تعریف سندرم متابولیک
در تعریف سندرم متابولیک باید عنوان داشت سندرم متابولیک یا سندرم مقاومت به انسولین بیماری نیست بلکه طیفی از مشخصه ها را شامل می شود. این مشخصه ها عبارتند از چاقی، فشارخون بالا، افزایش مقدار قند خون و افزایش مقدار تری گلیسیرید. شخصی که به یکی از این ویژگی ها دچار باشد احتمال ابتلا به موارد دیگر را نیز دارد. ابتلا به سندرم متابولیک افراد را مستعد ابتلا به دیابت نوع دو و بیماری های قلبی می سازد. اگر وزن، مقدار قند خون، کلسترول و تری گلیسیرید را تحت کنترل داشته باشید در آن صورت عمر طولانی تری خواهید داشت و احتمال وقوع سکته مغزی و حمله قلبی در شما کاهش می یابد. متخصصین هنوز به این نتیجه نرسیده اند که آیا اطلاق نام سندرم برای سندرم متابولیک مناسب است یا خیر.
اغلب متخصصین بر این باورند که اگر سه یا بیش از سه مورد از موارد زیر در یک فرد وجود داشته باشد در آن صورت می توان اظهار داشت این فرد به سندرم متابولیک مبتلا است:
- چاقی، مخصوصا در نواحی اطراف شکم (اندازه بیش از 94 تا 102 سانتی متر در مردان و اندازه بیش از 80 سانتی متر در خانم ها)
- اختلال در قند خون (قند خون ناشتا 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر یا مقدار A1C7 تا 6.4% باشد)
- افزایش مقدار فشار خون (فشار خون بالای 130 بر 85 میلی متر جیوه یا بالاتر) یا مصرف داروهای مربوط به فشار خون
- افزایش مقدار تری گلیسیرید ناشتا (مقداری بیش از 150 تا 180 میلی گرم در دسی لیتر) یا افزایش مقدار کلسترول ال دی ال یا کاهش کلسترول خوب (مقداری کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر در مردان و مقدار کمتر از 50 میلی گرم در دسی لیتر در خانم ها) یا مصرف داروهایی برای کاهش مقدار تری گلیسیرید بالا یا کاهش کلسترول اچ دی ال.
میزان شیوع سندرم متابولیک رو به افزایش می باشد. در تحقیقی که در سال های 1999 تا 2002 انجام گرفت بیش از 34% شرکت کنندگان در این بررسی به سندرم متابولیک دچار بودند. این عدد در مقایسه با تحقیق مشابهی که در سال های 1988 تا 1994 انجام شده بود افزایش داشت. در این بررسی آمار افراد مبتلا به سندرم متابولیک 22% بود.
فاکتورهای زیر احتمال ابتلا به سندرم متابولیک را افزایش می دهد:
- داشتن اضافه وزن
- یائسگی در خانم ها
- افزایش سن
- سیگار کشیدن
- مصرف زیاد کربوهیدرات ها
- عدم فعالیت فیزیکی
- سابقه خانوادگی در ابتلا به دیابت یا سندرم متابولیک
عوارض سندرم متابولیک
عوارض سندرم متابولیک عبارت است از:
- دیابت: ابتلا به دیابت نوع دو در بین افراد مبتلا به سندرم متابولیک شایع می باشد. در این افراد تغییراتی در شیوه زندگی مانند کاهش وزن و ورزش کردن می تواند احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش دهد.
- بیماری های قلبی عروقی: افراد مبتلا به سندرم متابولیک بیشتر در خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی قرار دارند. بیماری های قلبی عروقی که از عوارض سندرم متابولیک محسوب می شود عبارت است از بیماری شرایین قلبی (تشکیل پلاک هایی در عروق خونی قلب)، بیماری های مغزی-عروقی (تجمع پلاک های چربی در عروق خونی که به مغز می رسد) و افزایش فشار خون. ابتلا به بیماری های قلبی عروقی منجر به حمله قلبی، سکته مغزی یا آنژین صدری می شود. باید یادآور شد فشار خون بالای 140 بر 90 میلی متر جیوه فشار خون بالا در نظر گرفته می شود. افرادی با فشار خون بالای 120 تا 139 بر 80 تا 89 میلی متر جیوه افرادی هستند که مستعد ابتلا به فشار خون بالا می باشند. همچنین مقدار ال دی ال یا کلسترول بد در افراد مبتلا به سندرم متابولیک باید کمتر از 80 تا 100 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
تشخیص سندرم متابولیک و درمان سندرم متابولیک
تشخیص سندرم متابولیک بر اساس معاینه فیزیکی و آزمایش خون ناشتا که در آن قند خون ناشتا، مقدار کلسترول و مقدار تری گلیسیرید اندازه گیری می شود تعیین می گردد.
در درمان سندرم متابولیک اهداف زیر دنبال می شود:
- کاهش یا حذف مشکلات زمینه ای مانند چاقی یا عدم تحرک
- بررسی فاکتورهای خطر مربوط به بیماری های قلبی عروقی مانند فشار خون و کلسترول بالا
- کاهش وزن با فعالیت بیشتر و داشتن رژیم غذایی کم چرب
رژیم غذایی مدیترانه ای که حاوی میوه ها، سبزیجات، مغزیجات، غلات و روغن زیتون می باشد انتخاب مناسبی برای کاهش وزن در افراد مبتلا به سندرم متابولیک می باشد. این رژیم غذایی می تواند به کاهش وزن، فشار خون و چربی در افراد مبتلا به سندرم متابولیک کمک کرده و مقاومت به انسولین را بهبود بخشد. رژیم های غذایی مبتنی بر توقف فشار خون بالا که به اختصار DASH نامیده می شوند نیز برای کاهش فشار خون، وزن، چربی و مقدار قند خون ناشتا موثرند. در این رژیم های غذایی نباید بیش از 2400 میلی گرم سدیم در روز مصرف کرد. در این رژیم های غذایی مصرف چهار تا پنج سهم میوه، چهار تا پنج سهم سبزیجات، دو تا سه سهم محصولات لبنی کم چرب موثر است. باید توجه داشت همه غذاهایی که در این رژیم غذایی استفاده می شود باید کمتر از 25% از کل وزن آن ها از چربی تشکیل شده باشد.
ورزش کردن نیز به از دست رفتن وزن و کاهش اندازه شکم کمک می کند و این نکته مخصوصا در خانم های مبتلا به سندرم متابولیک حائز اهمیت می باشد. متخصصین انجام حداقل 30 دقیقه فعالیت فیزیکی متوسط مانند پیاده روی را به طور روزانه توصیه می کنند.
اگر اعمال تغییراتی در رژیم غذایی و ورزش کردن در درمان سندم متابولیک موثر واقع نشود، درمان دارویی سندرم متابولیک با استفاده از داروهای کاهنده فشار خون و چربی آغاز خواهد شد.
