آندومتریوز به توده های آندومتر در فضای خارج از رحم اطلاق می گردد. ضایعات آندومتریوز معمولا در لگن مشخص می شوند اما ممکن است در بخش هایی مانند روده، دیافراگم و حفره پلورال نیز مشاهده شوند. در حالی که آندومتریوز مشکل شایعی می باشد و فرایندی خوش خیم است اما بافت های نابجای آندومتر التهاب، دیسمنوره، دیسپارونی، درد مزمن و ناباروری را به دنبال دارد. توده های آندومتریوز وابسته به استروژن، خوش خیم و التهابی می باشد که در سال های قبل از یائسگی، سنین باروری و مراحل هورمونی بعد از یائسگی احتمال بروز آن مطرح است. احتمال بروز آندومتریوز در سنین 25 تا 35 سالگی بسیار شایع می باشد. تعیین شیوع آندومتریوز دشوار می باشد زیرا برخی افراد مبتلا به آندومتریوز علائم بالینی نشان نمی دهند و در برخی موارد نیز علائم غیر اختصاصی می باشد و تنها راه تشخیص قطعی انجام جراحی است. در توضیح علت آندومتریوز باید عنوان داشت فاکتورهای متعددی در ایجاد آندومتریوز دخالت دارد که از جمله آن می توان به فاکتورهای مربوط به سیستم ایمنی، اختلال در تکثیر و مرگ سلولی، سیگنالینگ نادرست سیستم غددی و برخی فاکتورهای ژنتیکی اشاره کرد. از علائم آندومتریوز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد لگنی (از جمله دیسمنوره و دیسپارونی)
- ناباروری
- توده های تخمدانی
- خونریزی غیر نرمال رحم
- کمر درد
- خستگی مزمن
- اختلال در عملکرد مثانه و روده (اگر آندومتریوز مثانه را درگیر کند در آن صورت علائم غیر اختصاصی مانند تکرر ادرار، فوریت در ادرار کردن و درد حین ادرار مشخص می گردد که علائم با نزدیک شدن به زمان عادت ماهانه تشدید می شود. اگر توده های آندومتریوز در روده ها نیز یافت شود در آن صورت علائمی مانند اسهال، یبوست و کرامپ های شدید شکمی مشخص می گردد)
تشخیص آندومتریوز: روش های تشخیص آندومتریوز
در تشخیص آندومتریوز باید توجه داشت داده های حاصل شده از معاینات فیزیکی متغیر بوده و تشخیص آندومتریوز به عواملی مانند موقعیت و اندازه ایمپلنت های آندومتریال بستگی خواهد شد. همچنین تشخیص آندومتریوز با استفاده از داده های آزمایشگاهی نیز صورت نمی پذیرد. اگر چه مقدار آنتی ژن سرطان به نام CA 125 ممکن است در افراد مبتلا به آندمتریوز افزایش یابد اما نقش آن در تشخیص آندومتریوز تعریف نشده است. تشخیص آندومتریوز به طور قطعی با استفاده از بررسی هیستولوژیک ضایعات نمونه برداری شده حین جراحی انجام می شود. به این منظور اغلب از رویکرد لاپاراسکوپیک استفاده می گردد. باید توجه داشت تشخیص آندومتریوز به طور قطعی معمولا با تاخیر انجام می شود زیرا علائم آندومتریوز با تعدادی از اختلالات ژنیکولوژیک و گوارشی هم پوشانی دارد. برخی تحقیقات نشان داده است تشخیص آندومتریوز در برخی خانم ها ممکن است 7 تا 12 سال به تاخیر بیفتد. بر اساس تشخیص آندومتریوز به طور احتمالی می توان درمان هایی مانند استفاده از کنتراسپتیوهای حاوی استروژن و پروژسترون را آغاز نمود اما در مواردی که درمان های پر خطر مانند استفاده از دانازول مطرح باشد باید قبل از آغاز درمان دارویی آندمتریوز از تشخیص آندومتریوز با کمک جراحی اطمینان نمود. در مواردی که متخصص زنان در تشخیص آندومتریوز بسیار متبحر باشد می تواند از گزینه هایی مانند یافته های سونوگرافی، معاینه فیزیکی، بیوپسی رکتوواژینال و ارزیابی های سیستوسکوپیک برای تشخیص آندومتریوز بهره برد. اگر درد لگن مستمر بوده و به درمان های خط اول پاسخی ندهد، اگر شدت علائم بر عملکرد روزمره فرد تاثیر گذاشته باشد و اگر ناهنجاری های آناتومیکی ایجاد شده مانند ضایعات مثانه نیاز به درمان داشته باشد در آن صورت باید تشخیص آندومتریوز از طریق جراحی انجام شود. دقت لاپاراسکوپی در تشخیص آندومتریوز بستگی به موقعیت و نوع ضایعات، تجربه متخصص و گسترش بیماری دارد.
