انسفالیت علائم، علل، تشخیص و درمان

انسفالیت چیست؟ انسفالیت نوعی التهاب مغزی می باشد. علل انسفالیت متعدد می باشد اما شایع ترین آن عفونت مغزی ناشی از ویروس است.

علایم انسفالیت اغلب شبیه آنفلوآنزا می باشد، مانند تب یا سردرد. ممکن است انسفالیت علائمی نداشته باشد. برخی اوقات علائم شبه آنفلوآنزا بسیار شدید می باشد. انسفالیت ویروسی می تواند سبب اختلال در تفکر، بروز تشنج و یا مشکلاتی در حس کردن یا حرکت شود.

به ندرت انسفالیت مغز می تواند خطرناک باشد. تشخیص به موقع و درمان انسفالیت بسیار اهمیت دارد؛ زیرا پیش بینی این که انسفالیت چطور بر افراد تاثیر می گذارد دشوار است.

علایم انسفالیت

اغلب افراد به انسفالیت ویروسی مبتلا هستند که علائمی شبیه آنفلوآنزا دارد:

سردرد
تب
درد در ماهیچه ها و مفاصل
خستگی و ضعف

برخی اوقات علایم انسفالیت شدید تر می شود:

سرگیجه، توهم
تشنج
از دست دادن احساس، فلج شدن در برخی از نواحی صورت و بدن
ضعف ماهیچه ها
مشکلاتی در سخن گفتن و یا شنیدن
از دست دادن هوشیاری

علایم انسفالیت در کودکان یا نوزادان عبارت است از:

برجستگی هایی در نقاط نرم جمجمه نوزاد
تهوع و استفراغ
سفتی بدن
تغذیه ضغیف یا عدم بیدار شدن برای شیر خوردن
تحریک پذیری

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد

اگر علائم شدید مرتبط با انسفالیت را تجربه کردید و یا در مورد فرزند خود متوجه علائم ذکر شده برای انسفالیت شدید، فورا به پزشک مراجعه کنید. سردرد شدید، تب و تغییر در وضعیت هوشیاری به دریافت مراقبت درمانی فوری نیاز دارد.

انسفالیت در کودکان و نوزادان بسیار اهمیت دارد و فورا باید برای دریافت مراقبت درمانی اقدام کرد.

انواع انسفالیت

انسفالیت دو نوع عمده دارد:

انسفالیت اولیه: این شرایط زمانی اتفاق می افتد که ویروس یا سایر علل اکتسابی مستقیما مغز را آلوده می کند. عفونت می تواند محدود به یک ناحیه بوده و یا گسترده باشد. عفونت اولیه ممکن است با فعال شدن مجدد ویروسی که در اثر بیماری قبلی غیر فعال شده ایجاد شود.
انسفالیت ثانویه: این شرایط ناشی از واکنش معیوب سیستم ایمنی به نوعی عفونت می باشد که در جای دیگری از بدن ایجاد شده است. در عوض حمله به سلول هایی که منجر به عفونت گردیده است، سیستم ایمنی ممکن است اشتباها به سلول های مغزی حمله کند. انسفالیت ثانویه انسفالیت پس از عفونت نیز خوانده می شود که اغلب دو تا سه هفته بعد از عفونت اولیه ایجاد می شود.

ویروس های شایع دخیل در انسفالیت ویروسی

ویروس هرپس سیمپلکس (انسفالیت هرپسی): هر دو نوع یک و دو ویروس هرپس سیمپلکس که در ایجاد زخم های سرد اطراف دهان و هرپس ژنیتال دخالت دارند، می توانند به ایجاد انسفالیت مغز منجر شوند. انسفالیت ناشی از هرپس نوع یک نادر است اما می تواند آسیب مغزی قابل توجه و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد.
سایر ویروس های هرپس: ویروس اپشتین-بار و ویروس واریسلا-زوستر (انسفالیت آبله مرغان) نیز می تواند در ایجاد انسفالیت دخالت داشته باشد.
انتروویروس ها: این ویروس ها معمولا بیماری هایی را ایجاد می کنند که علائمی شبیه آنفلوآنزا دارد، التهاب چشمی و درد شکمی نیز در اثر این ویروس ها ایجاد می شوند.
ویروس هایی که در اثر پشه ها منتقل می شود: این ویروس ها می تواند سبب عفونت هایی مانند انسفالیت اسبی شرقی شوند.
ویروس هایی که توسط کنه منتقل می شوند: ویروس Powassan توسط کنه ها منتقل می شود و می تواند سبب ایجاد انسفالیت گردد. علائم معمولا یک هفته بعد از نیش کنه آلوده ایجاد می شود.
ویروس Rabies: عفونت ناشی از این ویروس معمولا توسط گزش حیوان آلوده ایجاد می شود و سبب آغاز سریع انسفالیت می گردد.
عفونت های کودکان: سرخک از عفونت های شایع در دوران کودکی می باشد که یکی از دلایل ایجاد انسفالیت ثانویه می باشد.

علت بیماری انسفالیت

علت بیماری انسفالیت به طور دقیق شناخته شده نیست. اما در اغلب مواردی که علت انسفالیت مشخص نیست، شایع ترین دلیل عفونت ویروسی می باشد (انسفالیت ویروسی) و ویروس به عنوان عامل انسفالیت شناخته می شود. عفونت های باکتریایی و شرایط التهابی غیر عفونی نیز می توانند در علت بیماری انسفالیت دخیل باشند.

فاکتورهای خطر در انسفالیت

همه افراد در خطر ابتلا به انسفالیت هستند. فاکتورهایی که می تواند ریسک ابتلا به انسفالیت را افزایش دهد عبارت است از:

سن: برخی انواع انسفالیت در برخی گروه های سنی بسیار شایع هستند. به طور کلی، کودکان و افراد سالمند بیشتر در خطر ابتلا به انسفالیت ویروسی قرار دارند.
تضعیف سیستم ایمنی: افراد مبتلا به ایدز یا اچ آی وی هم چنین افراد مصرف کننده داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در خطر ابتلا به انسفالیت قرار دارند.
منطقه جغرافیایی: ویروس های عامل انسفالیت که در اثر پشه یا کنه منتقل می شوند در برخی نقاط جغرافیایی شایع تر هستند.
برخی فصول سال: بیماری هایی که توسط پشه یا کنه منتقل می شوند در تابستان عموما شایع ترند.

عوارض بیماری انسفالیت

عوارض بیماری انسفالیت متغیر است و به فاکتورهای زیر بستگی دارد:

سن
علت عفونت
شدت بیماری اولیه
زمان شروع بیماری تا آغاز درمان

افرادی که به بیماری انسفالیت نسبتا خفیفی دچارند بعد از چند هفته بهبود می یابند و به عوارض طولانی مدت دچار نمی شوند.

عوارض بیماری انسفالیت در موارد شدید

التهاب می تواند به مغز آسیب برساند و حتی می تواند به کما یا مرگ منجر شود.

سایر عوارض بیماری انسفالیت ممکن است چند ماه ادامه داشته و حتی در بعضی موارد می تواند دائمی باشد. عوارض بیماری انسفالیت عبارت است از:

خستگی دائمی
ضعف یا فقدان هماهنگی در ماهیچه ها
تغییرات شخصیتی
مشکلاتی در حافظه
فلج شدن
اختلالاتی در بینایی یا شنوایی
اختلال در صحبت کردن

تشخیص انسفالیت

پزشک ممکن است ابتدا از معاینه فیزیکی و سابقه پزشکی آغاز کند. به منظور تشخیص انسفالیت برخی تست های زیر ممکن است به شما توصیه شود:

تصویر برداری از مغز: ام آر آی یا سی تی اسکن می تواند هر گونه تورم مغزی یا سایر شرایط را نشان دهد که ممکن است ناشی از عللی مانند تومور باشد.
نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی: با استفاده از سوزنی نازک در بخش پایینی کمر بخشی از مایع مغزی نخاعی برداشته می شود. مایع مغزی نخاعی مایعی محافظتی است که پیرامون مغز و نخاع قرار دارد. تغییراتی در این مایع می تواند نشان د هنده عفونت مغزی باشد. برخی اوقات نمونه های مایع مغزی نخاعی می تواند تست شود تا وجود ویروس یا سایر عوامل عفونی مشخص گردد.
سایر تست های آزمایشگاهی: نمونه برداری از خون، ادرار یا ترشحات پشت گلو می تواند به لحاظ وجود ویروس ها و عوامل عفونی تست شوند و بدین ترتیب به تشخیص انسفالیت کمک کنند.
الکتروانسفالوگرام: در این روش الکترودهایی روی جمجمه قرار می گیرد تا فعالیت الکتریکی مغز ثبت شود. برخی الگوهای ناهنجار می تواند به تشخیص انسفالیت کمک کند.
بیوپسی مغز: به ندرت نمونه اندکی از بافت مغز برداشته و به منظور تشخیص انسفالیت تست می شود. بیوپسی مغز معمولا در صورتی انجام می شود که علایم شدید تر شوند و یا درمان های انجام شده تاثیری نداشته باشند.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

بیماری های جدی مرتبط با انسفالیت عموما شدید هستند و نسبتا به طور ناگهانی اتفاق می افتند بنابراین دریافت اقدامات اورژانسی ضروری است. تیم مراقبت های اورژانسی شامل متخصصین بیماری های عفونی و متخصصین بیماری های مغز و اعصاب می باشد.

شما ممکن است برخی سوالات را در ذهن داشته باشید که می توانید در مورد خود و یا از جانب کودک تان از پزشک بپرسید. توجه به پرسش های زیر می تواند شما را برای ملاقات با پزشک آماده کند:

علائم از چه زمانی آغاز گردید؟
آیا اخیرا شما یا کودک تان از داروی جدیدی استفاده کرده اید؟ اگر پاسخ مثبت است نام دارو را یادداشت کنید.
آیا اخیرا یا در هفته های گذشته توسط پشه یا کنه گزیده شده اید؟
آیا اخیرا مسافرتی داشته اید؟
آیا اخیرا سرما خورده اید و یا علائمی شبیه آنفلوآنزا داشته اید؟
آخرین باری که واکسیناسیون انجام داده اید چه زمانی بوده است؟
آیا اخیرا با فردی که نمی شناخته اید نزدیکی جنسی داشته اید؟
آیا به بیماری یا شرایطی دچارید که ناچارید از داروهای تضعیف کننده سیستم ایمنی استفاده کنید؟

درمان انسفالیت

انسفالیت و درمان آن

درمان بیماری انسفالیت خفیف معمولا شامل گزینه های زیر می باشد:

استراحت
مصرف مایعات
استفاده از داروهای ضد التهاب مانند استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم برای تخفیف سردرد و تب

داروهای آنتی ویروس

برای درمان التهاب مغز یا انسفالیت ناشی از برخی ویروس ها به داروهای آنتی ویرال نیاز است. داروهای آنتی ویرالی که عموما برای درمان انسفالیت به کار می رود عبارت است از:

آسیکلوویر
گانسیکلوویر
فوسکارنت (Foscarnet)

برخی ویروس ها مانند ویروس هایی که توسط حشرات منتقل می شوند به این درمان ها پاسخ نمی دهند. اما از آن جایی که ممکن است یک ویروس خاص فورا شناسایی نشود پزشکان استفاده از آسیکلوویر را برای درمان التهاب مغز فورا توصیه می کنند. آسیکلوویر می تواند علیه هرپس سیمپلکس موثر باشد و هرپس سیمپلکس در صورت عدم درمان به موقع عوارضی را در پی دارد.

داروهای آنتی ویرال عموما به خوبی تحمل می شوند. تاثیرات جانبی نادر این داروها می تواند آسیب کلیوی باشد.

درمان حمایتی

افرادی که به انسفالیت حاد دچارند و در بیمارستان بستری می شوند ممکن است به اقدامات زیر نیاز داشته باشند:

کمک در تنفس کردن هم چنین مانیتور دقیق تنفس و عملکرد قلب
تزریق وریدی مایعات به منظور اطمینان از هیدراسیون مناسب و تامین مینرال های ضروری
داروهای ضد التهاب مانند کورتیکواستروئیدها تورم و فشار داخل جمجمه را کاهش می دهند و به تخفیف علایم انسفالیت کمک می کنند.
داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین می تواند به توقف و پیشگیری از تشنج ناشی از انسفالیت کمک کنند.

پیگیری

اگر فرد عوارض انسفالیت را تجربه کند ممکن است به درمان های بیشتری نیاز داشته باشد:

درمان فیزیکی به منظور بهبود قدرت، انعطاف، تعادل، هماهنگی حرکتی و تحرک
دریافت درمان ها و مهارت هایی که شما را در انجام فعالیت های روزمره هدایت می کنند.
گفتار درمانی به منظور کنترل ماهیچه ها و تطابق آن ها برای صحبت کردن
سایکوتراپی برای یادگیری استراتژی ها و مهارت های جدید به منظور بهبود اختلالات خلقی یا برطرف کردن تغییرات شخصیتی

پیشگیری از انسفالیت

بهترین راه برای پیشگیری از انسفالیت ویروسی احتیاط از ابتلا به ویروس هایی است که می توانند سبب بروز بیماری شوند. نکته های زیر می تواند در پیشگیری از ابتلا به ویروس ها و در نتیجه انسفالیت موثر باشند:

رعایت بهداشت: شستن مرتب دست ها با استفاده از صابون و آب مخصوصا بعد از رفتن به توالت و قبل و بعد وعده های غذایی بسیار اهمیت دارد.
ظروف خود را به اشتراک نگذارید.
به کودک خود عادات سالمی را بیاموزید: برای مثال رعایت بهداشت و پرهیز از به اشتراک گذاری وسایل شخصی را به او بیاموزید.
انجام واکسیناسیون: واکسیناسیون کودک خود را به موقع انجام دهید. قبل از مسافرت به مناطق متفاوت با پزشک در این مورد صحبت کنید.

محافظت در برابر پشه ها و کنه ها

برای قرار گیری حداقل در معرض پشه ها و کنه ها به موارد زیر توجه داشته باشید :

لباس مناسب بپوشید: استفاده از لباس هایی با آستین بلند و شلوارهایی با پاچه بلند در فضاهای باز و مخصوصا در فصولی که پشه زیاد می باشد و در مناطق جنگلی و علفزار که کنه در آن شایع می باشد بسیار موثر است.
استفاده از ترکیبات دافع حشرات: این ترکیبات شیمیایی می تواند روی پوست و لباس مالیده شود. برای مالیدن این ترکیبات به صورت خود ابتدا آن را روی دست های خود اسپری کنید و سپس روی پوست صورت بمالید.
استفاده از حشره کش ها: استفاده از ترکیبات حاوی پرمترین می تواند در کشتن حشرات و کنه ها موثر باشد. این محصولات می توانند روی لباس اسپری شوند. پرمترین را نباید روی پوست بمالید.
از پشه ها دوری کنید: در فصولی که پشه ها شایع است می توانید درها و پنجره ها را به طور مناسب بپوشانید.
از تماس با آب هایی که در حیاط و سایر مکان ها تجمع یافته دوری کنید؛ زیرا پشه ها در این آب ها تخم گذاری می کنند.

از کودکان خود محافظت کنید

از مصرف ترکیبات دافع حشرات در نوزادان زیر دو ماه خودداری کنید. نوزادان را باید در گهواره های مجهز به پشه بند حمل کنید. در مورد نوزادان بزرگتر باید از ترکیبات دافع حشرات با درصد پایین تر استفاده کنید.

به کودک خود کمک کنید تا از ترکیبات دافع حشرات استفاده کند.
این ترکیبات را روی لباس و پوست آن ها اسپری کنید.
از ترکیبات دافع حشرات در فضای باز استفاده کنید تا ریسک وارد شدن ذرات این محصولات به ریه کودکان کاهش یابد.
برای مالیدن ترکیبات دافع حشرات روی صورت کودکان ابتدا آن را روی دست های تان اسپری کرده و سپس با دقت روی صورت و مخصوصا نواحی دور چشم ها و گوش های کودک بمالید.
ترکیبات دافع حشرات را روی دست کودک اسپری نکنید؛ زیرا کودکان اغلب دست های خود را در دهان شان می کنند.
وقتی به خانه بازگشتید پوست کودک را با آب و صابون بشویید.

منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org