یائسگی به بازه زمانی 45 تا 55 سالگی در زندگی زنان اطلاق می گردد که در آن تولید تخمک متوقف شده و پریودهای قاعدگی قطع می گردد. بعد از یائسگی دیگر قدرت باروری زنان از بین خواهد رفت. یائسگی به طور تدریجی اتفاق می افتد و اغلب خانم ها چند سال پیش از یائسگی تغییراتی را در چرخه پریودهای خود احساس می کنند. در این زمان که گذار به یائسگی یا پیش یائسگی نامیده می شود برخی علائم یائسگی در نتیجه کاهش استروژن اتفاق می افتد. برخی از این علائم عبارت است از گرگرفتگی، تعریق شبانه، تغییرات خلقی، اختلال در خواب و خشکی واژن. یک سال بعد از آن که دیگر پریودهای قاعدگی رخ ندهد یائسگی آغاز می شود. هورمون درمانی یائسگی اصطلاحی است که به دو هورمون استروژن و پروژسترون اشاره دارد. هورمون درمانی یائسگی با هدف بهبود علائم یائسگی استفاده می شود. استروژن در هورمون درمانی یائسگی در تخفیف علائم نقش دارد و استفاده از پروژستین که ساختاری شبیه به پروژسترون دارد با هدف پیشگیری از سرطان رحم در هورمون درمانی یائسگی استفاده می شود. زیرا استروژن به تنهایی سبب رشد بیش از حد دیواره رحم می شود که احتمال ایجاد سرطان رحم را به دنبال دارد. خانم هایی که هیسترکتومی انجام داده اند در خطر ابتلا به سرطان رحم قرار ندارند و بنابراین هورمون درمانی یائسگی در این افراد مبتنی بر استفاده از استروژن خواهد بود. استروژن که در هورمون درمانی یائسگی مصرف می شود به اشکال مختلفی در بازار دارویی وجود دارد. دوز استاندارد استروژن در هورمون درمانی یائسگی 0.625 میلی گرم می باشد اما در رویکردهای جدید از دوز کمتر 0.3 تا 0.45 میلی گرم نیز بهره می برند و در صورت لزوم اگر علائم بهبود نیافت افزایش دوز در هورمون درمانی یائسگی انجام می گیرد. دوز اندک استروژن احتمال بروز عوارض جانبی را کمتر می کند. اغلب خانم ها از استرادیول به جای استروژن کنژوگه استفاده می کنند. استرادیول نیز به صورت خوراکی، پچ پوستی و یا حلقه واژینال در دسترس می باشد. دوز اندک قرص های ضد بارداری ممکن است در مورد خانم هایی موثر باشد که در دهه چهلم زندگی خود به سر می برند و از علائمی مانند گرگرفتگی و خونریزی های نامنظم رنج می برند و در عین حال برای پیشگیری از بارداری نیز به روشی مطمئن نیاز دارند. خانم هایی که بالای 40 سال قرار داشته و چاق می باشند باید در مصرف داروهای ضد بارداری به عنوان هورمون درمانی یائسگی احتیاط کنند زیرا احتمال بروز لخته خون در مورد آن ها مطرح می باشد. در مورد خانم هایی که در دوران بعد از یائسگی قرار دارند استفاده از قرص های ضد بارداری توصیه نمی شود زیرا دوز استروژن در این داروها بیش از نیاز آن ها به استروژن برای تخفیف گرگرفتگی می باشد. امروزه اغلب متخصصین استفاده از پچ استرادیول را به جای قرص آن در هورمون درمانی یائسگی ترجیح می دهند زیرا در این صورت احتمال ایجاد لخته های خونی کمتر می باشد. پچ های حاوی ترکیب استروژن و پروژسترون نیز به منظور هورمون درمانی یائسگی در دسترس می باشند. پچ های استروژن نیز به اندازه قرص آن در افزایش تراکم استخوان و هورمون درمانی یائسگی موثر می باشد. خانم های دارای رحم باید در هورمون درمانی یائسگی استروژن و پروژسترون را به طور توام استفاده کنند تا احتمال بروز سرطان رحم کاهش یابد. در رفع خشکی واژن که از علائم یائسگی می باشد هورمون درمانی یائسگی با استفاده از دوز اندک استروژن موثر می باشد. فرم استروژن مورد نیاز برای کاهش این عارضه استروژن واژینال می باشد اما باید توجه داشت استروژن واژینال در رفع گرگرفتگی موثر نیست زیرا دوز استروژن واژینال به اندازه ای کم است که وارد جریان خون نمی شود. استروژن واژینال به فرم کرم، حلقه و قرص های واژینال در بازار وجود دارد. در صورتی که از دوز اندک استروژن واژینال استفاده شود نیازی به مصرف پروژسترون نخواهد بود. متداول ترین دلیل برای انجام هورمون درمانی یائسگی درمان علائمی مانند گرگرفتگی یا خشکی واژن می باشد. اغلب متخصصین بر این باورند که هورمون درمانی یائسگی در مورد خانم های سالمی که از علائم یائسگی رنج می برند انتخاب مناسبی است. همچنین باید توجه داشت در اغلب موارد توصیه می شود هورمون درمانی یائسگی بین چهار تا پنج سال بعد از شروع درمان تدریجا متوقف شده و یا به طور کلی قطع گردد زیرا احتمال ابتلا به سرطان سینه را در پی دارد. این امر ممکن است در برخی خانم ها دشوار باشد زیرا میانگین زمان گرگرفتگی در خانم ها بین هفت تا هشت سال می باشد. هورمون درمانی یائسگی در موارد زیر توصیه نمی شود:
- سابقه ابتلا به سرطان سینه در فرد وجود داشته باشد
- وجود سابقه ابتلا به بیماری های قلبی، حمله قلبی، سکته مغزی و لخته خونی
- خانم هایی که در خطر تجربه عوارض قرار دارند
دکتر سمیه علایی نسب جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی عنوان می دارند لازم به ذکر است که در افرادی که HRT می شوند بهتر است هر شش ماه سونوگرافی برای ضخامت اندومتر (در صورت داشتن رحم) و هر سال ماموگرافی انجام دهند. در افراد با سابقه کیست های داخل سینه (فیبروآدنوم - فیبروکیستیک) مانعی از نظر HRT ندارد.
