نارسایی حاد کبد علائم، علل، تشخیص و درمان
نارسایی حاد کبد از دست رفتن عملکرد کبدی است که به سرعت –در چند روز یا هفته- عموما در فردی که در گذشته بیماری کبدی نداشته است، رخ می دهد. نارسایی حاد کبد شیوع کمتری در مقایسه با نارسایی مزمن کبد که به آهستگی ایجاد می شود، دارد.
نارسایی حاد کبد یا نارسایی کبدی فلمیننت می تواند باعث عواقب جدی مانند خونریزی شدید و افزایش فشار مغزی شود. این یک وضعیت اورژانسی است که به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد.
نارسایی حاد کبد بسته به علت آن، ممکن است به کمک درمان برگشت پذیر باشد. در هرحال، در بسیاری از موارد پیوند کبدی تنها درمان نارسایی حاد کبد خواهد بود.
علائم نارسایی حاد کبد
نشانه ها و علائم نارسایی حاد کبد شامل:
- زردی پوست و کره چشم (یرقان)
- درد در قسمت بالایی سمت راست شکم
- ورم شکم
- تهوع
- استفراغ
- احساس ناخوشی
- خواب آلودگی
- سردرگمی یا گیجی
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
نارسایی حاد کبد به عنوان یک بیماری مهلک، به سرعت می تواند در یک فرد سالم ایجاد شود. اگر شما یا فرد دیگری به طور ناگهانی دچار زرد شدن چشم ها و پوست، احساس ناراحتی در بالای شکم و یا تغییرات غیرمعمول در حال روانی، شخصیت یا رفتار خود شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علت نارسایی حاد کبد
نارسایی حاد کبد زمانی اتفاق می افتد که سلول های کبدی به طور چشمگیری دچار آسیب شده و دیگر قادر به کار کردن در مدت زمان طولانی نیستند. برخی علل نارسایی حاد کبد در زیر آورده شده اند:
- اور دوز استامینوفن: مصرف بیش از حد استامینوفن شایع ترین علت نارسایی حاد کبد در آمریکا است. نارسایی حاد کبد بعد از مصرف دوز بسیار بالای استامینوفن و یا بعد از مصرف دوز بالاتر از دوز روزانه توصیه شده برای چندین روز ایجاد می شود. ئاگر شما یا فرد دیگری دچار اوردوز استامینوفن شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید. منتظر علائم نارسایی حاد کبد نباشید.
- داروهای نسخه ای: برخی از داروهای نسخه ای مانند آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و ضد تشنج ها می توانند عاملی برای نارسایی حاد کبد باشند.
- مکمل های گیاهی: داروها و مکمل های گیاهی مانند افدرا، پونه و کاوا با بروز نارسایی حاد کبد مرتبط هستند.
- هپاتیت و سایر عوامل ویروسی: هپاتیت آ، هپاتیت ب و هپاتیت ای می توانند موجب نارسایی حاد کبد شوند. سایر عوامل ویروسی که باعث نارسایی حاد کبد می شوند شامل ویروس اپستین بار، سیتومگالو ویروس و ویروس هرپس سیمپلکس هستند.
- سموم: سمومی که موجب نارسایی حاد کبد می شوند شامل قارچ های وحشی سمی آمانتا پالوئید هستند که اشتباها به عنوان قارچ غیر سمی خورده می شوند. کربن تتراکلرید سم دیگری است که باعث نارسایی حد کبد می شود. این یک سم صنعتی است که در یخچال ها و حلال هایی برای موم ها و جلاسنج ها و سایر مواد یافت می شود.
- بیماری خودایمنی: نارسایی حاد کبد می تواند در اثر هپاتیت خودایمنی –بیماری که در آن سیستم ایمنی به سلول های کبدی حمله کرده و موجب التهاب و آسیب می شود- ایجاد شود.
- بیماری های وریدهای کبدی: بیماری های عروقی مانند سندرم بود کیاری موجب انسداد در سیاهرگ های کبدی شده و نارسایی حاد کبد را به دنبال دارند.
- بیماری متابولیکی: بیماری های نادر متابولیکی مانند بیماری ویلسون و کبد چرب حاد در بارداری، اغلب موجب نارسایی حاد کبد می شوند.
- سرطان: سرطانی که در کبد آغاز شده و یا به کبد انتشار یابد می تواند عاملی برای بروز نارسایی حاد کبد باشد.
- شوک: عفونت شدید (سپسیس) و شوک به طور جدی جریان خون به کبد را مختل کرده و باعث نارسایی حاد کبد می شوند.
بسیاری از علل نارسایی حاد کبد علل مشخصی نیستند.
عوارض نارسایی حاد کبد
نارسایی حاد کبد می تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد که در زیر به آن ها اشاره می کنیم:
- مایع اضافی در مغز (ادم مغزی): وجود مایع اضافی در مغز موجب افزایش فشار مغزی و بروز ادم مغزی می شود.
- خونریزی و اختلالات خونریزی: یک کبد نارسا قادر به تولید فاکتورهای انعقادی کافی که در انعقاد خون نقش دارند، نیست. خونریزی مجاری گوارشی شایع ترین عارضه در این وضعیت است که کنترل آن نیز دشوار خواهد بود.
- عفونت ها: افراد مبتلا به نارسایی حاد کبد بیشتر مستعد ابتلا به عفونت ها خصوصا در خون و در مجاری تنفسی و ادراری هستند.
- نارسایی کلیه: نارسایی کلیه اغلب به دنبال نارسایی حاد کبد خصوصا در مواردی که اوردوز استامینوفن اتفاق افتاده است، ایجاد می شود که می تواند به کبد و کلیه ها آسیب برساند.
تشخیص نارسایی حاد کبد
تست ها و روش هایی که برای تشخیص نارسایی حاد کبد وجود دارد شامل موارد زیر است:
- تست های خونی: تست های خونی برای بررسی نحوه عملکرد کبد انجام می شود. تست زمان پروترومبین این چه مدت طول می کشد تا خون شما لخته شود را می سنجد. در مواردی که فرد به نارسایی حاد کبد دچار است، خون با سرعت کمتری لخته می شود.
- تست های تصویربرداری: پزشک ممکن است انجام سونوگرافی برای بررسی کبد را به شما توصیه کند. این تست ها مشخص کننده آسیب کبدی هستند و به پزشک شما در تشخیص علت مشکلات کبدی کمک می کنند. پزشک ممکن است انجام توموگرافی کامپیوتری شکمی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی را برای بررسی کبد و عروق خونی توصیه کند. این تست ها به مظور بررسی علل خاص نارسایی حاد کبد مانند سندرم بود کیاری یا تومورها انجام می گیرند. این تست ها ممکن است زمانی که پزشک به وجود مشکلی در کبد مشکوک است و نتیجه سونوگرافی منفی است، انجام شوند.
- آزمایش بافت کبد: پزشک ممکن است نمونه برداری از کبد را برای تشخیص نارسایی حاد کبد توصیه کند. انجام نمونه برداری از کبد به پزشک کمک می کند تا علت نارسایی کبد را تشخیص دهد. از آن جایی که بیماران مبتلا به نارسایی حاد کبد در معرض خطر خونریزی در طول نمونه برداری قرار دارند، پزشک ممکن است نمونه برداری از کبد ترانس ژوگولار را توصیه کند. پزشک یک شکاف کوچک در طرف راست گردن ایجاد می کند، یک لوله نازک را در طول ورید گردن عبور می دهد و تا ورید کبدی پیش می رود. حال پزشک یک سوزن را از طریق لوله وارد کرده و نمونه برداری از کبد را انجام می دهد.
آمادگی ملاقات با پزشک
اگر پزشک به وجود نارسایی حاد کبد مشکوک باشد، شما ممکن است برای درمان در بیمارستان بستری شوید. بیشتر بیماران مبتلا به نارسایی حاد کبد در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان بستری می شوند.
چیزی که شما می توانید انجام دهید:
اگر نارسایی حاد کبد در شما تشخیص داده شده، می توانید برخی سوالات را در این باره از پزشک متخصص گوارش بپرسید:
- چه چیزی عامل نارسایی حاد کبد در من بوده است؟
- نارسایی حاد کبد برگشت پذیر است؟
- در صورت برگشت پذیر بودن، آیا کبد من به طور کامل بهبود می یابد؟
- چه راه هایی برای درمان نارسایی حاد کبد وجود دارد؟
- آیا من به پیوند کبد نیاز دارم؟
- آیا این بیمارستان واحد پیوند کبد دارد؟
- آیا من باید به بیمارستانی که پیوند کبد انجام می دهد منتقل شوم؟
انتظاراتی که از پزشک می رود:
پزشک برای تشخیص علت نارسایی حاد کبد، سوالاتی را از شما و خانواده تان می پرسد:
- چه زمان علائم شما آغاز شدند؟
- چه داروهای نسخه ای مصرف می کنید؟
- چه داروهای غیر نسخه ای مصرف می کنید؟
- چه مکمل های گیاهی مصرف می کنید؟
- آیا از داروهای غیر قانونی استفاده می کنید؟
- آیا در گذشته دچار مشکلات کبدی شده اید؟
- آیا هپاتیت یا یرقان در شمل تشخیص داده شده است؟
- آیا سابقه ابتلا به افسردگی یا داشتن افکار خودکشی دارید؟
- آیا اخیرا مصرف داروی جدیدی را آغاز کرده اید؟
- آیا استامینوفن مصرف کرده اید؟چه مقدار؟
- آیا سابقه مشکلات کبدی در خانواده شما وجود دارد؟
درمان نارسایی حاد کبد
درمان نارسایی حاد کبد در بیماران مبتلا در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان انجام می شود تا در صورت نیاز امکان پیوند کبد وجود داشته باشد. پزشک تلاش می کند تا آسیب کبدی ناشی از نارسایی حاد کبد را درمان کند اما در بیشتر موارد درمان نارسایی حاد کبد شامل کنترل عوارض آن و زمان دادن به کبد برای بهبودی است.
راه های درمان نارسایی حاد کبد شامل:
- داروهایی برای رفع مسمومیت: درمان نارسایی حاد کبد ناشی از اوردوز استامینوفن به کمک دارویی به نام استیل سیستئین انجام می شود. این دارو در درمان نارسایی حاد کبدی که از عوامل دیگر ناشی شده است نیز به کار می رود. درمان نارسایی حاد کبد ناشی از قارچ سمی و سایر سموم ممن است با داروهایی که اثرات سموم را از بین می برند انجام گیرد و آسیب کبدی را کاهش دهد.
- پیوند کبد: زمانی که نارسایی حاد کبد برگشت پذیر نباشد، تنها درمان نارسایی حاد کبد پیوند کبد است. در طول پیوند کبد، جراح کبد آسیب دیده شما را برمیدارد و آن را با یک کبد سالم (از دهنده پیوند) جایگزین می کند.
در روند درمان نارسایی حاد کبد پزشک ممکن است بر روی کنترل نشانه ها و علائم متمرکز باشد و برای پیشگیری از عوارض نارسایی حاد کبد تلاش کند. در این شرایط درمان نارسایی حاد کبد شامل:
- رفع فشار ناشی از مایع اضافی در مغز: ادم مغزی ناشی از نارسایی حاد کبد می تواند موجب افزایش فشار در مغز گردد. داروها می توانند به کاهش تولید مایع در مغز کم می کنند.
- بررسی برای عفونت ها: تیم درمانی ممکن است نمونه هایی از خون ادرار شما گرفته و آن ها برای وجود عفونت مورد بررسی قرار دهند. اگر پزشک به وجود عفونت مشکوک باشد، داروهایی را برای درمان عفونت ناشی از نارسایی حاد کبد تجویز می کند.
- پیشگیری از خونریزی شدید: پزشک داروهایی را برای کاهش خطر خونریزی در نارسایی حاد کبد تجویز می کند. اگر شما خون زیادی از دست داده باشید، پزشک تست هایی را برای یافتن منبع خونریزی انجام می دهد. در اسن شرایط شما ممکن است به دریافت خون نیاز داشته باشید.
راه های درمان نارسایی حاد کبد در آینده
دانشمندان به یافتن راه های درمان جدید برای نارسایی حاد کبد خصوصا درمان هایی که بتوانند نیاز به پیوند کبد را از بین برده یا به تاخیر بیاندازند، ادامه می دهند. با این که چندین راه درمانی برای نارسایی حاد کبد در آینده در حال بررسی هستند، باید به خاطر داشته باشیم که این ها در مرحله آزمایشگاهی هستند و ممکن است بدین منظور در دسترس قرار نگیرند.
برخی از راه های درمان نارسایی حاد کبد که در حال بررسی هستند در زیر آورده شده اند:
وسایل کمک کبدی مصنوعی: دستگاهی که بتواند کار کبد را انجام دهد، مانند حالتی که در دیالیز اتفاق می افتد و این دستگاه زمانی که عملکرد کلیه ها متوقف شده است کمک کننده خواهد بود. انواع مختلفی از این دستگاه ها مورد مطالعه قرار گرفته اند. تحقیقات نشان می دهند که برخی از دستگاه ها می توانند در زنده ماندن بیمار تاثیر گذار باشند. سیستمی به نام سیستم حمایت کبدی اکسترا کورپورئال به بیماران مبتلا به نارسایی حاد کبد کمک می کند که بدون پیوند کبد به زندگی خود ادامه دهند.
پیوند هپاتوسیتی: پیوند زدن تنها سلول های کبدی و نه تمام اندام، ممکن است به طور موقت نیاز به انجام پیوند کبد را به تاخیر بیاندازد. در برخی موارد، این نوع پیوند به درمان کامل نارسایی حاد کبد منجر می شود. کمبود وجود دهنده پیوند با کیفیت بالا، استفاده از این روش برای درمان نارسایی حاد کبد را محدود کرده است.
پیوند با موجودی غیر از انسان: در این نوع از پیوند کبد انسان با کبدی از یک موجودی غیر از انسان جایگزین می شود. پزشکان در چند دهه گذشته آزمایشاتی را بر روی پیوند کبد با کبد خوک ها انجام داده اند اما نتایج امیدوار کننده ای به دست نیامده است. با این حال، پیشرفت هایی در پزشکی پیوند و ایمنی، محققین را برای بررسی مجدد این روش درمان ترغیب کرده است. این روش در درمان نارسایی حاد کبد برای بیمارانی که منتظر دریافت پیوند کبد انسانی هستند کمک کننده است.
پیشگیری از نارسایی حاد کبد
شما می توانید با برخی اقدامات به منظور محافظت از کبد خطر ابتلا به نارسایی حاد کبد را کاهش دهید.
- داروها را طبق دستور مصرف کنید: اگر شما استامینوفن یا داروهای دیگری مصرف می کنید، به دستور نوشته شده روز جعبه دارو توجه کنید و تنها طبق این دستور عمل کنید. اگر شما تاکنون به بیماری کبد مبتلا بوده اید، در مورد مصرف استامینوفن با پزشک خود مشورت کنید.
- از رفتارهای پرخطر بپرهیزید: از داروهای تزریقی غیر قانونی استفاده نکنید. از سرنگ های مشترک استفاده نکنید. در رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید. سیگار نکشید.
- واکسیناسیون انجام دهید: اگر شما به بیماری مزمن کبدی دچار هستید، سابقه ابتلا به نوعی از هپاتیت را دارید و یا در معرض خطر ابتلا به هپاتیت هستید، در مورد دریافت واکسن هپاتیت ب با پزشک مشورت کنید.
- از تماس با خون و مایعات بدن افراد دیگر بپرهیزید: تماس اتفاقی با سرنگ و یا تمیز کردن نامناسب خون یا سایر مایعات بدن موجب انتشار ویروس های هپاتیت می شود.
- قارچ های سمی را نخورید: تشخیص قارچ سمی از غیر سمی دشوار است. به همین دلیل بهتر است قارچ هایی را که از سمی بودن یا نبودن آن ها مطمئن نیستند نخورید.
- مراقب اسپری های پاک کننده باشید: زمانی که شما از اسپری های پاک کننده استفاده می کنید، محل باید تهویه مناسب داشته باشد؛ شما همچنین می توانید از ماسک استفاده کنید. استفاده از وسایل محافظتی را حین زدن اسپری های حشره کش، قارچ کش، رنگ و سایر مواد شیمیایی در نظر داشته باشید.
- از پوست خود محافظت کنید: زمان استفاده از حشره کش ها و سایر موارد شیمیایی پوست خود را با دستکش، لباس آستین بلند، کلاه و ماسک بپوشانید.
- وزن خود را در محدوده متعادل حفظ کنید: چاقی موجب شرایطی به نام بیماری کبد چرب غیر الکلی می شود که شامل کبد چرب، هپاتیت و سیروز است.
منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org