پریتونیت علائم، علل، تشخیص و درمان

پریتونیت چیست؟ پریتونیت به التهاب در پریتونئوم یا پرده صفاقی اشاره دارد. پریتونئوم غشایی شبیه ابریشم می باشد که در دیواره داخلی شکم قرار گرفته و ارگان های داخل شکم را می پوشاند. التهاب پریتونئوم در اثر عفونت های قارچی یا باکتریایی روی می دهد. این بیماری می تواند ناشی از پارگی در شکم و یا در نتیجه عوارض برخی شرایط پزشکی روی دهد.

درمان این بیماری مبتنی بر درمان فوری عفونت و در صورت لزوم برطرف کردن شرایط زمینه ای می باشد. درمان پریتونیت شامل استفاده از آنتی بیوتیک ها و در برخی موارد جراحی می باشد. عدم درمان پریتونیت می تواند عوارض مرگباری را به همراه داشته باشد. اگر شما دیالیز صفاقی دریافت می کنید با رعایت کردن موارد بهداشتی می توانید قبل، در طول و بعد از انجام دیالیز خود را نسبت به این بیماری در امان دارید.

علائم پریتونیت

علائم پریتونیت عبارت است از:

احساس درد و حساس شدن در ناحیه شکم
نفخ و یا احساس پری در شکم
تب
تهوع و استفراغ
از دست دادن اشتها
اسهال
کاهش برون ده ادرار
احساس تشنگی
ناتوانی در دفع مدفوع یا گاز
احساس خستگی

اگر دیالیز صفاقی دریافت می کنید در آن صورت علائم پریتونیت عبارت است از:

مایع تیره دیالیز
وجود پلاک های سفید (فیبرین) در مایع دیالیز

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت عدم درمان به موقع این بیماری احتمال بروز عوارض مرگ باری وجود دارد. در صورتی که درد شدیدی در شکم توام با علائم زیر تجربه می کنید فورا به پزشک مراجعه نمایید :

تب
تهوع و استفراغ
کاهش برون ده ادرار
احساس تشنگی
ناتوانی در دفع گاز و مدفوع

در صورتیکه دیالیز صفاقی دریافت می کنید در صورت وجود مایع تیره، پلاک های سفید، بوی غیر معمول و قرمزی و التهاب اطراف کاتتر فورا با پزشک خود تماس حاصل فرمایید.

تظاهرات بیمار مبتلا به پریتونیت عبارت است از:

پریتونیت اولیه غالبا بدون علامت است اما پریتونیت ثانویه علائمی را نشان می دهد.
در ابتدا علائم غیر اختصاصی ترند: تب، لرز، درد شکمی منتشر (اغلب شدید)، تهوع، استفراغ، اسهال، کاهش برون ده ادرار
بیمار ممکن است در وضعیت جنینی دراز بکشد
افت دمای بدن یا تب ممکن است در ابتدا ایجاد شود
تهوع و استفراغ
فقدان صداهای روده، سفتی شکم
اختلال در وضعیت هوشیاری
بیماران مسن و یا مبتلا به ضعف ایمنی علائم مخفی تری دارند

انواع پریتونیت

انواع پریتونیت عبارت است از:

پریتونیت اولیه: پریتونیت اولیه پریتونیت خود به خودی نیز نامیده می شود. پریتونیت اولیه به صورت لانه گزینی مستقیم یا غیر مستقیم میکروارگانیسم روی می دهد. استرپتوکوک ها، استافیلوکوکوس اورئوس و کاندیدا آلبیکانز در ایجاد پریتونیت اولیه دخالت دارند.
پریتونت ثانویه: پریتونیت ثانویه به دنبال پارگی احشا توخالی همراه با آلوده شدن ثانویه پریتونئوم روی می دهد. پارگی احشا، نشت محتویات صفراوی، باقی ماندن تالک و نشاسته حاصل از دستکش هایی که حین جراحی پوشیده می شود، سوراخ شدن زخم، پاره شدن دیورتیکول، پارگی حاملگی نا به جا، ضربه نافذ و بدخیمی می تواند در ایجاد پریتونیت ثانویه دخالت داشته باشد.

علت پریتونیت

عفونت پریتونئوم یا لایه صفاقی به دلایل مختلفی روی می دهد. در اغلب موارد علت این بیماری پارگی داخل دیواره شکم می باشد. در موارد نادر پریتونیت بدون پارگی شکم روی می دهد. این نوع پریتونیت با عنوان پریتونیت خود به خودی یا پریتونیت اولیه شناخته می شود.

علل متداول پارگی که منجر به این بیماری می شود عبارت است از:

روش های پزشکی مانند دیالیز صفاقی یا پریتونئال: دیالیز پریتونئال با استفاده از کاتتر انجام می شود و هدف آن برداشت ترکیبات زائد از بدن می باشد، آن هم زمانیکه کلیه ها عملکرد مناسبی ندارند. در طول انجام دیالیز پریتونئال احتمال عفونت به دلایل مختلفی از جمله بهداشت نا مناسب یا آلودگی تجهیزات روی می دهد. پریتونیت همچنین ممکن است در نتیجه جراحی گوارشی ، استفاده از لوله غذا رسان و یا تخلیه مایع از شکم روی دهد. به ندرت پریتونیت به عنوان عارضه آندوسکوپی یا کولونوسکوپی روی می دهد.
پارگی آپاندیس، زخم معده یا پارگی کولون: هر یک از شرایط نامبرده می تواند امکانی را برای ورود باکتری ها به پریتونئوم فراهم سازد.
پانکراتیت: التهاب پانکراس با احتمال بروز عفونت همراه می باشد و در صورت انتشار عفونت به خارج از پانکراس احتمال ایجاد پریتونیت نیز وجود خواهد داشت.
دیورتیکولیت: عفونت کیسه ای کوچک در مسیر گوارشی (دیورتیکولیت) می تواند احتمال پریتونیت را به دنبال داشته باشد اگر یکی از کیسه ها پاره شده و سبب ورود ضایعات روده ای به حفره شکمی شود.
تروما: آسیب یا تروما امکانی را برای ورود باکتری ها و ترکیبات شیمیایی از سایر بخش های بدن به پریتونئوم فراهم می آورند به این ترتیب احتمال ایجاد پریتونیت در اثر تروما افزایش می یابد.

پریتونیت که بدون پارگی شکمی روی می دهد (پریتونیت خود به خودی یا پریتونیت اولیه) معمولا در نتیجه بیماری های کبدی مانند سیروز ایجاد می شود. سیروز پیشرفته سبب ساخت مقادیر زیادی از مایعات در حفره شکمی می شود. تجمع مایعات شرایط را برای ایجاد عفونت های باکتریایی مستعد می سازد.

فاکتورهای خطر پریتونیت

فاکتورهایی که احتمال ایجاد پریتونیت را افزایش می دهد عبارت است از:

دیالیز پریتونئال یا دیالیز صفاقی: پریتونیت شایع ترین عارضه در بین افرادی است که تحت دیالیز قرار دارند.
سایر شرایط پزشکی: برخی شرایط پزشکی احتمال ایجاد پریتونیت را افزایش می دهند: سیروز، آپاندیسیت، بیماری کرون، زخم معده، دیورتیکولیت و پانکراتیت.
سابقه پریتونیت: اگر فردی یک بار به پریتونت دچار شده باشد ریسک ایجاد دوباره پریتونیت در او بیشتر از افرادی خواهد بود که هرگز به پریتونیت دچار نشده اند.

عوارض پریتونیت

این بیماری در صورت عدم درمان فراتر از بخش پریتونئوم پیش خواهد رفت و در آن صورت احتمال بروز عوارض زیر افزایش می یابد:

عفونت در جریان خون
عفونت در گردش در بدن (سپسیس): سپسیس شرایطی مرگ بار است که شوک و نارسایی ارگان ها را به دنبال خواهد داشت.

تشخیص پریتونیت

به منظور تشخیص پریتونیت پزشک متخصص ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و سپس معاینه فیزیکی انجام خواهد داد. زمانی که پریتونیت در نتیجه دیالیز پریتونئال انجام شود در آن صورت علائمی مانند وجود مایع تیره دیالیز می تواند برای تشخیص پریتونیت کافی باشد.

در مواردی که بیماری در نتیجه عفونت ناشی از شرایط پزشکی و بیماری روی داده است (پریتونیت ثانویه) یا زمانی که عفونت در نتیجه تجمع مایعات در حفره شکمی روی داده است (پریتونیت خود به خودی) پزشک برای تشخیص پریتونیت انجام تست های تشخیصی زیر را در نظر خواهد داشت:

آزمایش خون: نمونه خون می تواند به منظور شمارش تعداد سلول های سفید خون انجام شود. افزایش تعداد سلول های سفید خون نشان دهنده وجود عفونت می باشد. کشت خون همچنین نشان می دهد آیا باکتری در نمونه خون وجود دارد یا خیر.
تست های تصویربرداری: پزشک با استفاده از اشعه ایکس احتمال وجود سوراخ ها را در مسیر گوارشی بررسی می کند. در برخی موارد ممکن است از سونوگرافی استفاده شود. همچنین احتمال استفاده از سی تی اسکن به جای اشعه ایکس نیز وجود دارد.
آنالیز مایع پریتونئال: با استفاده از سوزنی بخشی از مایع پریتونئوم نمونه برداری می شود، مخصوصا اگر فرد تحت دیالیز پریتونئال قرار داشته و یا در نتیجه بیماری کبدی مایعاتی در بدن وجود داشته باشد. در صورت ابتلا به پریتونیت، با بررسی مایع افزایش تعداد سلول های سفید خون نشان داده می شود که معمولا حاکی از وجود التهاب و عفونت می باشد. کشت مایع نیز می تواند حضور باکتری را نشان دهد.

لازم به ذکر است تست های مذکور در صورت انجام دیالیز پریتونئال ضروری خواهد بود، همچنین در مواردی که پزشک بعد از معاینه فیزیکی و یا بررسی مایع دیالیز در تشخیص پریتونیت تردید داشته باشد در آن صورت نیز انجام این تست ها ضرورت می یابد.

موارد تشخیص افتراقی بیماری عبارت است از:

گاستروانتریت
بیماری التهابی روده
کتواسیدوز دیابتی
بیماری ایسکمی مزانتر
پورفیری
حمله کم خونی داسی شکل
پانکراتیت
مسمومیت با سرب
آپاندیسیت
پری هپاتیت (التهاب اطراف کبد)

درمان پریتونیت

درمان پریتونیت ناشی از عفونت حاصل از سایر شرایط پزشکی (پریتونیت ثانویه) به بستری شدن در بیمارستان نیاز خواهد داشت. گزینه های درمان بیماری در این شرایط عبارت است از:

آنتی بیوتیک ها: برای مبارزه با باکتری همچنین پیشگیری از انتشار عفونت بیمار برای دوره ای آنتی بیوتیک هایی را دریافت خواهد کرد. مراحل درمان پریتونیت با آنتی بیوتیک به شدت شرایط و نوع پریتونیت بستگی خواهد داشت.
عمل جراحی پریتونیت: عمل جراحی پریتونیت اغلب به منظور برداشت بافت عفونی، درمان علت زمینه ای عفونت و پیشگیری از انتشار عفونت انجام می شود، مخصوصا اگر پریتونیت در اثر پاره شدن زائده آپاندیس، معده و یا کولون روی دهد.
سایر درمان ها: بسته به علائم پریتونیت درمان در بیمارستان مبتنی بر دریافت داروهای ضد درد، سرم، اکسیژن مکمل و در برخی موراد تزریق خون خواهد بود.

در صورتی که فرد در اثر دیالیز پریتونئال به پریتونیت مبتلا شده باشد در آن صورت پزشک توصیه خواهد کرد تا دیالیز به مدت چند روز به شیوه دیگری انجام شود تا بدن بتواند از عفونت رهایی یابد. اگر پریتونیت پایدار بوده و یا عود کند در این صورت باید دیالیز پریتونئال متوقف شده و فرم دیگری از دیالیز انتخاب شود.

پیشگیری از پریتونیت

پریتونیت ناشی از دیالیز صافی معمولا با میکروب های اطراف کاتتر ارتباط دارد. اگر شما در حال دریافت دیالیز صفاقی می باشید برای پیشگیری از پریتونیت موارد زیر را در نظر داشته باشید:

شستن دست ها از جمله زیر ناخن ها و بین انگشتان قبل از تماس با کاتتر
تمیز کردن پوست اطراف کاتتر با استفاده از ماده ای آسپتیک به طور روزانه
ذخیره کردن وسایل در فضایی بهداشتی
استفاده از ماسک جراحی در طول تبادل مایع دیالیز
عدم خوابیدن در کنار حیوانات خانگی
توجه به اقدامات صحیح که باید از سوی تیم ارائه دهنده خدمات دیالیز صورت گیرد

اگر به پریتونیت خود به خودی دچار شده باشید یا در صورتی که به دلیل بیماری هایی مانند سیروز با تجمع مایعات در ناحیه صفاقی رو به رو هستید پزشک متخصص برای پیشگیری از بروز پریتونیت آنتی بیوتیک هایی را در نظر خواهد داشت. در صورت مصرف مهار کننده پمپ پروتون ممکن است به دستور پزشک مصرف آن را قطع کنید.

پریتونیت ممکن است در نتیجه زائده آپاندیس و یا آسیب شکمی ناشی از تروما ایجاد شود. در این صورت:

اگر دچار درد شدید شکمی هستید، دردی که مانع از نشستن شما می شود فورا به دنبال دریافت مراقبت های پزشکی باشید.

در صورت تجربه دردهای شکمی شدید ناشی از تصادف یا ضربه فورا با اورژانس تماس حاصل فرمایید.

منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org