سرطان کولورکتال چیست؟
سرطان کولورکتال بیماری است که در آن سلول های بدخیم سرطانی در بافت کولون یا رکتوم به صورت غیر قابل کنترل تکثیر می شوند و در نهایت یک توده بدخیم را تشکیل می دهند. در صورتی که سرطان از بافت کولون آغاز شود سرطان کولون نام می گیرد و در صورتی که سرطان در رکتوم آغاز شود سرطان رکتال نامیده می شود. در حالتی که سرطان به طور هم زمان در رکتوم و کولون آغاز شود سرطان کولورکتال ایجاد می شود. سرطان کولورکتال دومین علت مرگ ناشی از سرطان در جهان محسوب می شود.
در بیشتر موارد سرطان کولورکتال از یک پولیپ (یک توده در بافت پوشاننده سطح داخلی کولون یا رکتوم) آغاز می شود. پولیپ ها ممکن است مسطح یا برآمده باشند. این توده ها اغلب در سنین بالاتر از 50 سال بروز می کنند و سرطانی نیستند. با این حال، احتمال سرطانی شدن نوع خاصی از پولیپ کولورکتال به نام آدنوما بسیار بالا است.
فاکتورهای خطر سرطان کولورکتال، سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری و سن بالا هستند اما فاکتورهای دیگری همچون مصرف بیش از حد الکل، چاقی، کم تحرکی، سیگار کشیدن و رژیم غذایی ناسالم نیز می توانند خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش دهند.
چندین تست غربالگری سرطان کولورکتال در دسترس هستند که پزشکان را در تشخیص سرطان کولورکتال در مراحل اولیه زمانی که بیماری قابل درمان است، یاری می کنند. برخی از تست های غربالگری سرطان کولورکتال که به تشخیص آدنوما و پولیپ ها کمک می کنند، در واقع موجب پیشگیری از سرطان کولورکتال می شوند؛ زیرا تست های غربالگری سرطان کولورکتال امکان تشخیص و درمان توده هایی که ممکن است سرطانی شوند را فراهم می کنند. بنابراین غربالگری سرطان کولورکتال روشی برای پیشگیری از سرطان نیز محسوب می شود.
غربالگری سرطان کولورکتال: تست ها
تست های غربالگری از جمله تست هایی هستند که برای غربالگری انواع گوناگون سرطان به کار می روند. تست های غربالگری سرطان کولورکتال در تشخیص سرطان در مراحل اولیه کمک کننده هستند و ممکن است تعداد مرگ و میرهای ناشی از سرطان کولورکتال را کاهش دهند. پنچ تست برای غربالگری سرطان کولورکتال انجام می شود که شامل موارد زیر هستند:
- تست خون مخفی در مدفوع
- سیگموئیدوسکوپی
- کولونوسکوپی
- کولونوسکوپی واقعی
- تست دی ان ای مدفوع
تست خون مخفی در مدفوع
تست خون مخفی در مدفوع آزمایشی است که در آن وجود خون در مدفوع که تنها با میکروسکوپ قابل مشاهده است، مورد بررسی قرار می گیرد. در این تست برای غربالگری سرطان کولورکتال نمونه کوچکی از مدفوع در ظرف مخصوصی جمع آوری شده و به آزمایشگاه تحویل داده می شود. وجود خون در مدفوع می تواند نشانه ای از وجود پولیپ، سرطان یا سایر مشکلات باشد.
تست خون مخفی در مدفوع دو نوع است:
- تست خون مخفی در مدفوع Guaic: نمونه مدفوع در یک کارت مخصوص به کمک یک ماده شیمیایی آزمایش می شود. در صورت وجود خون در مدفوع، رنگ کارت تغییر می کند.
- تست خون مخفی در مدفوع ایمنی شیمیایی. در این تست غربالگری سرطان کولورکتال یک مایع به نمونه مدفوع اضافه می شود. این ترکیب به داخل دستگاهی تزریق می شود که حاوی آنتی بادی هایی است که خون در مدفوع را تشخیص می دهند. در صورت وجود خون در مدفوع، یک علامت خطر در پنجره دستگاه ایجاد می شود.
سیگموئیدوسکوپی
روش سیگوئیدوسکوپی روشی است که برای بررسی وجود پولیپ، نواحی غیر طبیعی یا سرطان در داخل رکتوم و سیگموئید و بدین ترتیب غربالگری سرطان کولورکتال به کار می رود. بدین منظور، سیگموئیدوسکوپ از طریق رکتوم وارد سیگموئید می شود. سیگموئیدوسکوپ یک وسیله لوله مانند نازک همراه نور و دوربین است. این وسیله ممکن است بتواند پولیپ ها یا نمونه های بافتی را برای بررسی بیشتر در زیر میکروسکوپ بردارد.
کولونوسکوپی
تست کولونوسکوپی روش دیگری برای غربالگری سرطان کولورکتال است که در آن درون رکتوم و کولون برای وجود پولیپ، نواحی غیر طبیعی و سرطان مشاهده می شود. در این روش، یک کولونوسکوپ از طریق رکتوم وارد کولون می شود. کولونوسکوپ یک وسیله لوله مانند نازک است که نور و دوربین را به همراه دارد. این وسیله ممکن است بتواند پولیپ ها یا نمونه های بافتی را برای بررسی بیشتر در زیر میکروسکوپ بردارد.
کولونوسکوپی مجازی
کولونوسکوپی مجازی از جمله تست های غربالگری سرطان کولورکتال است که در آن با استفاده از پرتوهای ایکس (توموگرافی کامپیوتری) تصاویری از کولون تهیه می شوند. کامپیوتر تصاویر را کنار هم قرار می دهد تا نمای واضحی از پولیپ ها و یا هر وضعیت غیر طبیعی دیگری در پوشش داخلی کولون ایجاد نماید. این تست برای غربالگری سرطان کولورکتال سی تی کولونوگرافی نیز نامیده می شود.
تست دی ان ای مدفوع
این تست که از جمله تست های غربالگری سرطان کولورکتال محسوب می شود، تغییرات ژنتیکی ایجاد شده در سلول های مدفوع که ممکن است نشانه ای از سرطان کولورکتال باشند را مورد بررسی قرار می دهد. این تست علاوه بر شناسایی چند مارکر زیستی ژنتیکی در مدفوع که اغلب در سرطان کولورکتال و آدنوماهای پیشرفته پیش سرطانی یافت می شوند، وجود خون در مدفوع را نیز مشخص می کنند.
دکتر حمیدرضا رضایی فوق تخصص گوارش و کبد اظهار می دارند در صورتیکه فرد، فامیل درجه یک (خواهر، برادر، پدر، مادر) با سابقه سرطان کولون زیر 60 سال داشته باشد لازم است کولونوسکوپی از 40 سالگی جهت غربالگری سرطان روده انجام شود. به طور کلی 10 سال زودتر از سنی که فامیل درجه اول دچار سرطان بوده است، لازم است کولونوسکوپی جهت غربالگری انجام گیرد. به عنوان مثال اگر در فامیل درجه یک، فردی 40 ساله با سرطان روده وجود دارد باید بررسی از 30 سالگی انجام شود.
