فلج اطفال علائم، علل، تشخیص و درمان
بیماری فلج اطفال چیست؟
بیماری فلج اطفال بیماری ویروسی می باشد که منجر به آسیب شدید عصبی شده و در نهایت فلج شدن، دشواری در تنفس و در برخی موارد مرگ را به همراه دارد. در آمریکا آخرین مورد ابتلا به فلج اطفال در سال 1979 گزارش شده است. با وجود تلاش های جهانی که برای ریشه کن کردن بیماری فلج اطفال انجام شده است اما بیماری فلج اطفال هنوز در قاره آسیا و آفریقا جان کودکان و افراد بالغ زیادی را به خطر می اندازد. اگر به مناطقی سفر می کنید که احتمال بروز بیماری فلج اطفال در آن شایع می باشد باید جانب احتیاط را رعایت کنید. افراد بالغی که قصد سفر به چنین مناطقی را دارند باید دوز بوستر واکسن فلج اطفال را دریافت کنند.
علائم فلج اطفال
اگر چه فلج شدن و مرگ از عمده ترین علائم فلج اطفال می باشد اما ممکن است افراد مبتلا به بیماری علائمی را نشان ندهند و از بیماری خود آگاه نباشند. برخی از افراد در اثر ابتلا به ویروس فلج اطفال علائمی را تجربه می کنند اما فلج نمی شوند. علائم این نوع از ویروس فلج اطفال شبیه به آنفلوآنزا و سایر بیماری های ویروسی می شد. علائم این نوع از ویروس فلج اطفال تا ده روز به طول می انجامد:
- تب
- گلو درد
- سردرد
- تهوع
- خستگی
- کمردرد یا سفتی
- گردن درد
- درد یا سفتی در پاها یا بازوها
- ضعف ماهیچه ای
نوع دیگری از ویروس منجر به فلج شدن می گردد. این نوع از ویروس فلج اطفال بسیار نادر است. علائم اولیه این نوع از ویروس فلج اطفال شامل تب و سردرد می باشد و اغلب مشابه با علائم ویروس قبلی می باشد. اما در طول یک هفته سایر علائم ظاهر می گردد:
- از دست دادن رفلکس ها
- درد و ضعف شدید ماهیچه ای
- سستی اندام ها
سندرم Post-polio مجموعی از علائم ناتوان کننده است که سال ها بعد از ابتلا به بیماری افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. از جمله علائم شایع این سندرم عبارت است از:
- درد و ضعف پیشرونده در ماهیچه ها
- خستگی
- آتروفی ماهیچه ای
- دشواری در تنفس یا بلعیدن
- اختلال در تنفس هنگام خواب
- کاهش تحمل نسبت به دمای سرد
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
قبل از مسافرت به بخش هایی که ویروس فلج اطفال در آن شایع می باشد از دریافت واکسن فلج اطفال اطمینان حاصل کنید. در موارد زیر تماس با پزشک ضروری می باشد:
- کودک شما واکسیناسیون خود را به طور کامل دریافت نکرده است
- کودک شما نسبت به واکسن فلج اطفال آلرژی دارد
- کودک شما در محل تزریق واکسن فلج اطفال علائمی غیر از قرمزی یا تحریک شدگی را تجربه کرده است
- سال ها قبل به بیماری فلج اطفال دچار شده اید و در حال حاضر به ضعف و خستگی غیر قابل توضیحی مبتلا گردیده اید
علت فلج اطفال
علت فلج اطفال چیست؟ ویروسی به نام Poliovirus در ایجاد بیماری دخالت دارد. ویروس در اثر تماس مستقیم با فرد آلوده منتقل می گردد. در موارد نادر ویروس فلج اطفال از طریق مصرف غذا یا آب آلوده منتقل می شود. افراد ناقل ویروس فلج اطفال می توانند ویروس را از طریق مدفوع خود انتقال دهند. فردی که ناقل ویروس می باشد اما علائم بالینی نشان نمی دهد نیز قادر به انتقال ویروس خواهد بود.
فاکتورهای خطر فلج اطفال
فلج اطفال عمدتا بر کودکان زیر 5 سال تاثیر می گذارد، اما سایر افرادی که علیه بیماری فلج اطفال واکسینه نشده اند نیز در خطر ابتلا به ویروس فلج اطفال قرار دارند.
عوارض فلج اطفال
عوارض فلج اطفال عبارت است از فلج شدن دائمی یا موقتی ماهیچه ها، دفرمه شدن استخوان ها و مرگ.
تشخیص فلج اطفال
تشخیص فلج اطفال عمدتا بر اساس علائمی مانند سفتی در کمر، در گردن، رفلکس های غیر نرمال و دشواری در بلعیدن و تنفس کردن مشخص می گردد. برای تایید تشخیص فلج اطفال نمونه ای از ترشحات گلو، مدفوع یا مایعات اطراف مغز نخاع نمونه برداری می شود تا ویروس فلج اطفال در آن بررسی شود.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
اگر اخیرا به مناطقی سفر کرده اید که بیماری فلج اطفال در آن مناطق ریشه کن نشده است و علائمی شبیه به فلج اطفال را تجربه می کنید فورا به متخصص بیماری های عفونی مراجعه کند. به هنگام مراجعه به پزشک ممکن است اقداماتی برای کاهش احتمال انتقال بیماری فلج اطفال به دیگران مورد توجه قرار دهد. قبل از مراجعه به پزشک به موارد زیر توجه داشته باشید:
- علائمی که تجربه می کنید و زمان شروع علائم را یادداشت کنید
- اطلاعاتی را در مورد مواجه با ویروس فلج اطفال و منبع احتمالی عفونت در نظر داشته باشید ( برای مثال اگر اخیرا به برخی مناطق یا کشورها مسافرت داشته اید)
- سابقه پزشکی، داروها، ویتامین ها و مکمل هایی که استفاده می کنید همچنین سابقه واکسیناسیون خود را یادداشت فرمایید.
- سوالاتی که در ذهن دارید را لیست بفرمایید.
بهتر است به هنگام مراجعه به پزشک همراهی با خود داشته باشید تا شما را در به خاطر سپردن مواردی که پزشک یادآور می گردد یاری رساند. برخی سوالاتی که می توانید در مورد فلج اطفال با پزشک خود در میان گذارید عبارت است از:
- آیا به بیماری فلج اطفال مبتلا هستم؟
- آیا علل احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- آیا باید تست تشخیصی خاصی انجام دهم؟
- آیا می توانم اقداماتی را برای بهبود و کاهش احتمال بروز عوارض فلج اطفال نشان دهم؟
- دوره نقاهت بیماری چه مدت می باشد؟
- آیا بیماری فلج اطفال مسری می باشد؟ اگر چنین است بیماری تا چه مدت قابل سرایت است؟
- چه زمان می توانم به کار یا مدرسه بازگردم؟
- آیا در خطر تجربه عوارض فلج اطفال قرار دارم؟
به خاطر داشته باشید پزشک نیز در مورد بیماری فلج اطفال سوالاتی را از شما خواهد پرسید. برخی سوالات احتمالی پزشک در مورد بیماری فلج اطفال عبارت است از: - آیا علائم شما دائمی است یا گهگاهی آن را تجربه می کنید؟
- شدت علائمی که تجربه می کنید چقدر است؟
- آیا عاملی وجود دارد که سبب بهبود علائم شما می شود؟
- آیا عاملی وجود دارد که سبب تشدید علائم شما می گردد؟
- آیا اخیرا در اطراف خود فردی با علائم مشابه را مشاهده کرده اید؟
- آیا باردار هستید؟
درمان فلج اطفال
درمانی برای فلج اطفال وجود ندارد. به هنگام درمان فلج اطفال عمدتا تمرکز بر پیشگیری از بروز عوارض فلج اطفال و سرعت بخشیدن به دوره ریکاوری بعد از ابتلا به بیماری فلج اطفال می باشد. درمان حمایتی عبارت است از:
- استفاده از مسکن ها
- استفاده از دستگاه ونتیلاتور قابل حمل برای کمک به تنفس کردن
- درمان فیزیکی برای پیشگیری از دفرمه شدن و از دست رفتن عملکرد ماهیچه ها
پیشگیری از فلج اطفال
موثرترین راه برای پیشگیری از فلج اطفال استفاده از واکسن فلج اطفال می باشد. اغلب کودکان در چهار دوز واکسن غیر فعال ویروس فلج اطفال را دریافت می کنند. زمان واکسن فلج طفال بدین قرار است:
- دو ماهگی
- چهار ماهگی
- بین 6 تا 18 ماهگی
- سنین بین 4 تا 6 سالگی، در بدو ورود به مدرسه
استفاده از واکسن فلج اطفال در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف نیز مناسب می باشد، اما در مواردی که ضعف در سیستم ایمنی شدید می باشد مناسب بودن واکسن فلج اطفال چندان مشخص نیست. شایع ترین عوارض واکسن فلج اطفال درد و قرمزی در محل تزریق می باشد.
واکسن فلج طفال در برخی افراد سبب بروز واکنش آلرژیک می گردد. از آنجاییکه واکسن فلج اطفال شامل مقداری آنتی بیوتیک استرپتومایسین، نئومایسین و پلی میکسین بی می باشد بنابراین نباید در افرادی استفاده شود که به این داروها حساسیت دارند. علائم واکنش آلرژیک نسبت به واکسن فلج اطفال ظرف چند دقیقه تا چند ساعت بعد از مصرف واکسن فلج اطفال مشخص می گردد:
- دشواری در تنفس
- ضعف
- خستگی
- افزایش ضربان قلب
- کهیر
- سرگیجه
در این شرایط فورا باید با اورژانس تماس حاصل گردد.
واکسیناسیون علیه بیماری در افراد بالغ عمدتا انجام نمی شود زیرا این افراد نسبت به ویروس فلج اطفال ایمن می باشند و احتمال تماس با ویروس در آن ها بسیار اندک می باشد. افراد بالغی که در خطر ابتلا به بیماری می باشند عمدتا افرادی هستند که قصد مسافرت به مناطقی را دارند که خطر آلودگی به ویروس در آن ها وجود دارد، یا افرادی که مسئول مراقبت از افراد مبتلا به بیماری فلج اطفال می باشند. اگر شما در جریان سوابق واکسیناسیون خود قرار ندارید در این صورت دریافت سه دوز از واکسن فلج اطفال الزامی می باشد. در این شرایط دوز اول و دوم با فاصله زمانی چهار تا هشت هفته دریافت می شود و دوز سوم شش تا دوازده ماه بعد از دوز دوم تزریق می گردد.
منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org