بیماران زیادی با کیست های تخمدان ساده نیازی به درمان ندارند. در بیمارانی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند کیست تخمدان ساده با ضخامت کوچک تر از 10 سانتی متر با وجود یا عدم وجود مقادیر CA125 می توانند با استفاده از معاینات سونوگرافی مانیتور شوند (3،6،4).

درمان دارویی کیست تخمدان

قرص های کنتراسپتیو خوراکی یا قرص های ضد بارداری از ایجاد کیست تخمدان فانکشنال جلوگیری می کند. به هر حال در صورت وجود کیست تخمدان فانکشنال، زمانی که درمان ترکیبی با کنتراسپتیوهای خوارکی آغاز می شود کیست ها سریعا پس روی نمی کنند (7).

لاپاراتومی و لاپاراسکوپی

کیست های تخمدانی ساده و مزمن با سایز بزرگ تر از 10 سانتی متر (مخصوصا زمانی که علائمی نداشته باشند) و کیست های تخمدانی پیچیده می توانند با استفاده از جراحی خارج شوند. رویکرد جراحی عبارت است از تکنیک باز (لاپاراتومی) یا تکنیک کم تهاجمی تری به نام لاپاراسکوپی که با برش بسیار کوچکی انجام می شود. رویکرد دوم در مواردی که توده خوش خیم وجود داشته باشد ترجیح داده می شود (4).

اووفورکتومی دو طرفه

اوفورکتومی دو طرفه و اغلب هیسترکتومی در خانم هایی ترجیح داده می شود که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند و به کیست های تخمدان مبتلا هستند. دلیل این امر آن است که این افراد در خطر ابتلا به نئوپلاسم قرار دارند.

در مواردی که بیمار شرایط زیر را داشته باشد به متخصص انکولوژیست زنان ارجاع داده خواهد شد (4):

• در بیمارانی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند و مقدار CA125 در آن ها بالاست، یافته های تصویربرداری علائمی از بدخیمی، آسیت، توده های ندولار یا فیکس شده را نشان می دهد یا شواهدی مبنی بر متاستاز را به دنبال دارد.
• در بیمارانی که در دوران قبل از یائسگی قرار دارند و مقدار CA125 در آن ها بسیار بالا است، یافته ها تصویربرداری علائمی از بدخیمی، آسیت، توده های ندولار یا فیکس شده یا شواهدی از متاستاز را نشان می دهد.
• بیماری که در دوران قبل یا بعد از یائسگی قرار دارد و امتیاز پیش بینی کننده بدخیمی در او بالا باشد، مانند شاخص ریسک بدخیمی یا الگوریتم ریسک بدخیمی تخمدان یا یکی از سیستم های امتیاز دهی مبتنی بر سونوگرافی حاصل از گروه بین المللی آنالیز تومور تخمدان.

نکاتی در رابطه با کیست تخمدان

کیست تخمدان به کیست های پر از مایع یا پر از ترکیبات شبه مایع اشاره دارد که در تخمدان ایجاد می شود. تعداد تشخیص موارد ابتلا به کیست تخمدان با انجام معاینات منظم فیزیکی و با استفاده از تکنولوژی اولتراسونوگرافی افزایش یافته است. تشخیص کیست تخمدان سبب اضطراب و پریشانی در خانم هایی می شود که با ترس از بدخیمی مواجه اند اما اغلب کیست های تخمدان خوش خیم هستند.

کیست تخمدان می تواند در هر مرحله ای از زندگی خانم ها از دوره نوزادی گرفته تا دوره بعد از یائسگی ایجاد شود. اما اغلب کیست های تخمدان که در طول دوره نوزادی یا نوجوانی ایجاد می شود با دوره های فعال هورمونی ارتباط دارد. اغلب کیست فانکشنال هستند و بدون درمان از بین می روند.

اما برخی از کیست های تخمدان می توانند به فرایندی بدخیم تبدیل شوند و ممکن است حواس پزشک را از شرایط خطرناک تری مانند بارداری نابجا یا چرخش تخمدان یا آپاندیسیت دور سازد. از طرفی ممکن است رابطه معکوس بین کیست های تخمدان و سرطان پستان وجود داشته باشد (8،9).

وقتی کیست تخمدان بزرگ، مزمن و دردناک باشد یا این که شواهد رادیوگرافیک یا معاینات نگرانی هایی را نشان دهد در این صورت انجام جراحی ضروری خواهد بود و برخی اوقات حتی رحم برداشته خواهد شد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با عوارض بیرون آوردن رحم به مطلب زیر مراجعه نمایید:

• عوارض برداشتن تخمدان، هیسترکتومی | دکتر فریده مظفر کرمانی

تشخیص اورژانسی کیست تخمدان

درد شکمی در خانم ها می تواند یکی از موارد دشوار تشخیصی در بخش اورژانس باشد. طیف بیماری های زنان وسیع است و همه سنین را شامل می شود و شدت های متفاوتی را در بر دارد، از کیست های خوش خیم گرفته که در نهایت خود به خود از بین می رود تا بارداری نابجا که سبب خونریزی کشنده می شود.

زمانی که فرد با درد شکمی وارد بخش اورژانس می شود هدف پزشک اورژانس کنار گذاشتن علل حاد درد شکمی با عواض مرگ بار مانند آپاندیسیت، چرخش تخمدان یا بارداری نابجا، ارزیابی احتمال نئوپلاسم یا بدخیمی می باشد و در موارد لزوم بیمار به مشاور مناسب ارجاع داده می شود یا با برنامه مشخص درمانی و ویزیت های منظم با متخصص زنان و زایمان مرخص می شود.

آموزش بیمار

بیمار باید با اطلاعات و دستورالعمل دقیق مبنی بر پیگیری ملاقات با پزشک مرخص شود. بیمار باید در مورد خطرات بالقوه ناباروری، ناتوانی و بدخیمی های ناشی از تاخیر در پیگیری درمان توجیه شود.

پاتوفیزیولوژی کیست تخمدان

کیست تخمدان فانکشنال

چرخه های قاعدگی به طور معمول و متوسط 28 روز به طول می انجامد از اولین روز از شروع خونریزی آغاز شده و درست قبل از آغاز چرخه قاعدگی بعدی پایان می یابد. نیمه اول این چرخه فاز فولیکولار نام دارد و با افزایش تولید هورمون محرک رشد فولیکول همراه است، در نهایت فولیکول غالب از تخمدان آزاد می شود (10).

در تخمدانی که به لحاظ عملکردی نرمال می باشد، تولید همزمان استروژن از فولیکول غالب منجر به افزایش هورمون جسم زرد می شود که در نهایت تخمک گذاری ایجاد می شود و فولیکول غالب از تخمدان آغاز می شود و فاز لوتئال و تخمک گذاری آغاز می شود. بعد از تخمک گذاری باقی مانده های فولیکول تشکیل جسم زرد می دهد که پروژسترون تولید می کند. تخمک آزاد شده و تولید FSH و LH مهار می شود. تخریب لوتئال در عدم وجود بارداری اتفاق می افتد، سپس میزان پروژسترون افت می کند در حالی که مقدار LH و FSH افزایش می یابد قبل از آن که دوره قاعدگی بعدی ایجاد شود.

کیست تخمدان فولیکولار

انواع مختلفی از کیست های تخمدان می تواند در طول چرخه قاعدگی ایجاد شود. در فاز فولیکولار، کیست تخمدان فولیکولار می تواند در اثر فقدان آزادسازی فیزیولوژیک تخمک به دلیل افزایش تحریک FSH یا فقدان افزایش نرمال LH در میانه چرخه درست قبل از تخمک گذاری ایجاد شود. تحریک هورمونی می تواند به ادامه رشد این کیست ها کمک کند. کیست های فولیکولار معمولا بزرگ تر از 2.5 سانتی متر می باشد و با احساس ناراحتی و سنگینی همراه است. سلول های گرانولوزا که در فولیکول قرار دارد می تواند منجر به ترشح بیش از حد استرادیول شود که در نهایت کاهش در فراوانی قاعدگی و منوراژی را در پی دارد (11).

کیست های جسم زرد

در صورت عدم بارداری، طول عمر جسم زرد 14 روز می باشد. اگر تخمک بارور شود جسم زرد هم چنان به ترشح پروژسترون به مدت 5 تا 9 هفته ادامه می دهد و سپس حل می شود. اگر انحلال اتفاق نیفتد کیست جسم زرد ایجاد می شود و تا حدود سه سانتی متر ضخامت دارد. این کیست می تواند درد یک طرفه در لگن ایجاد کند و ممکن است با پارگی همراه شود که در آن صورت درد مزمن خواهد داشت و با از دست رفتن مقدار خون زیادی همراه خواهد بود.

کیست های Theca-lutein

این کیست ها ناشی از لوتئینیزاسيون و هیپرتروفی لایه سلولی theca interna می باشد که در پاسخ به تحریک بیش از حد گنادوتروپین جفتی انسان (hcG) ایجاد می شود. این کیست ها مستعد چرخش، خونریزی و پارگی هستند. این کیست ها در بیماران مبتلا به تروفوبلاستیک بارداری (مولتی هیداتیفرم و کوریوکارسینوم)، multiple gestation یا هیپرستیمولسیون اگزوژن تخمدان ایجاد می شود.

این کیست ها با افزایش آندروژن مادری تا 30 درصد موارد همراه هستند اما معمولا با افت میزان هورمون گنادوتروپین جفت انسان برطرف می شود. این کیست ها معمولا دو طرفه هستند و منجر به بزرگ شدن تخمدان می گردند (12).

لوتئومای بارداری

لوتئومای بارداری زمانی ایجاد می شود که پارانشیم تخمدان با تکثیر سلول های استرومال لوتئیز شده که می تواند با تولید آندروژن ها به لحاظ هورمونی فعال شود؛ جایگزین شود. ایجاد صفات مردانه در مادر در 30 درصد موارد ایجاد می شود و در جنین دختر نیز ریسک ایجاد صفات مردانه 50 درصد افزایش می یابد اما جنین پسر تحت تاثیر قرار نمی گیرد. لوتئومای بارداری به صورت توده ای پیچیده، ناهمگن و hypoechoic در سونوگرافی مشخص می شود. بعد از تکمیل بارداری توده ها عموما از بین می روند و مقادیر تستوسترون معمولا نرمال می شود (13).

کیست تخمدان نئوپلاستیک

کیست های نئوپلاستیک ناشی از رشد بیش از حد و نامناسب سلول های داخل تخمدان می باشد و می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد. نئوپلاسم های بدخیم می تواند از انواع سلول ها و بافت های تخمدانی منشا گیرد. شایع ترین آن ها ناشی از اپی تلیوم سطح (مزوتلیوم) می باشد که به صورت ضایعات کیستیک مشخص می شود. نقطه مقابل این سرطان ها، سيستادنوم های سروز و mucinous می باشد. سایر تومورهای بدخیم تخمدان نیز می تواند حاوی نواحی کیستیک باشد، از جمله تومورهای سلولی گرانولوزا که از سلول های استرومال جنسی و تومورهای جرم سل که از سلول های primordial germ cells نشئت می گیرند.

تراتوما

تراتوما ناشی از تومورهای جرم سل می باشد که حاوی سه لایه جنینی می باشد: اکتودرم، اندودرم و مزودرم (14).

اندومتریوما

اندومتریوما کیست های پر از خون می باشد که از اندومتریوم اکتوپیک ناشی می شود. اندومتریوم با اندومتریوز ارتباط دارد و می تواند دیسمنوره و دیس پارونی را به همراه داشته باشد.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

در سندرم تخمدان پلی کیستک تخمدان اغلب حاوی چندین فولیکول کیستیک با ضخامت 2 تا 5 میلی متر می باشد که در سونوگرافی قابل رویت می باشد. توضیح در مورد این کیست ها فراتر از حوزه این مقاله می باشد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه سندرم تخمدان پلی کیستیک به مطلب زیر مراجعه نمایید:

• سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست | دکتر میترا محمدی فر

فاکتورهای خطر کیست تخمدان

فاکتورهای خطر که ریسک ایجاد کیست تخمدان را افزایش می دهد عبارت است از:

• درمان ناباروری: بیمارانی که با القای تخمدان با استفاده از گنادوتروپین ها و سایر ترکیباتی مانند کلومیفن سیترات، یا لتروزول تحت درمان قرار دارند ممکن است به عنوان بخشی از سندرم هایپراستیمولاسیون تخمدان به کیست تخمدان دچار شوند.
• تاموکسیفن: تاموکسیفن می تواند منجر به ایجاد کیست تخمدان فانکشنال شود که معمولا با قطع درمان برطرف می شود.
• کیست تخمدان و بارداری: در خانم های باردار کیست تخمدان می تواند در سه ماهه دوم بارداری ایجاد شود زمانی که مقدار گنادوتروپین جفتی انسان به اوج می رسد (12).
• هایپوتیروئیدیسم: از آن جایی که شباهت هایی بین زیر واحد آلفای هورمون محرک تیروئید و هورمون جفتی انسان وجود دارد، هایپوتیروئیدیسم می تواند تخمدان را تحریک کرده و به رشد کیست تخمدان منجر شود (5).
• گنادوتروپین مادری: تاثیرات ترشحی گنادوتروپین مادری می تواند منجر به ایجاد کیست تخمدان جنینی و نوزادی شود (15).
• سیگار کشیدن: ریسک ایجاد کیست تخمدان فانکشنال با مصرف سیگار افزایش می یابد. علاوه بر این افزایش وزن بدن نیز همزمان با سیگار کشیدن احتمال ایجاد کیست تخمدان را افزایش می دهد (16،17).
• بستن لوله های فالوپ: احتمال ایجاد کیست های فانکشنال با انجام عمل بستن لوله های فالوپ ارتباط دارد (18)

فاکتورهای خطر برای سيستادنوکارسينوم تخمدان عبارتند از:

• سابقه خانوادگی قوی
• افزایش سن
• نژاد سفید پوست
• ناباروری
• Nulliparity
• سابقه ابتلا به سرطان پستان
• جهش های ژنتیکی BRCA

اپیدمیولوژی کیست تخمدان

شیوع کیست های تخمدان در آمریکا

کیست های تخمدان مشخص شده در سونوگرافی های ترانس واژینال در تقریبا تمام خانم های یائسه دیده می شود هم چنین تا 18 درصد خانم هایی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند نیز به کیست تخمدان دچار می شوند (یک خانم یک یا بیش از یک فولیکول Graafian را در هر چرخه قاعدگی ایجاد می کند که به صورت کیست در تصویربرداری مشخص می شود) (1،5،19). اغلب این کیست ها ماهیتی فانکشنال و خوش خیم دارند. تراتومای کیستیک بالغ یا درموئیدها بیش از 10 درصد همه نئوپلاسم های تخمدانی را تشکیل می دهند. کیست تخمدان شایع ترین تومورهای نوزادی و جنینی را با شیوع بیش از 30 درصد تشکیل می دهند (20).

شیوع کارسینوما تخمدان تقریبا 15 مورد در هر 100,000 خانم در سال می باشد. در آمریکا کارسینومای تخمدان در بیش از 21000 خانم به طور سالانه تشخیص داده می شود که برآورد می شود 14600 مرگ را به دنبال داشته باشد (21). اغلب تومورهای تخمدانی بدخیم سیستادنوکارسینومای اپیتلیال تخمدان می باشد.

تومورهایی با قدرت بدخیمی اندک 20 درصد تومورهای بدخیم تخمدان را تشکیل می دهند در حالی که کمتر از 5 درصد تومورهای جرم سل بدخیم هستند و 2 درصد نیز شامل تومورهای سلول گرانولوزا می باشد (22).

سیستادنوکارسینومای اپیتلیال تخمدان تنها کیست های تخمدانی می باشد که با نژاد افراد ارتباط دارد. خانم هایی از شمال و غرب اروپا و آمریکای شمالی بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند در حالی که خانم هایی از آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین کمتر تحت تاثیر این بیماری قرار دارند.

کیست های فانکشنال تخمدان می تواند در هر سنی اتفاق بیفتد (حتی در دوران جنینی)، اما بیشتر در خانم هایی شایع است که در سنین باروری قرار دارند. کیست های لوتئال می تواند بعد از تخمک گذاری در خانم هایی اتفاق بیفتد که در سنین باروری قرار دارند. اغلب کیست های نئوپلاست خوش خیم در طول سال های باروری اتفاق می افتد اما بازه سنی وسیع است و ممکن است در هر سنی از زندگی فرد کیست های تخمدانی ایجاد شود.

پیش آگهی در رابطه با کیست تخمدان

پیش آگهی برای کیست های تخمدان خوش خیم عالی است. به طور کلی کیست های فولیکولار به طور خود به خود برطرف می شوند.

بدخیمی کیست تخمدان نگرانی شایع در بین بیمارانی است که به کیست تخمدان دچارند. بیماران باردار با کیست های ساده کوچک تر از 6 سانتی متر ریسک بدخیمی کمتر از 1 درصد را به همراه دارند. اغلب این کیست ها به طور خود به خودی برطرف می شوند (23). در بیمارانی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند و به کیست های unilocular cysts دچارند احتمال ایجاد بدخیمی 0.3% در هر مورد می باشد.

در کیست های پیچیده ریسک ایجاد بدخیمی تا 36 درصد افزایش می یابد. اگر سرطان تشخیص داده شود در 70 درصد موارد گسترش منطقه ای یا گسترش وسیع ممکن است اتفاق بیفتد (19).

مرگ ناشی از کارسینوم بدخیم تخمدان مربوط به زمان تشخیص بیماری می باشد. نرخ بقای پنج ساله در بین افراد متغیر می باشد. احتمال آن که سیستادنوم خوش خیم به بدخیم تبدیل شود دور از ذهن نمی باشد اما تا به امروز اثبات نشده است. تغییرات بدخیم می تواند در درصد کوچکی از کیست های درموئید (با پیش آگهی بسیار ضعیفی همراه هستند) و اندومتریوما اتفاق بیفتد.

عوارض کیست تخمدان

کیست های تخمدانی طیف وسیعی از عوارض را به دنبال دارند. در اغلب موارد کیست تخمدان خوش خیم و بدون علامت است و به درمان نیاز ندارد و خود به خود برطرف می شود. در سایر موارد رویدادهایی مانند پارگی، خونریزی و یا چرخش ممکن است اتفاق بیفتد.

چرخش کیست تخمدان

کیست تخمدان با ضخامت بیش از 4 سانتیمتر نرخ چرخشی در حدود 15 درصد را نشان داده اند. چرخش تخمدان شامل چرخش ساقه عروقی تخمدان می باشد که سب انسداد ورید و در نهایت جریان شریانی می شود که می تواند انفارکتوس را به دنبال داشته باشد.

اغلب چرخش ها در خانم هایی اتفاق می افتد که در دوران قبل از یائسگی قرار دارند اما 17 درصد موارد چرخش کیست تخمدان در خانم هایی اتفاق می افتد که در دوران بعد از یائسگی یا قبل از بلوغ قرار دارند. هم چنین ارتباط قوی با استیمولاسیون تخمدان و سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود دارد. چرخش تخمدان بیشتر در سمت راست شایع است زیرا کولون سیگموئید تحرک تخمدان چپ را محدود می کند.

بدخیمی در 2 درصد موارد چرخش تخمدان دیده می شود. شایع ترین توده های تخمدانی که با چرخش ارتباط دارند کیست های درموئید می باشند.

سی تی اسکن و سونوگرافی می تواند به تشخیص کمک کند. فقدان جریان خون در تخمدان می تواند تشخیص چرخش را تقویت کند. محافظت آدنکسال در خانم هایی که در دوران قبل از یائسگی قرار دارند و انجام سالپینگو –اوفورکتومی در خانم هایی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند می تواند از انتخاب های درمانی محسوب شود. عملکرد تخمدان نیز می تواند با انجام laparoscopic detorsion در 90 درصد موارد حفظ شود.

پارگی کیست تخمدان

پارگی کیست تخمدان اغلب در مورد کیست های لوتئال اتفاق می افتد. دو سوم موارد پارگی در تخمدان راست اتفاق می افتد و معمولا در روز 20 تا 26 چرخه قاعدگی پارگی ایجاد می شود. در خانم های باردار خونریزی ناشی از کیست جسم زرد معمولا در سه ماهه اول دیده می شود و تا هفته دوازدهم برطرف می شود. خونریزی و شوک نیز می تواند اتفاق بیفتد.

پارگی کیست تخمدان و خونریزی می تواند با مشاهده بیمار و اسکن پیگیری که در هفته ششم انجام می شود تا برطرف شدن خونریزی را تایید کند درمان شود.

سایر عوارض کیست تخمدان

کیست های خوش خیم می تواند سبب درد و نارحتی ناشی از فشار، چرخش، پارگی و خونریزی شود (در داخل و خارج کیست). سایر عوارض عبارتند از منوراژی، افزایش فاصله بیین دوره های قاعدگی، دیسمنوره، ناراحتی لگن و اختلالات شکمی. کیست های تخمدان خوش خیم به ندرت سبب مرگ می شود.

• سیستادنومای Mucinous می تواند سبب جمع شدن مایع مخاطی در شکم شود شرایطی که به عنوان pseudomyxoma peritonei شناخته می شود و می تواند بدون درمان، کشنده باشد.
• تقریبا 3 درصد کیست های theca lutein با چرخش و یا خونریزی پیچیده می شوند و تقریبا 30 درصد این کیست ها می تواند سبب افزایش آندروژن مادری شود (12). کیست های فولیکولار می تواند تولید استرادیول را افزایش دهد و منجر به منوراژی شود.
• کیست های تخمدانی و عمدتا کیست های جسم زرد می توانند پاره شده و سبب هموپریتونئوم، افت فشار خون و پریتونیت شود. این شرایط در خانم هایی که درمان ضد انعقادی دریافت می کنند تشدید می شود.
• چرخش تخمدان می تواند کیست های تخمدانی را پیچیده کند و به انفارکتوس تخمدان، نکروز، ناباروری، منوپوز زودرس تخمدان و زایمان زودرس منجر شود (13).

تومورهای کیستیک بدخیم تخمدان می تواند عوارض شدیدی را در پی داشته باشد، از جمله این عوارض عبارت است از:

• درد
• اختلالات شکمی
• انسداد روده
• تهوع
• استفراغ
• احساس سیری زودرس
• ضعیف شدن
• سوء هاضمه
• سوزش معده
• خونریزی غیر نرمال رحم
• ترمبوز عمیق وریدی
• تنگی نفس

تومورهای کیستیک سلول گرانولوزا می تواند استروژن ترشح کند و سبب خونریزی در خانم هایی گردد که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند هم چنین در بیماران نوجوان نیز منجر به بلوغ زودرس شود.

دکتر فرناز مشیری

جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

سرکار خانم دكتر فرناز مشيری، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و همچنین دکتر مشیری دارای مدرک تکمیلی لاپاراسکوپی و متخصص در جراحی زیبایی زنان می باشند.

مشاهده پروفایل دکتر فرناز مشیری