راشیتیسم علائم، علل، تشخیص و درمان
راشیتیسم چیست؟ راشیتیسم یا نرمی استخوان به نرمی و ضعف استخوان در کودکان اشاره دارد که معمولا در اثر فقر شدید و طولانی مدت در مقدار ویتامین دی ایجاد می شود. ویتامین دی جذب کلسیم و فسفر را از مسیر گوارشی تقویت می کند. فقر ویتامین دی حفظ مقدار مناسب کلسیم و فسفر را در استخوان ها دشوار می سازد که در نهایت سبب ایجاد بیماری راشیتیسم می شود.
افزودن ویتامین دی یا کلسیم به رژیم غذایی عموما مشکلات استخوانی ناشی از راشیتیسم را اصلاح می کند. زمانی که راشیتیسم به دلیل سایر مشکلات زمینه ای ایجاد می شود کودک ممکن است به سایر درمان ها نیاز داشته باشد. برخی ناهنجاری های اسکلتی ناشی از راشیتیسم ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد.
علایم راشیتیسم
علایم راشیتیسم عبارت است از:
- تاخیر در رشد
- درد در ستون فقرات، لگن و پاها
- ضعف ماهیچه ها
از آن جایی که راشیتیسم یا نرمی استخوان صفحات رشد در پایانه های استخوانی کودک را نرم می کند، می تواند ناهنجاری های اسکلتی را به دنبال داشته باشد:
- پای خمیده و یا زانویی غیر معمول
- ضخیم شدن مچ دست و پاها
- مشکلاتی در استخوان سینه
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد
اگر فرزند شما به درد استخوان، ضعف ماهیچه ها و یا ناهنجاری های آشکار اسکلتی دچار باشد باید به پزشک مراجعه کنید.
علت راشیتیسم
بدن شما برای جذب کلسیم و فسفر حاصل از غذاها به ویتامین دی نیاز دارد. راشیتیسم یا نرمی استخوان زمانی ایجاد می شود که بدن کودک مقدار کافی ویتامین دی دریافت نمی کند و یا بدن او در استفاده مناسب از ویتامین دی مشکلاتی دارد. در واقع علت اصلی راشیتیسم فقر ویتامین دی می باشد. گاهی اوقات عدم دریافت کلسیم کافی و یا فقدان کلسیم و ویتامین دی می تواند از علل راشیتسم محسوب شود.
کودکانی که مقدار کافی ویتامین دی را از دو منبع زیر دریافت نکنند ممکن است به فقر ویتامین دی و در نتیجه راشیتیسم دچار شوند:
- نور خورشید: پوست شما زمانی که در معرض تابش نور خورشید قرار گیرد می تواند ویتامین دی تولید کند. اما کودکان در کشورهای توسعه یافته زمان کمتری را در فضای باز می گذرانند. آن ها بیشتر از ضد آفتاب ها استفاده می کنند که تابش اشعه به پوست را مهار می کند.
- غذاها: روغن های ماهی و زرده تخم مرغ حاوی ویتامین دی می باشند. ویتامین دی هم چنین به طور فراوری شده به بعضی غذاها مانند شیر یا برخی آب میوه ها می تواند افزوده شود.
مشکلاتی در جذب ویتامین دی
برخی کودکان ممکن است به مشکلاتی دچار باشند که با اختلالاتی در مسیر جذب ویتامین دی در بدن ارتباط دارد که می توانند کودک را مستعد ابتلا به راشیتیسم یا نرمی استخوان کنند. برخی کودکان با این مشکلات متولد می شوند و برخی ممکن است به آن ها دچار شوند. برخی مثال ها عبارت است از:
- بیماری سلیاک
- بیماری التهاب روده
- سیستیک فایبروزیس
- مشکلات کلیوی
فاکتورهای خطر در بیماری راشیتیسم
فاکتورهایی که می تواند ریسک ابتلا به راشیتیسم را افزایش دهد عبارت است از:
- پوست تیره: پوست تیره واکنش قوی به نور خورشید نشان نمی دهد بنابراین تولید ویتامین دی کاهش می یابد.
- فقر ویتامین دی مادر در طول بارداری: نوزاد متولد شده از مادری که به فقر شدید ویتامین دی مبتلا بوده است می تواند علایم راشیتیسم را در بدو تولد داشته باشد هم چنین ممکن است در طول چند ماه بعد از تولد علایم راشیتیسم را نشان دهد.
- منطقه جغرافیایی: کودکانی که در مناطق جغرافیایی زندگی می کنند که کمتر تابش نور خورشید را دریافت می کنند بیشتر در خطر ابتلا به راشیتیسم قرار دارند.
- زایمان زودرس: نوزادان متولد شده که زودتر از موعد به دنیا آمده اند بیشتر در خطر ابتلا به بیماری راشیتیسم قرار دارند.
- داروها: استفاده از برخی داروهای ضد تشنج و داروهای ضد ویروس که معمولا در درمان اچ آی وی به کار می روند، به نظر می رسد توانایی بدن در استفاده از ویتامین دی را مختل می کند.
- تغذیه تنها با شیر مادر: شیر مادر حاوی مقادیر کافی ویتامین دی نمی باشد. کودکانی که تنها از شیر مادر برای تغذیه استفاده می کنند باید قطره های ویتامین دی دریافت کنند.
عوارض بیماری راشیتیسم
عوارض بیماری راشیتیسم در صورت عدم درمان عبارت است از:
- ناتوانی در رشد
- ستون فقرات منحنی و غیر نرمال
- ناهنجاری های اسکلتی
- تشنج
- نقص و مشکلاتی در دندان
تشخیص راشیتیسم
در طول معاینه پزشک فشار نرمی را روی استخوان های کودک وارد می کند و وجود برخی ناهنجاری ها را مورد توجه قرار می دهد. توجه مخصوص پزشک روی نقاط زیر می باشد:
- جمجمه: راشیتیسم در کودکان اغلب با نرمی استخوان جمجمه همراه است و ممکن است در انسداد نقاط نرم تاخیر داشته باشند (fontanels).
- پاها: در کودکانی که تازه راه افتاده اند اندکی خمیدگی در پاها وجود دارد اما خمی بیش از حد پاها از علائم راشیتیسم در کودکان می باشد.
- قفسه سینه: برخی کودکان مبتلا به راشیتیسم در برخی نقاط قفسه سینه شان ناهنجاری هایی دارند.
- مچ دست ها و پاها: راشیتیسم در کودکان اغلب با بزرگ تر و ضخیم تر از حد معمول مچ دست و پاهایی همراه است.
عکس برداری با استفاده از اشعه ایکس از استخوان ها نیز در تشخیص راشیتیسم کاربرد دارد؛ زیرا می تواند ناهنجاری های استخوانی را مشخص کند. آزمایش های خون و ادرار نیز می تواند تشخیص راشیتیسم را تایید کند و هم چنین به مانیتور پیشرفت درمان کمک می کند.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
شما ممکن است به پزشک خانواده یا متخصص اطفال مراجعه کنید. بسته به علت ایجاد علائم ممکن است به متخصصی خاص ارجاع داده شوید.
در ادامه اطلاعاتی وجود دارد که شما را برای ملاقات با پزشک آماده می کند.
قبل از ملاقات لیستی از موارد زیر تهیه بفرمایید:
- علائم کودک خود و حتی علائم بی ربط را نیز یادداشت کنید، زمان شروع علائم نیز اهمیت دارد.
- اطلاعات شخصی از جمله داروها و مکمل های مصرفی کودک خود و هم چنین وجود چنین بیماری با علائم مشابه در افراد نزدیک خانواده خود را در نظر داشته باشید.
- اطلاعاتی در مورد رژیم غذایی کوک و غذاها و نوشیدنی هایی که معمولا استفاده می کند یادداشت بفرمایید.
انتظاراتی که از پزشک داریم:
پزشک ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسد:
- فرزند شما را چند وقت یک بار از خانه بیرون می برید؟
- آیا کودک شما همیشه از ضدآفتاب استفاده می کند؟
- فرزند شما از چه سنی شروع به راه رفتن کرده است؟
- آیا فرزند شما بیش از حد دچار پوسیدگی دندانی می شود؟
درمان راشیتیسم
راشیتیسم و درمان
و اما آیا راشیتیسم درمان دارد؟ اغلب موارد راشیتیسم می تواند با استفاده از مکمل های ویتامین دی و کلسیم درمان شود. دوزیج مصرفی این مکمل ها برای درمان راشیتیسم را مطابق دستور پزشک اطفال برای کودک خود استفاده کنید. پزشک پیشرفت کودک را با استفاده از عکس برداری و آزمایش های خونی مانیتور می کند.
در برخی موارد که خمیدگی در پا یا ناهنجاری هایی در ستون فقرات وجود دارد پزشک ممکن است به ایجاد موقعیت صحیح استخوان کمک کند. در مواردی که ناهنجاری اسکلتی بسیار شدید باشد در آن صورت ممکن است انجام جراحی برای درمان نرمی استخوان ضروری باشد.
پیشگیری از راشیتیسم
- قرار گرفتن در معرض تابش نور خورشید برای تامین ویتامین دی گزینه بسیار مناسبی برای پیشگیری از راشیتیسم است. در طول اغلب فصل ها ده تا پانزده دقیقه قرارگیری در معرض تابش خورشید در میانه های روز می تواند کافی باشد. اما اگر پوست تیره ای دارید، اگر در فصل زمستان قرار دارید و یا اگر در مناطقی زندگی می کنید که تابش نور خورشید کم است نمی توانید ویتامین دی مورد نیاز خود را از خورشید دریافت کنید.
علاوه بر این از آن جایی که خطر ابتلا به سرطان پوست وجود دارد، هشدارهایی در مورد دور ماندن نوزادان و کودکان از تماس مستقیم با خورشید و پوشیدن لباس های محافظتی مناسب و ضد آفتاب، وجود دارد.
- برای پیشگیری از ابتلا به راشیتیسم اطمینان حاصل کنید رژیم غذایی فرزند شما حاوی ویتامین دی باشد. ماهی، روغن ماهی و زرده تخم مرغ هم چنین استفاده از غذاهای غنی شده با ویتامین دی می توانند بسیار موثر باشند. به هنگام مصرف غذاهای غنی شده با ویتامین دی برچسب روی آن ها را چک کنید تا از مقدار ویتامین دی آن مطلع شوید.
- اگر در دوران بارداری قرار دارید در مورد مصرف مکمل ویتامین دی در این دوران از پزشک راهنمایی بخواهید تا به پیشگیری از راشیتیسم در کودک خود کمک کنید.
- از آن جایی که شیر انسان حاوی مقادیر اندکی ویتامین دی می باشد همه نوزادانی که از شیر مادرشان استفاده می کنند باید 400 واحد بین المللی ویتامین دی را به صورت خوراکی و روزانه دریافت کنند. آکادمی پزشکان اطفال آمریکا توصیه می کند نوزادانی که از شیر مادرشان تغذیه می کنند و آن هایی که کمتر از یک لیتر شیر خشک غنی شده در روز استفاده می کنند باید از مکمل ویتامین دی استفاده کنند.