سرطان پانکراس علائم، علل، تشخیص و درمان

سرطان پانکراس در بافت های ارگان پانکراس ایجاد می شود. پانکراس ارگانی داخل شکم می باشد که به طور افقی در بخش پایین معده قرار دارد. پانکراس آنزیم هایی آزاد می کند که به هضم غذا کمک می کند، همچنین این ارگان هورمون هایی را ترشح می کند که به حفظ قند خون در محدوده نرمال می انجامد. سرطان پانکراس معمولا به سرعت ارگان های مجاور منتشر می شود. به ندرت سرطان پانرکاس در مراحل اولیه تشخیص داده می شود. اما در مورد افرادی با سابقه کیست های پانکراتیک و یا وجود سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان پانکراس برخی اقدامات غربالگرانه می تواند به تشخیص زودهنگام مشکل کمک کند. یکی از علائم سرطان پانکراس ابتلا به دیابت می باشد، مخصوصا زمانی که با کاهش وزن، زردی و درد در بخش بالایی شکم همراه باشد، دردی که به سمت پشت منتشر می گردد. درمان سرطان پانکراس شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی یا ترکیبی از این درمان ها می باشد.

علائم سرطان پانکراس

علائم سرطان پانکراس ا قبل از پیشرفت بیماری ظاهر نمی شود. علائم سرطان پانکراس بارت است از:

درد در بخش فوقاتی شکم، دردی که به سمت پشت پیش می رود
از دست دادن اشتها یا کاهش وزن ناخواسته
افسردگی
دیابت
ابتلا به لخته های خونی
خستگی
زردی پوست و سفیدی چشم ها

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که دچار کاهش وزن ناخواسته شدید و یا اگر خستگی، درد شکمی یا سایر علائم آزار دهنده در شما ادامه داشت باید فورا به پزشک مراجعه کنید. لازم به ذکر است ابتلا به خیلی از بیماری ها ممکن است چنین علائمی را به دنبال داشته باشد. بنابراین تجربه این علائم لزوما به معنی ابتلا به سرطان پانکراس نمی باشد.

تظاهرات بیمار مبتلا به سرطان پانکراس عبارت است از:

شروع موذیانه با کاهش وزن، خستگی، بی اشتهایی و درد مالشی شکم یا پشت
درد اپی گاستر با انتشار به پشت که احتمالا شایع ترین علامت می باشد
درد که ممکن است با خم شدن به جلو بهتر شود
زردی، ادرار تیره، مدفوع بی رنگ
خارش
کیسه صفراوی قابل لمس و بدون تندرنس که البته برای سرطان علامتی اختصاصی نمی باشد
ترومبوفلبیت مهاجر
دیابت قندی نیز ممکن است ایجاد شود

علت سرطان پانکراس

علت دقیق ایجاد سرطان پانکراس در عمده موارد مشخص نمی شود. پزشکان و متخصصین فاکتورهایی مانند سیگار کشیدن را در ایجاد بیماری سرطان پانکراس دخیل می دانند. پیش از پرداختن به علت سرطان پانکراس به ساختار ارگان پانکراس می پردازیم. پانکراس ارگانی در حدود 15 سانتی متر می باشد که شبیه به یک گلابی دراز کشیده می باشد. پانکراس هورمون هایی مانند انسولین را آزاد می کند و به این ترتیب بدن را در پردازش قند حاصل از غذاها آماده می سازد. علاوه بر این پانکراس شیره گوارشی را برای هضم غذاها تولید می کند.

سرطان پانکراس زمانی روی می دهد که سلول های پانکراس در DNA خود دچار جهش شوند. این جهش ها سبب می شود سلول ها به طور غیر قابل کنترلی رشد کنند. تجمع این سلول ها در ایجاد تومور دخالت دارد. عدم درمان سرطان پانکراس سبب انتشار سرطان به ارگان های مجاور و عروق خونی می شود.

در اغلب موارد سرطان پانکراس در سلول های مجرای پانکراس آغاز می شود. این نوع از سرطان پانکراس آدنوکارسینوما پانکراتیت نامیده می شود. به ندرت سرطان پانکراس در سلول های تولید کننده هورمون و یا سلول های نورواندوکرین موجود در پانکراس آغاز می شود.

فاکتورهای خطر سرطان پانکراس

فاکتورهای خطری که ریسک ایجاد سرطان پانکراس را افزایش می دهد عبارت است از:

التهاب مزمن در پانکراس یا پانکراتیت
دیابت
سابقه خانوادگی در ابتلا به سندرم های ژنتیکی که ریسک ابتلا به سرطان را افزایش می دهد
سابقه خانوادگی در ابتلا به سرطان پانکراس
سیگار کشیدن
چاقی
سنین بالای 65 سال (اغلب موارد سرطان پانکراس در سنین بالای 65 سال مشخص می شود)

تحقیقات بزرگ اثبات کرده است ترکیبی از سیگار کشیدن، ابتلا به دیابت در طولانی مدت و تغذیه ضعیف احتمال ایجاد سرطان پانکراس را افزایش می دهد.

عوارض سرطان پانکراس

مادامیکه سرطان پانکراس پیشرفت می کند، عوارض زیر را به دنبال خواهد داشت:

از دست دادن وزن: برخی فاکتورها سبب کاهش وزن در افراد مبتلا به سرطان پانکراس می شود. صرف سرطان می تواند کاهش وزن را به دنبال داشته باشد. تهوع و استفراغ ناشی از درمان سرطان یا ناشی از فشار تومور بر معده غذا خوردن را دشوار می سازد. از طرفی بدن به دلیل عملکرد ضعیف پانکراس در جذب مواد مغذی با مشکلاتی رو به رو می باشد. برای کمک به هضم غذا پزشک مکمل های آنزیمی را تجویز خواهد کرد. برای حفظ وزن در محدوده نرمال باید کالری بیشتری مورد استفاده قرار گیرد.
زردی: سرطان پانکراس سبب انسداد مجرای صفراوی کبدی می شود و این امر احتمال بروز زردی را به همراه دارد. علائم زردی عبارت است از زرد شدن پوست و چشم ها، ادراری تیره رنگ و مدفوعی کم رنگ. بروز زردی معمولا همراه با دردهای شکمی نیست. پزشک در این شرایط لوله ای فلزی به نام استنت را برای باز نگاه داشتن مسیر صفرا مورد استفاده قرار می دهد. قرار دادن استنت با استفاده از روشی به نام endoscopic retrograde cholangiopancreatography یا ERCPانجام می شود. در این روش آندوسکوپ از طریق دهان وارد معده و بخش بالای روده کوچک می شود. سپس رنگی در مجرای صفرا و پانکراس تزریق می شود. در نهایت تصاویری از مجرا گرفته می شود.
درد: پیشرفت تومور به اعصاب شکمی فشار وارد کرده و سبب بروز درد می شود. این درد می تواند شدت یابد. استفاده از داروهای ضد درد می تواند احساس بهتری را به همراه داشته باشد. رادیوتراپی نیز ممکن است به طور موقت مانع از رشد تومور و تخفیف درد شود. در موارد شدید پزشک به اعصاب کنترل کننده درد در شکم الکل تزریق می کند. با استفاده از این روش اعصاب سیگنال درد را به مغز ارسال نمی کنند.
انسداد روده: سرطان پانکراس با رشد خود فشاری را بر بخش ابتدای روده کوچک (دئودنوم) وارد می آورد. این فشار می تواند جریان غذا از معده به روده را مسدود کند. پزشک در این شرایط نیز ممکن است استنتی را برای باز نگاه داشتن روده کوچک در نظر داشته باشد. در برخی موارد با استفاده از جراحی معده به بخش پایینی روده که تحت فشار سرطان قرار ندارد پیوند می خورد.

تشخیص سرطان پانکراس

اگر پزشک مشکوک به وجود سرطان پانکراس شود در آن صورت انجام برخی تست ها را در نظر خواهد داشت:

تست های تصویربرداری به منظور ایجاد تصاویری از ارگان های داخلی: این آزمایشات به پزشک کمک می کند تا ارگان های داخلی از جمله پانکراس را مورد معاینه قرار دهد و احتمال وجود سرطان پانکراس را ارزیابی کند. تکنیک های به کار رفته در تشخیص سرطان پانکراس عبارت است از سونوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی و و اسکن های PET.
استفاده از اسکوپ برای ایجاد تصویر سونوگرافی از پانکراس (EUS): در سونوگرافی آندوسکوپیک از دستگاه سونوگرافی برای ایجاد تصاویری از پانکراس داخل شکم استفاده می شود. این دستگاه از طریق اندوسکوپ (لوله ای نازک و منعطف) وارد معده می شود تا تصاویر ایجاد شود.
نمونه برداری: نمونه برداری روشی برای برداشت بخشی از بافت و بررسی آن زیر میکروسکوپ می باشد. پزشک با استفاده از فرو کردن سوزنی از طریق پوست به سمت پانکراس از بافت پانکراس نمونه برداری می کند. در روش EUS نیز امکان نمونه برداری وجود دارد.
آزمایش خون: پزشک خون را برای بررسی مارکرهای توموری مورد آزمایش قرار خواهد داد. مارکر توموری در سرطان پانکراس CA19-9 نام دارد. اما این تست همیشه قابل اعتماد نمی باشد. برخی متخصصین قبل، در طول و بعد از درمان سرطان پانکراس مقدار این مارکر را اندازه گیری می کنند.

اگر پزشک سرطان پانکراس را تشخیص دهد گام بعدی تشخیص مرحله سرطان پانکراس می باشد. با استفاده از اطلاعات مربوط به مرحله سرطان پانکراس پزشک می تواند تصمیم گیری های درمانی مناسبی داشته باشد. مرحله بندی سرطان پانکراس بر اساس اعداد رومی از 0 تا IV انجام می شود. پایین ترین مرحله نشان می دهد سرطان محدود به پانکراس می باشد. آخرین مرحله نشان می دهد سرطان پانکراس به سایر بخش های بدن انتشار یافته است.

مادامی که پزشکان در تشخیص و درمان سرطان پیشرفت می کنند سیستم مرحله بندی پیشرفت سرطان نیز در حال تکمیل شدن و بهتر شدن قرار خواهد داشت. تجربه پزشک در داشتن سابقه درمان سرطان پانکراس نیز بسیار اهمیت دارد.

تشخیص های افتراقی سرطان پانکراس عبارت است از:

پانکراتیت مزمن
بیماری زخم گوارشی
سایر بدخیمی های گوارشی
لنفوما
انسداد صفراوی
هپاتیت
گاستریت
کله سیستیت
کلانژیت

آمادگی برای ملاقات با پزشک

در صورتیکه علائم نگران کننده گوارشی تجربه می کنید به پزشک متخصص بیماری های گوارشی مراجعه کنید. پزشک متخصص روش ها و آزمایشاتی را برای بررسی علائم شما در نظر خواهد داشت. اگر تشخیص سرطان پانکراس در شما قطعی شود در آن صورت به متخصصین زیر ارجاع داده خواهید شد:

متخصص درمان سرطان (انکولوژ)
متخصص رادیوتراپی در درمان سرطان
متخصص جراح
متخصص گوارش

قبل از ملاقات با پزشک توجه به نکات زیر ارزشمند خواهد بود:

لیستی از علائمی که تجربه می کنید آماده کنید. علائم به ظاهر غیر مرتبط را نیز در نظر داشته باشید.
تغییرات و استرس هایی که در زندگی با آن رو به رو هستید را در نظر بگیرید.
لیستی از داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی آماده کنید.
سوالاتی که در ذهن دارید را لیست کنید. برخی سوالات پایه ای در مورد سرطان پانکراس عبارت است از:
آیا من به سرطان پانکراس دچار هستم؟
سرطان در چه مرحله ای از پیشرفت قرار دارد؟
آیا باید تست های بیشتری انجام دهم؟
آیا سرطان پانکراس قابل درمان است؟
تغذیه مناسب سرطان پانکراس چگونه است؟
طول عمر بیماران سرطان پانکراس به طور میانگین چقدر است؟
آیا درمان های موجود به افزایش طول عمر من کمکی خواهد کرد؟
استفاده از داروهای شیمی درمانی سرطان پانکراس چه عوارضی در پی دارد؟
برای خانواده من چه توصیه ای دارید؟
آیا شما در تشخیص و درمان سرطان پانکراس تجربه داشته اید؟
آیا بروشور یا وب سایتی برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سرطان پانکراس به من معرفی می کنید؟

پزشک نیز سوالاتی را از شما خواهد پرسید. برخی سوالات احتمالی پزشک در زمینه سرطان پانکراس عبارت است از:

چه زمانی برای اولین بار علائم در شما آغاز شد؟
شدت علائمی که تجربه می کنید چقدر است؟
آیا این علائم مستمرا ادامه دارد یا فقط گهگاه آن را تجربه می کنید؟
آیا عاملی وجود دارد که سبب بهبود یا تشدید علائم در شما می شود؟

درمان سرطان پانکراس

آیا سرطان پانکراس قابل درمان است؟ درمان سرطان پانکراس بستگی به مرحله سرطان و موقعیت سرطان همچنین وضعیت سلامت فرد و اولویت های شخصی او دارد. در مورد اغلب افراد اولین هدف درمانی در بحث درمان سرطان پانکراس حذف سرطان می باشد. زمانی که امکان چنین گزینه ای وجود نداشته باشد در آن صورت تمرکز بر بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از رشد سرطان پانکراس می باشد.

گزینه های درمان سرطان پانکراس عبارت است از جراحی، رادیوتراپی، شیمی درمانی یا ترکیبی از این درمان ها. زمانی که سرطان پانکراس پیشرفت کند این درمان ها مزیتی را برای فرد در پی نخواهد داشت. در ادامه به بررسی هر یک از گزینه های سرطان پانکراس خواهیم پرداخت.

جراحی سرطان پانکراس

جراحی در افراد مبتلا به سرطان پانکراس شامل موارد زیر می باشد:

جراحی به منظور برداشت تومورها در راس پانکراس: اگر سرطان پانکراس در راس این ارگان ایجاد شده باشد در آن صورت جراحی به نام جراحی ویپل انجام می شود. در این نوع جراحی بخش راس پانکراس، بخش ابتدایی روده کوچک، صفرا و مجرای صفراوی برداشته می شود. در برخی موقعیت ها بخشی از معده و غدد لنفاوی اطراف آن نیز ممکن است برداشته شود. جراح بخش های باقیمانده پانکراس، معده و روده را به هم متصل می کند تا امکان هضم غذا فراهم شود.
جراحی تومورها در بدنه پانکراس و انتهای آن (دم): جراحی به منظور برداشت نیمه چپ پانکراس (بدنه و انتهای آن) جراحی به نام پانکراتکتومی ديستال را انجام می دهد. در این روش ممکن است طحال نیز برداشته شود.
جراحی به منظور برداشت کل ساختار پانکراس: در برخی افراد برداشت کل پانکراس در مواردی ضروری می باشد. این روش پانکراتکتومی نامیده می شود. بدون پانکراس نیز افراد قادر به داشتن زندگی نرمال می باشند اما به طور مادام العمر به انسولین و جایگزین های آنزیمی نیاز خواهند داشت.
جراحی برای تومورهایی که بر عروق خونی اطراف تاثیر گذاشته است: اغلب افراد مبتلا به سرطان پانکراس پیشرفته در صورتی که تومورها نزدیک عروق خونی باشد، نمی توانند جراحی هایی مانند ویپل را انجام دهند. در برخی مراکز پزشکی جراحان متخصص با حذف و بازسازی بخش هایی از عروق خونی در برخی بیماران چنین جراحی هایی را انجام می دهند.

هر کدام از جراحی های مذکور خطراتی مانند خونریزی و احتمال عفونت را به دنبال دارد. پس از جراحی اگر معده در تخلیه با دشواری هایی رو به رو باشد در آن صورت بیمار علائمی مانند تهوع و استفراغ را تجربه خواهد کرد. ریکاوری پس از این جراحی ها طولانی مدت است و به هنگام انجام این جراحی ها ضروری است بیمار چندین روز در بیمارستان بستری بماند و پس از آن نیز باید به مدت چند هفته در خانه استراحت کند.

بررسی ها نشان داده است در انجام جراحی به منظور درمان سرطان پانکراس هر چه جراح تجربه و تبحر بیشتری داشته باشد احتمال بروز عوارض ناشی از جراحی ها اندک خواهد بود.

در هنگام تشخیص سرطان پانکراس تقریبا همه بیماران توده های پیشرفته و دست اندازی های موضعی یا گسترده دارند. بیمارانی که علامت زردی انسدادی بدون درد را تظاهر می کنند بهترین شانس را برای برداشت تومور دارند. توده های موجود در انتهای پانکراس در شرایط نادر با برداشتن برطرف می شوند. به طور کلی پیش آگهی سرطان پانکراس بسیار نا مطلوب می باشد و بقا 5 ساله کمتر از 5% است. متوسط طول عمر بیماران سرطان پانکراس کمتر از شش ماه می باشد. احتمال انجام جراحی شفا دهنده تنها در 10 تا 15% از بیماران ممکن است.

شیمی درمانی سرطان پانکراس

در شیمی درمانی سرطان پانکراس از داروهایی برای کشتن سلول های سرطانی استفاده می شود. داروهای شیمی درمانی به طور وریدی یا خوراکی مصرف می شود. ممکن است یک یا ترکیبی از داروهای شیمی درمانی در سرطان پانکراس استفاده شود. شیمی درمانی همچنین می تواند با رادیوتراپی ترکیب شود. ترکیب شیمی درمانی و رادیوتراپی در مواردی استفاده می شود که سرطان پانکراس فراتر از پانکراس پیشرفته است. این پیشرفت نه تنها شامل ارگان های نزدیک به پانکراس می باشد بلکه ارگان های دور نیز تحت تاثیر قرار گرفته است. ترکیب شیمی درمانی سرطان پانکراس همراه با رادیوتراپی ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن سایز تومور مورد استفاده قرار گیرد. در برخی موارد نیز بعد از جراحی از ترکیب شیمی درمانی و رادیوتراپی استفاده می شود تا از احتمال عود سرطان پانکراس جلوگیری شود. داروهای شیمی درمانی سرطان پانکراس هدفی مبنی بر کنترل رشد تومور و افزایش طول عمر بیماران مبتلا به سرطان پانکراس دارد.

رادیوتراپی سرطان پانکراس

در رادیوتراپی از اشعه هایی با انرژی بالا استفاده می شود. این اشعه ها متشکل از اشعه ایکس و پروتون هایی می باشد که هدف آن از بین بردن سلول های سرطانی است. رادیوتراپی قبل یا بعد از درمان سرطان و معمولا همراه با شیمی درمانی انجام می شود. در مواردی که سرطان پانکراس با استفاده از جراحی قابل درمان نباشد در آن صورت ترکیبی از شیمی درمانی و رادیوتراپی استفاده می شود. رادیوتراپی معمولا با استفاده از دستگاهی انجام می شود که پیرامون بیمار حرکت می کند و تابش های رادیویی را به نقطه خاصی از بدن هدایت می کند (رادیوتراپی اکسترنال یا خارجی). در برخی مراکز رادیوتراپی در طول جراحی انجام می شود. در رادیوتراپی های معمول از اشعه ایکس برای درمان سرطان پانکراس استفاده می شود، اما در برخی مراکز برای افرادی که به سرطان پانکراس پیشرفته دچارند از تابش پروتونی استفاده می شود.

نقش طب مکمل در درمان سرطان پانکراس

برخی رویکردهای طب مکمل می تواند در درمان علائم و نشانه های ناشی از سرطان یا درمان سرطان موثر واقع شود. افراد مبتلا به سرطان اغلب دچار آشفتگی های روانی و عاطفی می شوند. برخی تحقیقات نشان داده است میزان آشفتگی در بین افراد مبتلا به سرطان پانکراس بسیار بیشتر از مبتلایان به سایر انواع سرطان ها می باشد. در مورد احساساتی که تجربه می کنید با پزشک خود مشورت کنید. استراتژی هایی برای رویارویی با این عوارض وجود دارد. در برخی موارد استفاده از داروها نیز می تواند موثر واقع شود. انواعی از طب مکمل که می تواند در بهبود علائم مرتبط با سرطان پانکراس موثر واقع شود عبارت است از:

هنر درمانی
ورزش
مدیتشن
موسیقی درمانی
ریلکسیش

پیشگیری از سرطان پانکراس

برای کاهش ریسک ابتلا به سرطان پانکراس توجه به موارد زیر موثر خواهد بود:

توقف استفاده از سیگار: اگر سیگار مصرف می کنید بهتر است به دنبال راهی برای ترک آن باشید. پزشک می تواند راه هایی مانند گروه درمانی، استفاده از داروها و نیکوتین تراپی را برای شما در نظر بگیرد.
تغذیه مناسب سرطان پانکراس و حفظ وزن در محدوده نرمال: اگر شما وزن سالمی دارید در حفظ آن بکوشید. اگر به کاهش وزن نیاز دارید می توانید روندی پایدار و تدریجی را برای کاهش وزن خود در نظر داشته باشید. می توانید علاوه بر ورزش بر رژیم غذای غنی از سبزیجات تمرکز داشته باشید.
انتخاب رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی حاوی میوه ها و سبزیجت رنگی و غلات می تواند ریسک ابتلا به سرطان را به طور کلی کاهش دهد.

مشاوره ژنتیکی: اگر در خانواده خود سابقه ابتلا به سرطان پانکراس را دارید می توانید به مشاور ژنتیکی مراجعه کنید. او سابقه سلامت خانوادگی شما را در نظر گرفته و تعیین می کند آیا انجام تست های ژنتیکی به منظور بررسی احتمال ابتلا به سرطان پانکراس در شما موثر خواهد بود یا خیر.

مقابله و پشتیبانی

کنار آمدن با بیماری مرگ بار می تواند بسیار دشوار باشد. در این شرایط برخی از پیشنهادات زیر می تواند موثر باشد:

تا جایی که می توانید در مورد سرطان پانکراس اطلاعات به دست بیاورید. به این ترتیب می توانید در تصمیم گیری های درمانی خود حضور داشته باشید. می توانید در مورد جزئیات سرطان پانکراس همچنین روند درمانی که پیش رو دارید از پزشک راهنمایی بخواهید.
از دوستان و خانواده خود بخواهید تا شما را پشتیبانی کنند. دوستان و خانواده شما می توانند تیمی پشتیبان را تشکیل دهند. در مواردی مانند آماده کردن غذا و یا رفتن به پزشک یا جلسات درمانی می توانید از آن ها یاری بخواهید.
با مشاور در ارتباط باشید. اگر چه دوستان و خانواده بهترین حامیان بیمار خواهند بود اما در برخی موارد آن ها نیز در رویارویی با بیماری با مشکلاتی رو به رو هستند. بنابراین در این شرایط می توانید از مشاور کمک بخواهید.
با سایر افراد مبتلا به بیماری سرطان پانکراس در ارتباط باشید. شما می توانید با بازماندگان سرطانی تماس داشته باشید تا پشتیبانی بهتری داشته باشید.

منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org