آزمایش کولونوسکوپی چیست؟
کولونوسکوپی یک آزمایش تشخیصی است که برای تشخیص تغییرات یا ناهنجاری ها در روده بزرگ (کولون) و رکتوم مورد استفاده قرار می گیرد.
در طول تست کولونوسکوپی، یک لوله منعطف به نام کولونوسکوپ وارد رکتوم می شود. دوربین کوچک در نوک لوله به متخصص گوارش امکان مشاهده کامل داخل کولون را می دهد.
در صورت نیاز، پولیپ ها و سایر بافت های غیر نرمال به کمک کولونوسکوپ در طول کولونوسکوپی برداشته می شوند. نمونه های بافتی یا بیوپسی ها نیز می توانند در طول کولونوسکوپی گرفته شوند.
علل انجام آزمایش کولونوسکوپی
متخصص گوارش ممکن است کولونوسکوپی را به دلایل زیر توصیه کند:
- بررسی علائم و نشانه های روده ای. آزمایش کولونوسکوپی به پزشک در یافتن علل احتمالی درد شکم، خونریزی رکتوم، یبوست مزمن، اسهال مزمن و سایر مشکلات روده ای کمک می کند.
- غربالگری سرطان کولون. اگر بیمار سن 50 سال یا بیشتر داشته باشد و در خطر نسبی ابتلا به سرطان کولون قرار داشته باشد –بیمار فاکتور خطری به غیر از سن برای ابتلا به سرطان کولون نداشته باشد_ پزشک متخصص گوارش ممکن است انجام تست کولونوسکوپی را هر 10 سال یکبار یا برخی اوقات زودتر از این زمان به منظور غربالگری سرطان کولون توصیه کند. کولونوسکوپی یک گزینه برای غربالگری سرطان کولون است. بیمار بهتر است در مورد گزینه های موجود برای غربالگری سرطان کولون با پزشک خود مشورت کند.
- بررسی برای یافتن پولیپ های بیشتر. اگر بیمار تاکنون پولیپ داشته است، پزشک ممکن است کولونوسکوپی دیگری را برای پیگیری و جستجو و برداشتن پولیپ های احتمالی دیگر توصیه کند. این کولونوسکوپی به منظور کاهش احتمال خطر سرطان کولون در بیمار انجام می شود.
آمادگی برای کولونوسکوپی
قبل از انجام کولونوسکوپی، بیمار باید کولون خود را تمیز و تخلیه کند. وجود هر پسماندی در کولون ممکن است تصویر کولون و رکتوم را در طول آزمایش ناواضح سازد.
برای تخلیه کولون، متخصص گوارش توصیه هایی را برای بیمار دارد:
- داشتن رژیم غذایی مخصوص در روز قبل از تست کولونوسکوپی: طبیعتا بیمار نباید در روز قبل از تست کولونوسکوپی از غذاهای جامد استفاده کند. مصرف نوشیدنی ها باید محدود به مایعات رقیق –آب، چای و قهوه بدون شیر یا خامه، آبگوشت و نوشیدنی های گاز دار_ باشد. بیمار باید از نوشیدن نوشیدنی های قرمز که ممکن است با خون در کولونوسکوپی اشتباه گرفته شوند خودداری کند. بیمار باید شب قبل از آزمایش کولونوسکوپی چیزی نخورده و نیاشامد.
- مصرف یک مسهل: پزشک مصرف یک مسهل در فرم قرص یا محلول را به بیمار توصیه می کند. به بیمار توصیه می شود که مسهل را در شب قبل از تست کولونوسکوپی و یا هم در شب قبل و هم صبح روز انجام تست مصرف کند.
- استفاده از کیت تنقیه: در برخی موارد، بیمار به استفاده از یک کیت تنقیه غیر نسخه ای –در شب قبل از آزمایش کولونوسکوپی یا چند ساعت قبل از انجام تست_ به منظور تخلیه کولون خود نیاز دارد.
- تنظیم داروهای مصرفی بیمار: بیمار باید پزشک را از داروهای مصرفی خود یک هفته قبل از تست کولونوسکوپی آگاه سازد خصوصا اگر بیمار به دیابت، فشار خون بالا یا مشکلات قلبی دچار است و یا از داروها و مکمل های حاوی آهن استفاده می کند.
در صورت استفاده از آسپیرین یا سایر داروهایی که خون را رقیق می سازند مانند وارفارین (کومادین)، ضد انعقاد های جدید تر مانند دابی گاترین یا ریواروکسابان که برای کاهش خطر تشکیل لخته یا سکته مغزی استفاده می شود یا کلوپیدوگرل (پلاویکس)، بیمار باید پزشک متخصص گوارش را در جریان قرار دهد.
ممکن است بیمار دوز داروهای مصرفی را تغییر داده و یا مصرف آن ها به طور موقت متوقف سازد.
در طول تست کولونوسکوپی
در طول آزمایش کولونوسکوپی، بیمار ممکن است تنها یک لباس زیر و نه چیز دیگری بپوشد. استفاده از آرام بخش ها معمولا مورد نیاز است. گاهی اوقات یک آرام بخش خفیف در فرم قرص به بیمار داده می شود. در موارد دیگر، داروی آرام بخش به همراه یک تزریق درون وریدی یک مسکن به منظور کاهش احساس ناراحتی در بیمار تجویز می شود.
برای شروع تست، بیمار به پهلو بر روی تخت آزمایش کولونوسکوپی دراز می کشد و زانو های خود را به سمت سینه جمع می کند. متخصص گوارش کولونوسکوپ را وارد رکتوم بیمار می کند. کولونوسکوپ –که به اندازه کافی بلند است تا به تمام طول روده بیمار برسد_ دارای نور و یک لوله یا کانال است که امکان پمپ کردن هوا به داخل کولون بیمار را فراهم می کند. هوا کولون را باد می کند و بدین ترتیب تصویر بهتری از پوشش کولون در طول کولونوسکوپی فراهم می کند. زمانی که کولونوسکوپ توسط پزشک حرکت داده می شود یا هوا وارد روده می گردد، بیمار ممکن است کرامپ های شکمی یا تمایل برای تخلیه روده را احساس کند.
کولونوسکوپ همچنین دارای یک دوربین کوچک در نوک خود است. دوربین تصاویری را برای نمایشگر خارجی ارسال می کند بنابراین متخصص گوارش می تواند داخل کولون بیمار را مورد بررسی قرار دهد. همچنین پزشک می تواند ابزاری را برای نمونه گیری بافتی یا بیوپسی یا برداشتن پولیپ ها و سایر بافت های غیر نرمال از طریق کانال کولونوسکوپ وارد کند.
یک تست کولونوسکوپی عموما به 20 دقیقه تا یک ساعت زمان نیاز دارد.
نتیجه کولونوسکوپی
متخصص گوارش نتیجه کولونوسکوپی را بررسی کرده و سپس آن ها را با بیمار در میان می گذارد.
نتیجه منفی
نتیجه آزمایش کولونوسکوپی منفی خواهد بود اگر پزشک هیچ گونه ناهنجاری در کولون بیمار مشاهده نکند.
اگر بیمار در خطر نسبی ابتلا به سرطان کولون قرار داشته باشد –فاکتور خطری به غیر از سن برای سرطان کولون نداشته باشد_ پزشک توصیه می کند که تست 10 سال بعد تکرار شود. در صورتی که مقداری مدفوع در کولون باقی مانده باشد و در واضح بودن تصاویر بدست آمده اختلال ایجاد کند، پزشک تکرار سریع تر تست کولونوسکوپی را توصیه می کند.
نتیجه مثبت
نتیجه کولونوسکوپی مثبت در نظر گرفته می شود اگر متخصص گوارش متوجه وجود پولیپ ها یا سایر بافت های غیر نرمال در کولون بیمار شود.
بیشتر پولیپ ها سرطانی نیستند اما برخی می توانند پیش سرطانی شوند. پولیپ های برداشته شده به کمک کولونوسکوپی برای آنالیز و تشخیص این که بافت ها غیر سرطانی، پیش سرطانی یا سرطانی هستند، به آزمایشگاه فرستاده می شوند.
بسته به اندازه و تعداد پولیپ ها، بیمار ممکن است به یک برنامه غربالگری منظم در آینده نیاز داشته باشد.
- اگر پزشک یک یا دو پولیپ با قطری کمتر از 0.4 اینچ یا یک سانتی متر مشاهده کند، بسته به سایر فاکتورهای خطر موجود در بیمار تکرار کولونوسکوپی را در 5 تا 10 سال آینده توصیه می کند.
- اگر بیمار دارای پولیپ های بزرگ تر، پولیپ های بیشتر و یا پولیپ هایی با سلول های خاص باشد، بسته به سایر فاکتور های خطر موجود در بیمار پزشک تکرار تست را در 3 تا 5 سال آینده توصیه می کند.
