خونریزی دستگاه گوارش فوقانی از جمله مشکلات شایع می باشد که هزینه های درمانی و عوارض مرگ باری را برای بیماران به همراه دارد. از جمله شایع ترین عواملی که در توضیح علت خونریزی دستگاه گوارش فوقانی مطرح می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- زخم های گاستریت و زخم های ناحیه دئودنوم (که 50 درصد علل خونریزی را شامل می شود.)
- گاستریت یا دئودنیت شدید
- ازوفاژیت شدید (التهاب مری)
- واریس ازوفاژوگاستریت
- سندرم مالوری ویس: پارگی مخاطی در پیوستگاه معده و مری بدلیل تهوع و استفراغ مکرر
- گاستروپاتی هایپرتنسیو پورتال
علل کمتر شایع خونریزی شامل موارد زیر می باشد:
- سرطان های مری، معده یا روده
- بلع خون (خون دماغ)
- بیماری های خونی
- مصرف دارو های ضد انعقاد و ...
در 10 تا 15 درصد بیمارانی که دچار خونریزی دستگاه گوارش فوقانی می شوند علل زمینه ای مشخصی نمی توان تعریف کرد. زخم های موجود در ناحیه معده و دئودنوم از شایع ترین مواردی است که در توضیح علت خونریزی دستگاه گوارش فوقانی باید آن را در نظر داشت. موضوع مورد بحث ما در این مقاله بررسی ارتباط بین زخم های گوارشی معده و دئودنوم با خونریزی دستگاه گوارش فوقانی می باشد. مهم ترین فاکتورهای خطری که در ایجاد این زخم ها دخالت دارند عبارتند از: عفونت اچ پیلوری، استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، استرس های روانی و افزایش بیش از حد اسید معده. کاهش یا حذف هر یک از این فاکتورهای خطر می تواند در کاهش میزان نرخ بروز خونریزی دستگاه گوارش فوقانی موثر واقع شود. در ادامه به بررسی اچ پیلوری، نقش داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و افزایش اسید معده می پردازیم.
اچ پیلوری که می تواند از عوامل خونریزی دستگاه گوارش فوقانی محسوب شود نوعی عامل باکتریایی می باشد که مخاط فوقانی معده را درگیر کرده و لایه مخاطی را مختل می کند، به نحوی که مخاط مستعد آسیب اسیدی می گردد. التهاب مزمن ناشی از عفونت اچ پیلوری منجر به ایجاد درجات مختلفی از گاستریت می شود. در برخی موارد تغییر در ترشح اسیدی همراه با آسیب بافتی منجر به بیماری زخم گوارش خواهد شد.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یکی دیگر از عوامل خطر خونریزی دستگاه گوارش فوقانی می باشند. داروهایی مانند آسپرین در این دسته قرار دارند. مصرف مکرر این داروها منجر به ایجاد زخم هایی در مسیر گوارشی می گردد. تاثیرات مخرب این داروها هم در نتیجه اثرات موضعی و هم در نتیجه مهار پروستاگلاندین ایجاد می گردد. اغلب زخم هایی که به این دلیل ایجاد می شوند علائم بالینی ندارند. اما در افراد بالغ مسن که سابقه قبلی در تجربه خونریزی دستگاه گوارش فوقانی دارند احتمال عود زخم و عوارض بیشتر می باشد. همچنین باید توجه داشت مصرف این دسته از داروها فاکتور مهمی است که در عدم بهبود زخم ها نقش مهمی ایفا می کند.
اسید معده و پپسین کو فاکتورهای ضروری می باشند که در ایجاد زخم های گوارشی و خونریزی دستگاه گوارش فوقانی نقش دارند. اختلال در یکپارچگی مخاطی در اثر عواملی مانند ابتلا به اچ پیلوری، مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و یا استرس های روانی می تواند منجر به افزایش نفوذ پذیری سلول های مخاطی گردد که نتیجه آن مرگ سلولی و زخم خواهد بود. در موارد نادر افزایش بیش از حد اسید به تنهایی در ایجاد زخم و خونریزی دستگاه گوارش فوقانی دخالت دارد که این مورد اغلب در بیماران مبتلا به سندرم زولینجر-الیسون مشاهده می گردد. در این موارد کنترل اسید معده گام مهمی در پیشگیری از بروز خونریزی دستگاه گوارش فوقانی یا تکرار آن می باشد.
