بیماری های گوارشی در بارداری
بیماری های گوارشی از جمله علائم و مشکلاتی است که اغلب خانم های باردار در طول دوران بارداری آن را تجربه می کنند و بعضا ممکن است علائمی آزاردهنده باشد. برخی خانم ها علائم گوارشی را تجربه می کنند که خاص دوران بارداری می باشد. برخی بیماران باردار علائم مزمن گوارشی را نشان می دهند که به مراقبت و توجه خاصی در دوران بارداری نیاز دارد. در این مقاله تمرکز اصلی بر برخی علائم شایع گوارشی در این دوران می باشد. هم چنین بیماری های گوارشی مطرح می شود که می تواند در دوران بارداری بسیار چالش برانگیز باشد.
تهوع و استفراغ
حالت تهوع بدون استفراغ در اوایل بارداری شایع است و در 50 تا 90 درصد بارداری ها گزارش می شود در حالی که وجود تهوع و استفراغ در 25 تا 55 درصد بارداری ها گزارش شده است. فاکتورهایی که ریسک حالت تهوع در بارداری را افزایش می دهد عبارت است از جوان بودن، چاقی، تجربه بارداری اول و استفاده از سیگار. تهوع می تواند در بارداری های بعدی هم وجود داشته باشد اما احتمالا دوره کوتاه تری دارد.
تهوع در بارداری در 91 درصد خانم ها در سه ماهه اول ایجاد می شود و عموما در هفته های ششم تا هشتم ادامه خواهد داشت. در موارد خفیف تهوع به بیماری صبحگاهی شناخته می شود. پاتوفیزیولوژی این شرایط هم چنان مورد بحث است اما نوسانات هورمونی، اختلالاتی در تحرک گوارشی و فاکتورهای روانی در این ارتباط مطرح شده است. تداوم حالت تهوع و استفراغ در سه ماهه دوم و سوم بارداری علل دیگری را در پی دارد.
عفونت در مسیر بارداری، گاستروانتریت، زخم گوارشی، پانکراتیت، بیماری مسیر صفراوی، هپاتیت، آپاندیسیت، نارسایی آدرنال و افزایش فشار داخل جمجمه می تواند از جمله سایر علل ایجاد تهوع در بارداری محسوب شود.
شدت علائم رویکرد درمانی را نشان می دهد. علائم خفیف با تغییراتی در رژیم غذایی اعم از کاهش مصرف چربی، افزایش وعده های غذایی و استفاده از مقادیر کمتر غذا در هر وعده بهبود می یابد. در مورد علائم شدید درمان دارویی با دسته ای از داروها به نام آنتی امتیک ها ضروری می باشد. پرومتازین از جمله داروهایی است که در این دسته قرار دارد و تاثیرات جانبی در مورد آسیب به جنین در مورد آن گزارش نشده است اما برای استفاده روتین در بارداری توصیه نمی شود. متوکلوپرامید که در دسته B قرار دارد نیز می تواند در دوران بارداری استفاده شود. در مواردی که تهوع و استفراغ شدید می باشد مصرف ویتامین ب 6 می تواند توصیه شود.
پیش آگهی تهوع و استفراغ برای مادر و جنین خوب است. در حقیقت خانم های که تهوع و استفراغ خفیفی دارند در مقایسه با خانم هایی که این علائم را ندارند نتایج بهتری را تجربه خواهند کرد.
نوعی از حالت تهوع و استفراغ شدید در دوران بارداری وجود دارد که شیوع اندکی دارد و مشخصه آن حالت تهوع و استفراغ غیر قابل پیشگیری است که در اوایل بارداری ایجاد می شود و به نحوی ادامه می یابد که بدن مایعات زیادی از دست می دهد. این شرایط بسیار شدید است و پاتولوژی آن نیز به خوبی درک نشده است. ممکن است تغییرات هورمونی و برخی فاکتورهای روانی در آن نقش داشته باشد. چاقی از جمله فاکتورهایی است که ریسک ایجاد این شرایط را افزایش می دهد. علائم تهوع و استفراغ شدید تا هفته 18 تا 20 بارداری معمولا برطرف می شود. درمان مبتنی بر جایگزین کردن مایعات و الکترولیت ها، ویتامین ها و مینرال های از دست رفته است.
رفلاکس
رفلاکس که به عنوان سوزش معده نیز شناخته می شود در بارداری شایع است و 45 تا 80 درصد خانم های بارداری این عارضه را تجربه می کنند. 52 درصد خانم ها در سه ماه اول دچار رفلاکس می شوند و نرخ شیوع آن در سه ماهه دوم و سوم به ترتیب 24 تا 40 و 9 درصد می باشد. حرکت غیر نرمال مری، کاهش فشار اسفنکتر مری و افزاش فشار معده که ناشی از بارداری می باشد در ایجاد رفلاکس دوره بارداری دخیل است. افزایش فشار داخل شکمی ناشی از رشد رحم و جا به جایی اسفنکتر مری نیز در این میان دخالت دارند. خانم های باردار مبتلا به رفلاکس علائمی مشابه با افراد غیر باردار دارند. ارزیابی تشخیصی عبارت است از بررسی سابقه بیمار و معاینه فیزیکی. معمولا به انجام آزمایشات تشخیصی نیازی نیست.
ایجاد اصلاحاتی در شیوه زندگی خط اول درمان محسوب می شود. به خانم های باردار توصیه می شود تا سر خود را به هنگام خواب کمی بالاتر قرار دهند، تعداد وعده های غذایی را افزایش داده و مقدار غذای مصرف شده در هر وعده را کاهش دهند، از خم شدن بپرهیزند و در ساعات خواب از خوردن غذا اجتناب کنند.
استفاده از آنتی اسیدها و یا سوکرالفیت در دوران بارداری بی خطر است زیرا به طور سیستمیک جذب نمی شود اما باید توجه داشت آنتی اسیدها ممکن است در جذب آهن تداخلی ایجاد کنند.
ایجاد رفلاکس پیش آمد خطرناکی برای بارداری محسوب نمی شود اما احتمال عود آن در بارداری های بعدی وجود دارد.
سنگ صفرا
بارداری با افزایش احتمال ایجاد سنگ صفراوی ارتباط دارد زیرا پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) در دوران بارداری متداول است. برداشت کیسه صفرا دومین جراحی شایع در دوران بارداری محسوب می شود. مکانیسم دقیق ایجاد سنگ صفرا در دوران بارداری شناخته شده نیست اما 31 درصد خانم ها مایع صفراوی غلیظ همراه با رسوبات کوچک را تولید می کنند و دو درصد خانم ها نیز به سنگ صفرا دچار می شوند. ریسک ایجاد سنگ های صفراوی در سه ماهه دوم و سوم بارداری و دوره بعد از زایمان بالا است. فاکتورهای احتمالی دخیل در ایجاد سنگ صفراوی عبارت است از کاهش تخلیه صفرا و افزایش حالت سکون صفرا. خانم های بارداری که دچار سنگ صفراوی می شوند در بخش بالا، سمت راست دچار درد هستند، تب، استفراغ و زردی نیز از جمله سایر علائم می باشد. حفظ هیدراسیون، استفاده از ضد دردها، آنتی بیوتیک ها و ایجاد اصلاحاتی در رژیم غذایی در موارد شدید در نظر گرفته می شود. در صورت تداوم و عود علائم، اختلال در تغذیه و کاهش وزن برداشت کیسه صفرا توصیه می شود. بهترین زمان برای این جراحی سه ماهه دوم بارداری می باشد.
زخم معده
زخم معده در دوران بارداری چندان شایع نیست. تصور بر این است که به دلیل کاهش ترشح اسید معده زخم معده در دوران بارداری بهتر می شود. سیگار کشیدن، استفاده از الکل، استرس، وضعیت اجتماعی اقتصادی و سابقه قبلی در ابتلا به زخم معده در این میان دخالت دارد. داروهای غیر استروئیدی فاکتور خطر شایعی برای ایجاد زخم معده در بارداری محسوب نمی شود. ویژگی های زخم معده در دوران بارداری شبیه به دوران غیر بارداری می باشد. علائم آن عبارت است از درد معده، سوء هاضمه، تهوع و استفراغ و سوزش معده. خونریزی گوارشی و پرفراژ (سوراخ شدگی، پرفوراسیون) از عوارض نادر زخم معده در دوران بارداری محسوب می شود. زخم معده نرخ مرگ و میر را برای جنین و مادر به همراه ندارد.
درمان دارویی زخم معده عبارت است از استفاده از آنتاگونیست های رسپتور H2 (مانند سایمتیدین، رانیتیدین، فاموتیدین). درمان عفونت هلیکوباکتر باید بعد از بارداری آغاز شود زیرا برخی داروهایی که در درمان این عفونت به کار می رود در دوران بارداری منع مصرف دارد. لنزوپرازول در دوران بارداری گزینه مناسبی می باشد.
اسهال
اسهال در 34 درصد خانم های باردار اتفاق می افتد و مشابه با افراد غیر باردار می باشد. عوامل عفونی مانند سالمونلا از شایع ترین علل ایجاد اسهال محسوب می شود. استفاده از غذاهای آلوده، داروها و وجود سندرم روده تحریک پذیر در ایجاد اسهال دخالت دارد. بیماری التهابی روده نیز می تواند در دوران بارداری تشدید شود. آزمایش مدفوع برای بررسی باکتری ها و انگل ها اهمیت دارد. زمانی که اسهال به طور مداوم ادامه داشته باشد انجام سیگموئیدوسکوپی (روشی تشخیصی برای معاینه بخش هایی از روده می باشد) را می توان به عنوان ابزاری برای تشخیص در نظر گرفت.
درمان اسهال عمدتا بر جایگزین کردن مایعات از دست رفته تمرکز دارد، هم چنین باید برای کنترل اسهال داروهایی را استفاده نمود. داروهای غیر سیستمیک باید در خط اول درمان لحاظ شود و علل زمینه ای دخیل در ایجاد اسهال باید درمان گردد. بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر می توانند از غذاهایی با فیبر بالا استفاده کنند، هم چنین استفاده از ترکیباتی که می تواند حجم روده را پر کند مانند پسیلیوم به این دسته از بیماران توصیه می شود. استفاده از داروهای ضد افسردگی، آنتی کولینرژیک/آنتی اسپاسمودیک در دوران بارداری توصیه نمی شود.
یبوست
شیوع یبوست در بارداری بین 11 تا 38 درصد تخمین زده می شود. کاهش تحرک روده کوچک، کاهش مقدار هورمونی به نام موتیلین، کاهش حرکت کولونیک، افزایش جذب آب و مکمل های آهن از جمله فاکتورهایی است که در ایجاد یبوست می تواند دخیل باشد.
یبوست به ارزیابی گسترده بالینی نیازی ندارد. بررسی سابقه بیمار، وجود یبوست قبلی، بررسی عادات غذایی و استفاده از ملین ها باید به هنگام ارزیابی در نظر گرفته شود. برای کنار گذاشتن احتمال وجود ضایعات مدفوعی می توان مقعد را به طور دیجیتال معاینه کرد. برای کنار گذاشتن عللی مانند کم کاری تیروئید، دیابت، هایپوکالمی (کاهش پتاسیم خون) و هایپرکلسمی (افزایش کلسیم) آزمایش خون گزینه مناسبی است. اگر در مقعد خونریزی وجود داشته باشد انوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی منعطف انجام خواهد شد.
درمان یبوست با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی، افزایش فعالیت فیزیکی و استفاده از مواد حجیمی مانند پسیلیوم انجام می شود. ممکن است انجام ورزش هایی موسوم به ورزش کگل نیز موثر باشد.
داده های اندکی در دست است که اثربخشی و بی خطر بودن داروها در دوران بارداری را نشان دهد. استفاده از ملین ها برای مصرف موقت شاید گزینه مناسبی باشد اما نباید به طور مرتب استفاده شود. روغن کرچک و روغن مینرال نباید در دوران بارداری استفاده شود.
