دروانا: 

 مقابله با تهوع و استفراغ دوران بارداری

بر اساس آمارهای موجود در 50 تا 90 درصد همه بارداری ها درجاتی از حالت تهوع همراه یا بدون استفراغ وجود دارد. زمان شروع حالت تهوع در بارداری هفته پنجم تا ششم بارداری است و در هفته نهم بارداری به اوج می رسد. قطع شدن حالت تهوع در بارداری در هفته های شانزدهم تا هیجدهم بارداری معمولا روی می دهد.   

و اما این سوال در ذهن خیلی از خانم های باردار وجود دارد که چرا در بارداری چنین حالتی روی می دهد؟ و حالت تهوع بارداری چگونه است؟ باید توجه داشت که پاسخ پرسش اول چندان روشن نیست. تحقیقات تا بدین جا نتوانسته اند نشان دهند که علت حالت تهوع و استفراغ در بارداری چه می باشد. فرضیاتی وجود دارد که نشان می دهد ممکن است بین تغییرات هورمونی دوره بارداری، فاکتورهای فیزیولوژیک و حرکات غیر طبیعی معده در این دوران با بروز حالت تهوع و استفراغ بارداری ارتباطی وجود داشته باشد.  

برای حالت تهوع در بارداری چه بخوریم؟

اینکه برای حالت تهوع در بارداری چه بخوریم و یا برای حالت تهوع در بارداری چه باید کرد پرسش های دیگری است که ممکن است دغدغه بسیاری از خانم های باردار یا آن هایی باشد که قصد بارداری دارند.

• ابتدا باید توجه داشته باشید که چه عواملی سبب بروز حالت تهوع در شما می گردد (برای مثال بوی غذاهای سرخ کرده). در این صورت باید از مواجه با این علائم خودداری کنید. گرفتگی هوای داخل اتاق، عطرها و گرما نیز می تواند از جمله عوامل محرکی در نظر گرفته شود که در بعضی خانم های باردار سبب بروز حالت تهوع و استفراغ بارداری می گردد.
• مسواک زدن نیز می تواند شما را تحریک به تهوع یا استفراغ کند.
• برخی اوقات آهن موجود در مکمل ها می تواند سبب تحریک معده شود. در این شرایط می توانید استفاده از ویتامین های پریناتال را کنار بگذارید و تا موقع کاهش تهوع بارداری از قرص های فولیک اسید و یا سایر مولتی ویتامین های استاندارد استفاده کنید.
• سعی کنید قبل از احساس گرسنه شدن، غذا بخورید. معده خالی می تواند حالت تهوع و استفراغ بارداری را در شما تشدید کند.
• سعی کنید بیشتر از وعده های غذایی با کربوهیدرات بالا و چربی اندک استفاده کنید. زنجبیل پودر شده نیز می تواند تاثیرات مثبتی به دنبال داشته باشد. در برخی موارد مکیدن آب نبات هایی با عصاره لیمو نیز می توانند در کاهش تهوع بارداری کمک کننده باشند.

اگر حالت تهوع و استفراغ بارداری در شما متوقف نشود حتما باید با پزشک خود مشوت کنید. حالت تهوع و استفراغ در دوران بارداری نشان دهنده بیماری به نام hyperemesis gravidarum می باشد. اگر حالت تهوع و استفراغ مکرر سبب کاهش وزن مشخص در شما گردد احتمالا در گروه افراد باردار مبتلا بهhyperemesis gravidarum قرار خواهید داشت. در این شرایط فورا باید مراقبت های پزشکی ضروری را دریافت کنید.

دکتر غزال همتی اضافه می کندد که:

تهوع و استفراغ بارداری در بارداریهای چند قلویی معمولا بیشتر از تک قلویی است.
این علایم جزو بارداری محسوب میشود و بعنوان بیماری نباید آن را تلقی کرد و لذا خانمهای باردار باید به این موضوع بصورت علایم بارداری نگاه کنند و با تحمل و تلقین آن را تحمل نمایند.
در این دوران بعلت تهوع و استفراغ ،مواد غذایی کمی به مادر میرسد و مادر هم تحمل چندانی برای خوردن ندارد و لذا مسلما دراین دوران افزایش وزن بارداری نخواهند داشت و بسیاری از خانمهای باردار حتی کاهش وزن دارند که ممکن است به ۵_۶ کیلو در این چهار ماه بارداری برسد که جای هیچ نگرانی نمیباشد.
اکثر مادران و خانواده آنها از عدم رسیدن مواد غذایی به مادر و بخصوص جنین نگرانی دارند که باید گفته شود تهوع استفراغ بارداری هیچ خطری برای رشد جنین ندارد و این موضوع همانطور که گفته شد مربوط به اوایل بارداری است و بعد از  حداکثر ۴ ماهگی بهبودی ایجاد خواهد شد. لذا  خانواده نباید مادر باردار را علیرغم تهوع شدید مجبور به خوردن غذا کنند چون وضعیت تهوع استفراغ مادر بدتر خواهد شد.
حمایت خانواده از مادر باردار و تقویت روحیه به وی بسیار مهم است.

1. مادر باردار صبح  که از خواب بیدار میشود هر وقت اشتها به خوردن داشت باید از مواد  غذایی جامد مثل نان خشک یا بیسکوییت خشک شروع کند و اصلا درابتدای صبح خوردن مایعات را شروع نکند چون تهوع وی بدتر خواهد شد.
2. خانم باردار باید هر وقت میل به غذا داشت باید غذا میل نماید نه اینکه بزور اطرافیان غذا بخورد چون بلافاصله تهوع و استفراغ وی شروع میشود.
3. خانم باردار باید کم کم غذا میل نماید ولی فواصل خوردن غذاها را کوتاه نماید. یعنی در هر وعده دو تا سه لقمه یا قاشق از غذایی که دوست دارد میل نماید نه بیشتر و سپس مجددا نیم ساعت بعد همینکار را انجام دهد. یعنی در طول روز یک خانم باردار در زمان تهوع و استفراغ بارداری ممکن است ۲۰ بار غذا بخورد ولی در جمع  به اندازه یک وعده غذای معمولی هم نشود. در اینصورت تحمل دستگاه گوارش و معده خانم باردار بالا  رفته و تهوع استفراغ کمتر خواهد  شد و مقداری غذای مناسب هم به خانم باردار خواهد رسید که همان مقدار اندک هم کفایت خواهد کرد.
4. بعضی از خانمهای باردار تهوع بسیار شدید دارند که حتی آب هم نمیتوانند بنوشند. در اینمواقع خانم باردار مجبور است حتی هر چند وقت یکبار قاشق قاشق آب بنوشد تا معده حساس وی تحمل نماید. اما اینکه مادر باردار از ترس تهوع استفراغ بارداری هیچ آب یا غذایی میل نکند بسیار کار اشتباهی است و تهوع استفراغ وی بدتر خواهد شد.
5. در بررسی های متعدد پزشکی درسراسر دنیا که انجام شده، عامل روانی و آسایش و آرامش مادر باردار را در این دوران بسیار مهم میدانند. دیده شده اگر مادر باردار در جمع خانوادگی و فامیل شادی باشد و آسایش و آرامش داشته باشد، تهوع استفراغ این دوران بسیار کمتر و قابل کنترل خواهد بود . لذا بسیاری از مواقع ما به مادران توصیه میکنیم که این چند ماه را در نزد فامیلهای نزدیک خود بگذرانند تا این دوران تمام شود.
6. تا آنجا که بشود در این دوران خانم باردار غذاهای سرخ کردنی تهیه نکند چون باعث افزایش تهوع مادر میشود.
7. هم مادر باردار و هم اطرافیان از عطر و ادکلن استفاده ننمایند چون بوی این مواد باعث بدتر شدن تهوع مادر میشود.
8. در انتها تعدادی از داروهای ضد تهوع به مادر توسط پزشکان تجویز میشود که کمی کمک کننده هستند .
9. ولی آنچه که علم پزشکی بر آن تاکید دارد همانا روحیه دادن به مادر و ایجاد محیطی شاد و دلگرم کننده برای مادر است که از همه موارد فوق با اهمیت تر میباشد.

در آخر مقاله دوباره تذکر میدهم که تهوع استفراغ بارداری بهیچوجه بیماری نیست و یکی از شایعترین علایم اوایل بارداری است و هیچ خطری برای مادر و جنین ندارد و با کمی صبر و تحمل و اعتماد بنفس و تقویت روحیه مادر  از طرف اطرافیان مادر و توجه به نکات فوق ، این دوران خیلی سریع تمام خواهد شد.

دکتر غزال همتی

جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی

سرکار خانم دکتر غزال همتی دارای بورد تخصصی زنان، زایمان و نازایی از دانشگاه علوم پزشکی ایران در شهر تهران هستند. بیش از 22 سال سابقه فعالیت در این حوزه را دارند و در سال 1388 به عنوان پزشک نمونه سال در غرب استان تهران انتخاب شدند.

مشاهده پروفایل دکتر غزال همتی