درمان دیابت نوع یک
راههای درمان دیابت نوع یک
راههای درمان دیابت نوع یک عبارت است از:
- مصرف انسولین
- شمارش پروتئین، چربی و کربوهیدرات
- مانیتور مرتب قند خون
- استفاده از غذاهای سالم
- انجام فعالیت منظم و حفظ وزن مناسب
هدف از حفظ قند خون در محدوده نرمال پیشگیری یا به تاخیر انداختن عوارض دیابت نوع یک می باشد. به طور کلی هدف آن است که مقدار قند خون در یک بیمار مبتلا به دیابت نوع یک در طول روز قبل از وعده های غذایی بین 80 تا 130 میلی گرم در دسی لیتر و بعد از وعده های غذایی کمتر از 180 میلی گرم در دسی لیتر باشد.
انسولین و سایر داروها در درمان دیابت نوع یک
افراد مبتلا به دیابت نوع یک به درمان با انسولین در طولانی مدت نیاز دارند. انواع انسولین عبارت است از:
- انسولین های کوتاه اثر یا رگولار
- انسولین هایی سریع الاثر
- انسولین های متوسط الاثر
- انسولین های طولانی اثر
مصرف انسولین
انسولین برای درمان دیابت نوع یک نمی تواند به طور خوراکی استفاده شود؛ زیرا آنزیم های معده آن را تجزیه می کنند و مانع از اثر انسولین می گردند. در دیابت نوع یک شما باید انسولین را به صورت تزریقی یا با استفاده از پمپ انسولین دریافت کنید.
- تزریقی: در این روش با استفاده از سوزنی نازک و یک سرنگ، انسولین زیر پوست تزریق می شود. اگر فرم تزریقی انسولین را انتخاب کنید احتمالا ترکیبی از انسولین ها را در طول شبانه روز دریافت خواهید کرد. تزریق های متعدد روزانه شامل انسولین های طولانی اثر و سریع الاثر می باشد تا الگوی آزاد شدن انسولین در بیمار مبتلا به دیابت نوع یک مشابه با الگوی طبیعی بدن گردد. به این ترتیب شما چند بار در روز تزریق انجام خواهید داد و به این ترتیب مقدار قند خون به نحو بهتری کنترل می شود.
- پمپ انسولین: در این راه درمان دیابت نوع یک، شما از دستگاهی استفاده می کنید که به اندازه یک گوشی موبایل می باشد و آن را بیرون از بدن خود قرار می دهید. لوله ای وجود دارد که مخزن انسولین را به کاتتر متصل می کند که زیر پوست شکم قرار دارد. این نوع پمپ می تواند به طرق مختلف برای مثال با استفاده از کمربند، جیب و یا کمربندهای مخصوصی که برای این پمپ ها طراحی می شود پوشانده شود. هم چنین پمپ های بی سیم نیز وجود دارند. پمپ ها به نحوی برنامه ریزی شده اند که مقدار مشخصی انسولین سریع الاثر را به صورت خودکار وارد بدن می کنند. دوز پایدار انسولین به صورت پایه آزاد می شود و هر زمان که به انسولین طولانی اثر نیاز باشد جایگزین می شود. زمانی که شما غذا می خورید این پمپ با توجه به مقدار کربوهیدرات مصرف شده و مقدار قند خون عمل می کند و دوزی از انسولین به نام دوز بولوس را آزاد می کند تا وعده غذایی استفاده شده را پوشش دهد و مقدار قند خون را در صورت بالا رفتن اصلاح کند. برخی محققین دریافته اند در بعضی افراد این پمپ می تواند در کنترل مقدار قند خون موثر تر از فرم تزریقی باشد. اما خیلی از افراد مبتلا به دیابت نوع یک با استفاده از انسولین تزریقی نیز قادر به کنترل مناسب قند خون می باشند. پمپ انسولین به دستگاهی مجهز است که مقدار قند خون را به طور مرتب کنترل می کند و به این ترتیب می تواند کنترل شدیدتری بر قند خون داشته باشد.
پانکراس مصنوعی
در سپتامبر 2016 سازمان غذا و داروی آمریکا پانکراس مصنوعی را برای افراد مبتلا به دیابت نوع یک که در سن 14 سال یا بالای 14 سال قرار دارند، تایید کرد. این دستگاه ایمپلنت مانیتور مستمر قند را به پمپ انسولین مربوط می کند. مقدار قند خون هر پنج دقیقه چک می شود. زمانی که مانیتور وجود انسولین را نشان دهد این دستگاه به طور خودکار مقدار مناسبی از انسولین را آزاد می کند. سیستم های مصنوعی پانکراس برای درمان دیابت نوع یک در حال حاضر در کارآزمایی های بالینی مورد بررسی می باشند.
سایر داروها
داروهایی وجود دارند که برای افراد مبتلا به دیابت نوع یک تجویر می شوند:
- داروهای فشار خون بالا: پزشک ممکن است از مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین یا بلاکرهای رسپتور آنژیوتانسین II استفاده کند تا به این ترتیب سلامت کلیه ها حفظ شود. این داروها عموما به افراد مبتلا به دیابت نوع یک یا دو توصیه می شود که فشار خون آن ها بالای 140 بر 90 میلی لیتر جیوه می باشد.
- آسپرین: پزشک ممکن است برای محافظت قلبی در بیمار مبتلا به دیابت نوع یک مصرف روزانه آسپرین را توصیه کند.
- داروهای کاهنده کلسترول: افزایش کلسترول در افراد مبتلا به دیابت نوع یک یا دو ریسک ابتلا به بیماری های قلبی را در پی دارد. انجمن دیابت آمریکا مقدار کلسترول بد یا LDL را زیر 100 میلی گرم در دسی لیتر توصیه می کند. مقدار کلسترول خوب یا HDL بالای 50 میکروگرم در دسی لیتر در خانم ها و در مردان بالای 40 میلی گرم در دسی لیتر توصیه می شود. مقدار تری گلیسیرید نیز کمتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر توصیه می گردد.
بررسی مستمر قند خون
بسته به این که چه نوع انسولین برای درمان دیابت نوع یک در شما یا کودک تان مناسب است، مقدار قند خون باید حداقل چهار بار در روز چک شود. توصیه می شود مقدار قند خون قبل از غذا و میان وعده ها و قبل از خواب، قبل از ورزش و یا رانندگی چک شود. در صورتی که مشکوک به افت مقدار قند خون هستید باید فورا قند خون را چک کنید. مانیتور دقیق به شما اطمینان می دهد مقدار قند خون در محدوده نرمال باقی مانده است.
حتی اگر انسولین استفاده می کنید و مراقب تغذیه خویش می باشید باز هم ممکن است قند خون به طور غیر قابل پیش بینی تغییر کند. شما خواهید آموخت چطور مقدار قند خون در پاسخ به غذا، فعالیت، بیماری، داروها، استرس، تغییرات هورمونی و الکل پاسخ می دهد. کنترل مستمر قند خون می تواند مانع از افت مقدار قند خون یا هایپوگلایسمی در دیابت نوع یک شود.
رژیم غذایی دیابت نوع یک
رژیم غذایی مخصوصی برای دیابت نوع یک وجود ندارد. اما باید از غذاهایی با فیبر بالا و سرشار از مواد مغذی استفاده شود:
- میوه ها
- سبزیجات
- غلات و حبوبات
متخصصین تغذیه به شما توصیه خواهند کرد کمتر از غذاهای حیوانی، کربوهیدرات های غنی شده مانند نان سفید و شکلات استفاده کنید. این برنامه غذایی سالم حتی برای افراد غیر دیابتی نیز توصیه می شود.
شما باید مقدار کربوهیدارت در غذای مصرفی را محاسبه کنید تا بتوانید انسولین مناسبی برای متابولیز آن مصرف کنید. متخصص تغذیه می تواند برنامه غذایی مناسبی را متناسب با نیازهای شما تدوین کند.
فعالیت فیزیکی در دیابت نوع یک
همه افراد به فعالیت های آیروبیک منظم نیاز دارند و افراد مبتلا به دیابت نوع یک نیز از این قاعده مستثنی نیستند. قبل از ورزش باید با پزشک مشورت کنید. سپس باید فعالیت هایی را انتخاب کنید که از انجام آن لذت می برید، فعالیت هایی مانند پیاده روی و یا شنا. انجام این فعالیت ها را تبدیل به فعالیت روزمره کنید. حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی در طول هفته می تواند مطلوب باشد. در مورد کودکان مبتلا به دیابت نوع یک حداقل یک ساعت فعالیت در هفته مفید خواهد بود.
به خاطر داشته باشید فعالیت فیزیکی در دیابت نوع یک مقدار قند خون را کاهش می دهد. اگر فعالیت جدیدی را آغاز می کنید مقدار قند خون خود را بیش از حد معمول چک کنید تا بدانید این فعالیت چطور بر مقدار قند خون شما تاثیر داشته است. باید برنامه غذایی یا دوز انسولین را به نحوی تنظیم کنید که میزان افزایش فعالیت را جبران کند.
جدیدترین راه درمان دیابت نوع یک
رویکردهای درمانی آینده
- پیوند پانکراس: با انجام پیوند موفقیت آمیز پانکراس دیگر نیازی به انسولین نخواهد بود. اما پیوند پانکراس همیشه موفقیت آمیز نیست و خطراتی را در پی دارد. از آن جایی که این خطرات بسیار جدی تر از دیابت می باشد عموما گزینه پیوند پانکراس برای افرادی در نظر گرفته می شود که دیابت شان به سختی کنترل می شود یا برای افرادی مناسب خواهد بود که به پیوند کلیه نیاز دارند.
- پیوند سلول های ترشح کننده انسولین: محققین در حال بررسی این گزینه می باشند تا شاید به این ترتیب سلول های جدید تولید کننده انسولین فراهم شود. اگر چه این روش آزمایشی در گذشته با مشکلاتی همراه بوده است اما با تکنیک ها و داروهای جدیدتر می توان از رد پیوند جلوگیری کرد و شاید به این ترتیب شانس موفقیت آمیز بودن پیوند افزایش یابد. این گزینه در صورت موفقیت به پیشرفت در درمان دیابت نوع یک کمک بسزایی خواهد کرد.
هایپوگلایسمی و هایپرگلایسمی
با وجود انجام دقیق ترین تلاش ها، باز هم احتمال بروز برخی مشکلات در دیابت نوع یک وجود دارد. برخی عوارض کوتاه مدت دیابت نوع یک مانند هایپوگلایسمی (افت قند) به درمان اورژانسی نیاز دارد.
هایپوگلایسمی و افت قند خون در دیابت نوع یک زمانی اتفاق می افتد که مقدار قند خون به زیر مقدار هدف افت کند. با مشورت با پزشک خواهید دانست محدوده نرمال قند خون برای شما چیست. افت قند خون به دلایل مختلفی می تواند اتفاق بیفتد از جمله این دلایل عبارت است از دست دادن یک وعده غذایی، خوردن کربوهیدارت کمتر از حدی که در رژیم غذایی دیابت نوع یک وجود دارد، انجام فعالیت فیزیکی بیش از حد و یا تزریق بیش از حد انسولین.
علائم هایپوگلایسمی
باید علائم هایپوگلایسمی یا افت قند خون را بشناسید. وقتی احساس می کنید مقدار قند خون افت کرده است باید فورا مقدار آن را چک کنید. علائم اولیه افت قند خون عبارت است از:
- تعریق
- لرزش
- گرسنگی
- گیجی و احساس سبکی در سر
- افزایش ضربان قلب و یا ضربان نامنظم قلب
- خستگی و ضعف
- سردرد
- تاری دید
- تحریک پذیری
هایپوگلایسمی شبانه می تواند به بیداری شما منجر شود. به هنگام بیدار شدن ممکن است احساس سردرد و تعریق داشته باشید.
به هنگام افت مقدار قند خون در دیابت نوع یک باید چه کرد:
- 15 تا 20 گرم کربوهیدارت سریع الاثر مانند نوشابه یا آب میوه شیرین باید استفاده شود. مصرف غذاهای چرب نمی تواند قند خون را به سرعت بالا برد بنابراین در شرایط افت قند گزینه مناسبی نمی باشد.
- قند خون را 15 دقیقه بعد اندازه گیری کنید تا اطمینان حاصل کنید در محدوده نرمال قرار دارد.
- اگر قند خون هم چنان پایین باشد دوباره باید 15 تا 20 گرم کربوهیدرات مصرف کرد و سپس 15 دقیقه بعد دوباره قند خون را اندازه گیری کرد.
- این کار را تا جایی ادامه دهید که قند خون به محدوده نرمال بازگردد.
اگر دستگاه کنترل قد خون در دسترس نبود، در صورتی که علائم هایپوگلایسمی را تجربه کردید فورا از کربوهیدارت استفاده کنید و سپس هر چه سریع تر قند خون را کنترل کنید.
اگر افت قند خون درمان نشود فرد هوشیاری خود را از دست می دهد و به تزریق اورژانسی گلوکاگون نیاز خواهد داشت. گلوکاگون هورمونی است که به آزاد شدن قند در خون کمک می کند.
در برخی موارد ممکن است فرد به صورت ناآگاهانه دچار هایپوگلایسمی شود. ممکن است برخی افراد نتوانند افت میزان قند خون را درک کنند. بدن دیگر به افت قند خون با علائمی مانند سردرد یا سبکی سر پاسخ نمی دهد. هر چه شما بیشتر افت قند خون را تجربه کنید بیشتر در خطر ابتلا به این نوع هایپوگلایسمی قرار خواهید داشت.
علائم هایپرگلایسمی و علل هایپرگلایسمی
علل هایپرگلایسمی یا افزایش قند خون نیز مختلف است. از جمله این دلایل می توان به خوردن بیش از حد غذاهای نا مناسب، عدم استفاده از انسولین کافی یا مبارزه با بیماری اشاره کرد. باید مراقب علائم زیر باشید:
- ادرار زیاد
- افزایش احساس تشنگی
- تاری دید
- خستگی
- تحریک پذیری
- گرسنگی
- دشواری در تمرکز
اگر شما مشکوک به هایپرگلایسمی هستید باید قند خون خود را فورا چک کنید. اگر مقدار قند خون بیش از حد نرمال تعیین شده برای شما باشد، باید از دوز بیشتری انسولین در کنترل دیابت نوع یک استفاده کرد تا قند خون به حالت نرمال بازگردد. به خاطر داشته باشید قند خون بالا به سرعت پایین نمی آید.
اگر قند خون شما بالای 240 میلی گرم در دسی لیتر باشد با استفاده از نواری که در ادرار فرو می رود می توانید وجود کتون را تست کنید. اگر در ادرار شما کتون وجود داشت و یا اگر مقدار قند خون در شما بالای 240 میلی گرم در دسی لیتر بود ورزش نکنید و مایعات بیشتری استفاده کنید.
اگر مقدار قند خون بالای 300 میلی گرم در دسی لیتر باشد و یا اگر مقدار کتون در ادرار با وجود دریافت انسولین باز هم بالا باشد در آن صورت به دریافت اقدامات اورژانسی نیاز خواهید داشت.
در دیابت نوع یک، افزایش مقدار کتون در ادرار کتواسیدوز دیابتی نامیده می شود. اگر بدن شما شروع به تجزیه چربی ها برای تولید انرژی کند مواد سمی به نام کتون آزاد می شود. کتواسیدوز دیابتی شرایطی کشنده است.
علایم کتواسیدوز دیابتیک شامل موارد زیر می باشد:
- تهوع
- استفراغ
- درد در ناحیه شکم
- کاهش وزن
- وجود بویی شیرین در نفس