دیورتیکولیت علائم، علل، تشخیص و درمان
دیورتیکولا کیسه های کوچکی است که می تواند در دیواره مسیر گوارشی ایجاد شود. دیورتیکولا اغلب در بخش پایین روده بزرگ یعنی کولون ظاهر می شود. بروز دیورتیکولا مخصوصا بعد از 40 سالگی شایع می باشد اما به ندرت باعث ایجاد مشکل می گردد. برخی اوقات یک یا چند کیسه ملتهب یا عفونی می شود. این شرایط با نام دیورتیکولیت شناخته می شود. دیورتیکولیت درد شکمی شدید، تب، تهوع و تغییراتی در روند حرکات روده را به دنبال دارد. دیورتیکولیت در موارد خفیف با استراحت و ایجاد برخی تغییرات همچنین استفاده از آنتی بیوتیک ها قابل درمان است. درمان دیورتیکولیت در موارد شدید به انجام جراحی نیاز دارد.
در مورد پیش آگهی دیورتیکولیت باید عنوان داشت 30% بیماران به جراحی دیورتیکولیت نیاز خواهند داشت. 20 تا 35% بیماران به دیورتیکولیت راجعه دچار می شوند. نیمی از حملات تکراری طی یک سال و 90% از آنها طی 5 سال رخ می دهد. میزان مرگ در بین بیماران مبتلا به دیورتیکولیت که به جراخی اورژانسی نیاز دارند افزایش می یابد.
علائم دیورتیکولیت
علایم دیورتیکولیت چیست؟ علائم دیورتیکولیت عبارت است از:
- دردی که ممکن است به مدت چند روز ادامه داشته باشد. درد ناشی از دیورتیکولیت در بخش پایینی شکم طرف چپ احساس می شود اما ممکن است در طرف راست نیز وجود داشته باشد.
- تهوع و استفراغ
- تب
- حساس شدن در ناحیه شکم
- یبوست و یا اسهال (البته بروز اسهال کمتر شایع می باشد)
تظاهرات بیمار عبارت است از:
- درد در یک چهارم چپ و پایین شکم همراه با تب
- درد مداوم که به جایی تیر نمی کشد
- تغیر در اجابت مزاج شایع است
- ممکن است علائم ادراری ایجاد شود که علت آن مجاورت التهاب با ساختمان دستگاه گوارشی می باشد
- در 30 تا 40% از موارد آزمایش گایاک مدفوع مثبت می شود، با این حال احتمال خونریزی قابل ملاحظه نادر می باشد.
- دیورتیکولیت در کولون عرضی ممکن است علائم بیماری زخم گوارشی، پانکراتیت و کله سیستیت را تقلید کند.
- دیورتیکولیت ممکن است با ایجاد آبسه و ندرتا با پارگی به صفاق دچار عارضه شود.
- گاهی بیمار دچار فیستول کولون به مثانه یا مهبل می شود.
علت دیورتیکولیت
به طور طبیعی بخش های ضعیفی از کولون در صورتی که تحت فشار قرار گیرند منجر به تشکیل دیورتیکولا می شوند. دیورتیکولا کیسه هایی هستند که به سمت دیواره کولون بیرون زده اند. دیورتیکولیت زمانی ایجاد می شود که دیورتیکولا در اثر التهاب، عفونت یا هر دو مورد پاره شود.
فاکتورهای خطر دیورتیکولیت
برخی فاکتورها ریسک ایجاد دیورتیکولیت را افزایش می دهند:
- افزایش سن:احتمال بروز دیورتیکولا با افزایش سن بیشتر می شود.
- چاقی: اضافه وزن و چاقی احتمال ایجاد دیورتیکولیت را افزایش می دهد.
- سیگار کشیدن: افرادی که سیگار مصرف می کنند بیشتر از افراد غیر سیگاری در خطر ابتلا به دیورتیکولیت قرار دارند.
- عدم انجام فعالیت های ورزشی: ورزش منظم احتمال ایجاد دیورتیکولیت را افزایش می دهد.
- رژیم غذایی حاوی چربی حیوانی و فیبر اندک: لازم به ذکر است نقش کاهش فیبر در رژیم غذایی به تنهایی در ایجاد دیورتیکولیت چندان مشخص نشده است.
- برخی داروها: مصرف برخی داروها احتمال ایجاد دیورتیکولیت را افزایش می دهد. از جمله این داروها می توان به استروئیدها، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم اشاره کرد.
عوارض دیورتیکولیت
حدود 25% از افراد مبتلا به دیورتیکولیت حاد عوارضی را تجربه می کنند. برخی از عوارض دیورتیکولیت عبارت است از:
- آبسه زمانی ایجاد می شود که چرک درون کیسه ها جمع شود.
- انسداد کولون یا روده کوچک در نتیجه اسکار
- ایجاد فیستولا بین بخش هایی از روده یا روده و مثانه
- احتمال پریتونیت در صورتی که کیسه ملتهب و عفونی پاره شده و سبب انتشار محتویات روده ای در حفره شکمی شود. پریتونیت شرایطی اورژانسی می باشد که نیاز به درمان فوری دارد.
تشخیص دیورتیکولیت
تشخیص دیورتیکولیت معمولا در طول یک حمله حاد انجام می شود. از آنجاییکه درد شکمی نشان دهنده مشکلات زیادی می باشد متخصص باید سایر علل احتمالی را نیز در نظر داشته باشد. ابتدا معاینه فیزیکی در ناحیه شکمی انجام می شود، علاوه بر این به منظور کنار گذاشتن علل لگنی معاینه لگن نیز انجام خواهد شد. پس از آن پزشک به منظور تشخیص دیورتیکولیت آزمایشات دیگری را در نظر خواهد داشت:
- آزمایش خون و ادرار برای بررسی احتمال عفونت
- آزمایش بارداری در مورد خانم هایی که در سنین باروری قرار دارند تا احتمال بارداری به عنوان عامل شکم درد کنار گذاشته شود.
- آزمایش عملکرد کبدی به منظور کنار گذاشتن عاملی برای شکم درد
- آزمایش مدفوع برای کنار گذاشتن احتمال عفونت در صورت وجود اسهال
- سی تی اسکن به منظور مشخص کردن کیسه های ملتهب یا عفونی. انجام سی تی اسکن می تواند شدت دیورتیکولیت را نشان داده و در تعیین روند درمانی موثر واقع شود.
تشخیص های افتراقی دیورتیکولیت عبارت است از:
- آپاندیسیت
- سرطان روده بزرگ
- کولیت زخمی شوند
- بیماری کرون
- کولیت عفونی
- کولیت ایسکمیک
- سندرم روده تحریک پذیر
- انسداد روده
- پیچش روده
- عفونت دستگاه ادراری
- اختلالات مربوط به بیماری زنان (پارگی کیست تخمدان، پیچ خوردگی تخمدان ها، بارداری نابجا، بیماری التهابی لگن)
آمادگی برای ملاقات با پزشک
شما برای بررسی و درمان دیورتیکولیت به متخصص بیماری های گوارشی ارجاع داده خواهید شد. قبل از ملاقات با پزشک توجه به نکات زیر می تواند موثر واقع شود:
- علائمی که تجربه می کنید حتی علائم به ظاهر غیر مرتبط را یادداشت بفرمایید.
- لیستی از داروها، مکمل ها و ویتامین های مصرفی خود تهیه بفرمایید.
- سابقه ابتلا به سایر بیماری ها را یادداشت کنید.
- تغییرات اخیر در زندگی از جمله استرس هایی که تجربه کرده اید را در نظر داشته باشید.
- سوالات احتمالی که در ذهن دارید را لیست نمایید. برخی سوالات پایه ای در مورد بیماری دیورتیکولیت که می توانید با پزشک خود مطرح کنید عبارت است از:
- علت احتمالی علائم من چیست؟
- چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
- آیا انجام این آزمایشات به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
- چه گزینه های درمانی پیش رو دارم؟
- آیا احتمال عود دیورتیکولیت وجود دارد؟
- آیا باید محدودیت غذایی را در نظر داشته باشم؟
- من به بیماری دیگری دچار هستم، چطور می توانم هر دوی این شرایط را با هم مدیریت کنم؟
به خاطر داشته باشید پزشک نیز سوالاتی از شما خواهد پرسید. برخی پرسش های احتمالی پزشک در مورد بیماری دیورتیکولیت عبارت است از:
- علائم چه زمانی برای اولین بار در شما ظاهر گردید؟
- آیا این علائم موقتی است یا دائمی؟
- آیا عاملی وجود دارد که سبب بهبود یا تشدید علائم در شما می شود؟
- آیا دچار تب شده اید؟
- چه داروهای مسکنی مصرف نموده اید؟
- آیا دفع ادرار برای شما دردناک است؟
- آیا غربالگری برای سرطان کولون (کولونسکوپی) را انجام داده اید؟
درمان دیورتیکولیت
درمان دیورتیکولیت بستگی به شدت علائم دیورتیکولیت دارد. اگر علائم دیورتیکولیت خفیف باشد درمان به طور خانگی انجام می شود و پزشک گزینه های زیر را توصیه خواهد کرد:
- آنتی بیوتیک به منظور درمان عفونت
- دنبال کردن رژیم غذایی مایع به مدت چند روز تا روده بهبود یابد. با بهبود علائم دیورتیکولیت می توانید غذاهای جامد را تدریجا به رژیم غذایی خود بیافزایید.
- ضد درد غیر نسخه ای مانند استامینوفن
این پروتوکل درمانی در 70 تا 100 درصد افراد مبتلا به دیورتیکولیت خفیف موثر می باشد.
اگر دیورتیکولیت با حمله حاد شدید همراه باشد، برای درمان دیورتیکولیت باید بستری شدن در بیمارستان را در نظر داشت. درمان دارویی دیورتیکولیت در بیمارستان مبتنی بر موارد زیر می باشد:
- آنتی بیوتیک های وریدی
- وارد کردن لوله به منظور تخلیه آبسه
جراحی دیورتیکولیت در موارد زیر ضروری خواهد بود:
- بروز عوارضی مانند پرفراژ، آبسه، فیستولا یا انسداد روده
- اپیزودهای متعددی از دیورتیکولیت
- اختلال در سیستم ایمنی
جراحی دیورتیکولیت به دو صورت انجام می شود:
- جراح بخش آسیب دیده روده را برداشته سپس بخش های سالم روده را دوباره به هم متصل می سازد. به این ترتیب حرکات روده به طور نرمالی انجام می شود. بسته به مقدار التهاب جراحی دیورتیکولیت می تواند به صورت باز یا لاپراسکوپیک (فرم کم تهاجمی تر) انجام شود.
- در صورتیکه التهاب به قدری شدید باشد که نتوان کولون و رکتوم را دوباره به هم متصل ساخت، از colostomy استفاده می شود. در این شرایط استوما در دیواره شکم به بخش سالم کولون متصل می شود. ضایعات از طریق استوما وارد کیسه می شود. وقتی التهاب برطرف گردید استوما برداشته و روده دوباره به هم متصل می شود.
شش هفته بعد از درمان دیورتیکولیت پزشک انجام کولونوسکوپی را توصیه خواهد کرد. به نظر نمی رسد بین دیورتیکولیت و احتمال بروز سرطان رکتال و کولون ارتباطی وجود داشته باشد. اما با استفاده از کولونسکوپی می توان احتمال سرطان کولون را به عنوان عاملی در ایجاد علائم کنار گذاشت.
تصمیم گیری در مورد انجام جراحی بر اساس شرایط بیمار، تعداد حمله ها و عوارض ایجاد شده انجام خواهد شد. در برخی موارد افراد بعد از یک یا دو حمله بهبود می یابند.
پیشگیری از دیورتیکولیت
برای پیشگیری از بروز بیماری دیورتیکولیت می توان نکات زیر را در نظر داشت:
- انجام منظم فعالیت های ورزشی: ورزش می تواند به نرمال شدن حرکات روده کمک کند و از فشار داخل کولون بکاهد. انجام حداقل سی دقیقه ورزش در روز بسیار مناسب خواهد بود.
- مصرف ترکیبات فیبر دار: غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها و سبزیجات تازه می تواند به حرکات روده کمک کرده و از فشار داخل مسیر گوارشی بکاهد. اما با این حال مشخص نیست آیا غذاهای حاوی فیبر ریسک ایجاد بیماری دیورتیکولیت را کاهش می دهد یا خیر.
- نوشیدن مایعات کافی: مصرف فیبر همراه با مایعات به دفع مواد زائد از کولون کمک می کند. اما عدم نوشیدن مایعات کافی احتمال بروز یبوست را در پی دارد.
برخی متخصصین بر این باورند افراد مبتلا به بیماری دیورتیکولیت به اندازه کافی باکتری مفید در ناحیه کولون خود ندارند. پروبیوتیک ها غذاها و مکمل های حاوی باکتری های مفید هستند. در برخی موارد استفاده از ترکیبات پروبیوتیک می تواند راهی برای پیشگیری از دیورتیکولیت باشد، اما چنین توصیه ای مورد ارزیابی های دقیق بالینی قرار نگرفته است.
منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org