فشار خون بالا چیست؟
فشار خون به معنی فشاری است که خون به دیواره داخلی عروق خونی وارد می کند. در حالی که فشار خون بالا یا همان هایپرتانسیون عموما در میان بزرگسالان شیوع بیشتری دارد، ممکن است در دوران کودکی و نوجوانی ایجاد شود و خطر بیماری قلبی زودرس و سکته مغزی در بزرگسالی را افزایش دهد. خوشبختانه فشار خون در کودکان قابل درمان است. محدوده نرمال فشار خون کودکان بر اساس جنسیت، سن و قد کودک مشخص می شود. این محدوده بر اساس درصد بیان می گردد. برای مثال اگر فشار خون کودک 60 درصد باشد بدین معنی است که 60 درصد از کودکان در این سن، جنس و قد، فشار خون پایین تر دارند.
داروهای فشار خون کودکان
یک یا چند دارو برای درمان فشار خون کودکان و نوجوانان در شرایط زیر به کار گرفته می شوند:
- فشار خون که با علائم مرتبط با بالا رفتن فشار خون مانند سردرد یا تشنج همراه است.
- فشار خون نوع 2 (سطح فشار خون 5 میلی متر جیوه بالاتر از 99 درصد است)
- فشار خون نوع 1 که بعد از چهار تا شش ماه درمان غیر دارویی وجود دارد.
- وجود علائم فیزیکی فشار خون مانند ضخیم شدن دیواره چپ دهلیزی بطنی قلب
- فشار خون نوع یک در کودکان مبتلا به دیابت شیرین یا سایر بیماری هایی که خطر بیماری قلبی یا سکته مغزی را افزایش می دهند مانند کلسترول بالا، چاقی یا بیماری مزمن کلیوی
- پیش فشار خون بالا به همراه بیش از یک فاکتور خطر برای بیماری قلبی (چاقی، سطح بالای کلسترول، دیابت یا بیماری مزمن کلیوی)
دسته های دارویی متعددی برای درمان فشار خون کودکان مورد استفاده قرار می گیرند. این دسته های دارویی شامل دیورتیک های تیازیدی، مهار کننده های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین یا بلاکرهای گیرنده های آنژیوتانسین، مهار کننده های کانال کلسیم و بتا بلاکرها هستند.
- دیورتیک های تیازیدی. دیورتیک ها افزایش دفع آب و سدیم از طریق کلیه ها که حجم خون را در سراسر بدن کاهش می دهد، به درمان فشار خون کودکان کمک می کنند. دیورتیک های تیازیدی موثر و ایمن بوده و در کنار رژیم غذایی کم نمک اثرگذاری بیشتری دارند. رایج ترین تیازیدهایی که برای درمان فشار خون کودکان به کار می روند هیدروکلروتیازید و کلروتیازید هستند. این داروها به صورت خوراکی و دو بار در روز مصرف می شوند. بروز عوارض جانبی در دوزهای پایین این دیورتیک ها شیوع چندانی ندارد.
- مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین/ مهار کننده های گیرنده آنژیوتانسین. دسته اول تولید هورمون آنژیوتانسین دو (هورمونی در خون که وجب تنگی عروق خونی و افزایش فشار خون می شود) را مهار می کنند. بدین ترتیب این داروها موجب گشاد شدن عروق خونی و کاهش فشار خون در کودکان می شوند. شایع ترین عوارض جانبی این داروها سرفه خشک است.
دسته دوم اثرات آنژیوتانسین دو بر روی سلول های قلبی و عروق خونی را مهار می کنند. مهار کننده های گیرنده آنژیوتانسین مانند دسته اول عروق خونی را گشاد کرده و موجب درمان فشار خون کودکان می گردند. این داروها در برخی افراد موجب خواب آلودگی، سرگیجه، سردرد، تهوع، خشکی دهان، درد شکمی می شوند. انالاپرین و لیزینوپریل رایج ترین مهار کننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین و لوزارتان رایج ترین مهار کننده گیرنده آنژیوتانسین هستند که برای درمان فشار خون کودکان به کار می روند.
- مهار کننده های کانال کلسیم. سلول های ماهیچه ای برای انقباض به کلسیم نیاز دارند. داروهای مهار کننده کانال کلسیمی مقدار کلسیمی که وارد سلول های ماهیچه صاف دیواره عروق و ماهیچه قلب می شود را کاهش می دهند. بنابراین این داروها با مهار ورود کلسیم از عرض غشاهای سلولی موجب ریلکس شدن سلول های ماهیچه ای، گشاد شدن عروق خونی و درمان فشار خون کودکان می شوند. عوارض جانبی مهار کننده های کانال کلسیم سردرد، سرگیجه، گرگرفتگی، تهوع، رشد بیش از حد بافت لثه یا تورم ساق پاها هستند.
- بتا بلاکرها. بتا بلاکرها برخی از اثرات سیستم عصبی سمپاتیک همچون افزایش ضربان قلب و فشار خون را کاهش می دهند. این دسته دارویی با کاهش سرعت و نیرویی که قلب خون را پمپ می کند، به درمان فشار خون کودکان کمک می کنند. بتا بلاکرهایی که عموما برای درمان دارویی فشار خون کودکان به کار می روند متوپرولول، آتنولول و بیس پرولول هستند. عوارض جانبی این دسته دارویی شامل خستگی، سرگیجه، بی خوابی، کاهش توانایی ورزش کردن، کندی ضربان قلب، راش و سردی دست ها و پاها به علت افت فشار خون می باشد. بتابلاکرها برای درمان فشار خون کودکان مبتلا به آسم یا انسداد قلبی منع مصرف دارند.
دکتر غفور سلگی فوق تخصص قلب کودکان به سوالات زیر پاسخ داده اند:
آیا فشار خون در کودکان زمینه ژنتیکی دارد؟
در مواردی زمینه ژنتیکی دارد و در موارد دیگری به علت بیماری های کلیوی، غدد، مصرف دارو و یا سایر بیماری ها ایجاد می شود.
راهی برای پیشگیری از فشار خون در کودکان وجود دارد؟
در مواردی که فشار خون زمینه ژنتیکی داشته باشد رعایت مواردی در زندگی روزمره بروز و شدت آن را به تاخیر می اندازد از جمله رژیم غذایی کم نمک و کم چربی و قند، پرهیز از مصرف دخانیات و انجام ورزش متوسط و مستمر.
