نوروفیبروماتوز علائم، علل، تشخیص و درمان

نوروفیبروماتوز چیست؟ بیماری نوروفیبروماتوز نوعی اختلال ژنتیکی می باشد که سبب تشکیل تومورهایی در بافت عصبی می شود. این تومورها می توانند در هر جای از سیستم عصبی از جمله در مغز، نخاع و اعصاب ایجاد شوند. نوروفیبروماتوز معمولا در کودکی یا اوایل بلوغ تشخیص داده می شود.

تومورهای نوروفیبروماتوز معمولا خوش خیم هستند اما برخی اوقات می توانند سرطانی نیز بشوند. علائم نوروفیبروماتوز اغلب خفیف می باشد. اما عوارض نوروفیبروماتوز می تواند شامل از دست رفتن شنوایی، اختلال در یادگیری، مشکلات قلبی عروقی، از دست رفتن بینایی و یا درد شدید باشد.

درمان نوروفیبروماتوز قصد دارد رشد سالم را به حداکثر برساند و عوارض نورفیبروماتوز را هر چه سریع تر مدیریت کند. وقتی نوروفیبروماتوز سبب ایجاد تومورهای بزرگی شود و یا تومورهایی ایجاد کند که به عصب فشار بیاورند در آن صورت جراحی می تواند به تخفیف علائم کمک کند. برخی افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز از درمان هایی مانند stereotactic radiosurgery و یا مصرف برخی داروها به منظور کنترل درد بهره می برند.

علایم بیماری نوروفیبروماتوز

سه نوع نوروفیبروماتوز وجود دارد که هر کدام علائم متفاوتی دارند:

نورفیبروماتوز نوع یک

نوروفیبروماتوز نوع یک معمولا در کودکان مشخص می شود (نووروفیبروماتوز در کودکان). علائم نوروفیبروماتوز نوع یک اغلب در زمان تولد یا کمی بعد از آن مشخص می شود و معمولا تا سن 10 سالگی مشخص می گردد. علائم نوروفیبروماتوز نوع یک اغلب خفیف تا متوسط است اما می تواند به لحاظ شدت متغیر باشد.

علائم نوروفیبرماتوز نوع یک عبارت است از:

لکه های قهوه ای روشن و مسطح روی پوست (ماکول های شیرقهوه یا cafe au lait spots): این لکه های بی ضرر در بین خیلی از افراد شایع است. داشتن بیش از شش مورد از این لکه های بی ضرر شاخص قوی از نوروفیبروماتوز نوع یک می باشد. آن ها معمولا در زمان تولد وجود دارند و یا در طول سال های اولیه زندگی مشخص و تثبیت می شوند.
بروز کک و مک در ناحیه زیر بغل یا کشاله ران: کک و مک معمولا در سنین 3 تا 5 سالگی مشخص می شود. کک و مک ها لکه های پوستی کوچک تر هستند و به صورت خوشه ای در چین های پوستی ظاهر می شوند.
توده های کوچک در چشم ها (ندول های لیش یا Lisch nodules): این توده های بی ضرر نمی توانند به سادگی دیده شوند و بر دید تاثیری نمی گذارند.
توده های نرم در پوست یا زیر آن (نوروفیبروما): این تومورهای خوش خیم معمولا در پوست یا زیر آن ایجاد می شوند اما می توانند به داخل بدن رشد کنند. برخی اوقات می توانند چندین عصب را درگیر می کنند (نوروفیبروما پلکسی فرم)
تغییر شکل استخوان ها: رشد غیر نرمال استخوان ها و فقر در دانسیته مینرال استخوان می تواند سبب ناهنجاری های استخوانی مانند اسکولیوز شود.
تومورهایی روی عصب بینایی (اپتیک گلیوما): این تومورها معمولا تا سه سالگی ظاهر می شوند و به ندرت در اواخر کودکی یا نوجوانی خود را نشان می دهند و تقریبا هرگز در دوران بلوغ ظاهر نمی شوند.
ناتوانی در یادگیری: اختلال در مهارت های تفکری در بین کودکان مبتلا به نوروفیروماتوز نوع یک شایع است اما معمولا خفیف می باشد. اغلب ناتوانی خاصی در یادگیری مانند مشکلاتی در خواندن یا ریاضیات وجود خواهد داشت. اختلال بیش فعالی/ نقص توجه نیز می تواند شایع باشد.
اندازه بیش از اندازه سر: کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک به دلیل افزایش حجم مغز سری بزرگتر از حد میانگین دارند.
قد کوتاه: کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک اغلب قدی کوتاه تر از حد میانگین دارند.

نوروفیبروماتوز نوع 2

نوروفیبروماتوز نوع 2 در مقایسه با نوروفیبروماتوز نوع 1 شیوع کمتری دارد. علایم بیماری نوروفیبروماتوز نوع دو معمولا ناشی از رشد تومورهای خوش خیمی است که در درون هر دو گوش به آهستگی رشد می کنند. این تومورها روی عصبی رشد می کنند که اطلاعات صوتی و تعادلی را از گوش داخلی به مغز حمل می کند.

علائم نوروفیبروماتوز نوع 2 معمولا در اواخر نوجوانی و در اوایل سال های بزرگسالی مشخص می شود و می تواند به لحاظ شدت متفاوت باشد. علائم نوروفیبروماتوز نوع دو عبارت است از:

از دست رفتن تدریجی شنوایی
زنگ زدن گوش ها
تعادل ضعیف
سردرد

برخی اوقات نوروفیبرماتوز نوع دو می تواند منجر به رشد شوانومایی در سایر اعصاب بدن از جمله در جمجمه، ستون فقرات، عصب بینایی و اعصاب محیطی شود. علائم این شوانوما می تواند شامل موارد زیر باشد:

بی حسی و ضعف در پاها و بازوها
درد
مشکلات تعادلی
مشکلاتی در بینایی یا ایجاد آب مروارید

شوانوماتوز

این نوع نادر بیماری نوروفیبروماتوز معمولا افراد بالای بیست سال را تحت تاثیر قرار می دهد. شوانوماتوز می تواند سبب ایجاد تومورهایی در جمجمه، اعصاب نخاعی و اعصاب محیطی شود اما بر عصبی که حامل اطلاعات صوتی و تعادلی از گوش داخلی به مغز است تاثیری نمی گذارد. از آن جایی که این تومورها روی اعصاب شنوایی رشد نمی کنند سبب از دست رفتن شنوایی نمی شوند.

شوانوماتوز منجر به درد مزمنی می شود که می تواند در هر جایی از بدن اتفاق بیفتد.

سایر علائم این نوع از بیماری نورفیبروماتوز عبارت است از:

بی حسی و ضعف در بخش های مختلف بدن
از دست رفتن ماهیچه

چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر کودک شما علائم نوروفیبروماتوز را نشان داد به پزشک مراجعه کنید. تومورهای مرتبط با نوروفیبروماتوز اغلب خوش خیم هستند و رشد آهسته ای دارند. بنابراین تشخیص به موقع اهمیت دارد اما باید به خاطر داشت نوروفیبروماتوز موقعیتی اورژانسی نمی باشد.

علت بیماری نوروفیبروماتوز

بیماری نوروفیبروماتوز به عنوان بیماری ژنتیکی نورفیبروماتوز شناخته می شود که در اثر نقص ژنتیکی در یکی از والدین یا به طور خود به خودی در زمان آبستن شدن اتفاق می افتد. ژن های خاصی بسته به نوع نوروفیبروماتوز درگیر هستند:

نوروفیبروماتوز نوع یک: ژن نوروفیبروماتوز نوع یک روی کروموزوم شماره 17 قرار دارد. این ژن به طور نرمال پروتئینی به نام نوروفیبرومین را تولید می کند که به تنظیم رشد سلول ها کمک می کند. ژن جهش یافته نمی تواند نوروفیبرومین را تولید کند در نتیجه سلول ها به طور کنترل نشده ای رشد می کنند.
نوروفیبروماتوز نوع 2: ژن نوروفیبروماتوز نوع دو روی کروموزوم شماره 22 واقع شده است و پروتئینی به نام مرلین (merlin) را تولید می کند. ژن جهش یافته سبب از دست رفتن مرلین می شود و در نتیجه آن رشد خارج از کنترل سلول ها آغاز می شود.
شوانوماتوز: تا کنون دو ژن شناخته شده در ایجاد شوانوماتوز به دست آمده است.

فاکتورهای خطر در بیماری پوستی نوروفیبروماتوز

بزرگترین فاکتور خطر برای بیماری پوستی نوروفیبروماتوز سابقه خانوادگی در ابتلا به این اختلال می باشد. در مورد نیمی از افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک و دو، این بیماری را به ارث می برند. نوروفیبروماتوز نوع یک و دو در نتیجه جهش های ژنی جدید به ارث نمی رسند.

نورفیبروماتوز نوع یک و دو اختلالات اتوزوم غالب می باشند و این بدان معناست که هر کودکی از این فرد 50 درصد شانس به ارث بردن این جهش ژنتیکی را دارد.

الگوی وراثتی برای شوانوماتوز کمتر شناخته شده است. محققین اخیرا تخمین زده اند که ریسک به ارث بردن این اختلال از فردی که خود تحت تاثیر این نوع از بیماری نورفیبروماتوز قرار دارد 15 درصد می باشد.

عوارض نوروفیبروماتوز

عوارض نوروفیروماتوز متغیر می باشد و حتی در درون یک خانواده ممکن است عوارض متفاوتی دیده شود. به طور کلی عوارض نوروفیبروماتوز ناشی از رشد تومورهایی است که بافت عصبی را تحریک کرده و یا ارگان های درونی را تحت فشار قرار می دهند.

عوارض ناشی از نوروفیروماتوز نوع یک

مشکلات عصبی: مشکلاتی در یادگیری و تفکر در ارتباط با نورفیبروماتوز نوع یک بسیار شایع می باشد. عوارض غیر معمول عبارت است از صرع و تشکیل مایع بیش از حد در مغز.
نگرانی های ظاهری: علائم قابل رویت نورفیبروماتوز مانند ماکول های شیرقهوه و نوروفیبروما های متعدد در صورت می تواند اضطراب و ناراحتی های عاطفی را در پی داشته باشد، حتی اگر این علائم به لحاظ پزشکی چندان مهم نباشند.
مشکلات اسکلتی: برخی کودکان استخوان های فرم گرفته غیر نرمالی دارند که برخی اوقات بهبود نمی یابد. نوروفیبروماتوز نوع یک می تواند منجر به اسکولیوز شود که ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد. نورفیبروماتوز نوع یک با کاهش دانسیته مینرال استخوان ارتباط دارد و می تواند ریسک شکستگی استخوان (استئوپنی) را افزایش دهد.
مشکلاتی در بینایی: در برخی کودکان گلیوما بینایی می تواند ایجاد شود و بر بینایی تاثیر بگذارد.
تغییرات هورمونی در طول زمان: تغییرات هورمونی مرتبط با بلوغ، بارداری یا منوپوز می تواند منجر به افزایش نوروفیبروما شود. اغلب خانم های مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک بارداری های سالمی دارند اما باید تحت نظر متخصص زنان و زایمانی باشند که با این اختلال آشنایی دارد.
مشکلات قلبی عروقی: افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک با افزایش ریسک فشار خون بالا و به ندرت ناهنجاری های عروقی رو به رو هستند.
مشکلات تنفسی: به دنبال نووفیبروما پلکسی فرم می تواند بر مجاری هوایی فشار وارد کند.
سرطان: تخمین زده می شود 3 تا 5 درصد افراد مبتلا به نورفیبروماتوز نوع یک به تومورهای سرطانی مبتلا می شوند. این تومورها ناشی از نوروفیبرومای زیر پوست و یا نوروفیبرومای پلکسی فرم می باشد. افراد مبتلا به نورفیبروماتوز نوع یک هم چنین بیشتر در خطر ابتلا به سایر فرم های سرطان مانند سرطان سینه، لوکمیا، تومورهای مغزی و برخی انواع سرطان های بافت نرم می باشند.
تومورهای خوش خیم غده آدرنال (pheochromocytoma): این تومورهای غیر سرطانی هورمون هایی را ترشح می کنند که فشار خون را افزایش می دهند. این شرایط با انجام جراحی برطرف می شود.

عوارض ناشی از نوروفیبرماتوز نوع 2

عوارض ناشی از بیماری نوروفیبروماتوز نوع دو عبارت است از:

ناشنوایی جزئی یا کامل
آسیب به عصب صورت
مشکلاتی در بینایی
تومورهای پوستی کوچک خوش خیم
ضعف یا بی حسی در اندام ها
تومورهای مغزی خوش خیم متعدد یا تومورهای اسپینال که به جراحی های متعدد نیاز دارد (مننژیوما).

عوارض ناشی از شوانوماتوز

درد ناشی از شوانوماتوز می تواند ناتوان کننده باشد و ممکن است به جراحی یا کنترل درد توسط متخصص پوست نیاز داشته باشد.

تشخیص نوروفیبروماتوز

پزشک برای تشخیص نورفیبروماتوز ابتدا معاینه فیزیکی انجام می دهد و از سابقه پزشکی شما و خانواده جویا می شود.

نوروفیبروماتوز نوع یک می تواند با استفاده از معاینه فیزیکی تشخیص داده شود. پزشک می تواند از لامپ مخصوصی برای بررسی پوست بیمار به لحاظ وجود ماکول های شیر قهوه استفاده کند. معاینه فیزیکی و سابقه خانوادگی برای تشخیص نوروفیبروماتوز نوع دو بسیار اهمیت دارد.

پزشک ممکن است تست های زیر را به شما توصیه کند:

معاینه چشم: پزشک می تواند ندول های لیش و آب مروارید را تشخیص دهد.
معاینه گوش: تست هایی به منظور بررسی شنوایی و مشکلات تعادلی در افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع 2 انجام می شود.
تست های تصویربرداری: اشعه ایکس، سی تی اسکن یا ام آر آی می تواند به شناسایی ناهنجاری های استخوانی، تومورها در مغز و اسپینال کورد و تومورهای کوچک کمک کند. تست های تصویربرداری هم چنین برای تحت نظر داشتن نوروفیبروماتوز نوع دو و شوانوماتوز انجام می شود.
تست های ژنتیکی: این تست ها برای نوروفیبروماتوز نوع یک و دو در دسترس هستند اما در مورد شوانوماتوز تست های ژنتیکی محدودی وجود دارد. در مورد انجام این تست ها و مشاوره ژنتیکی با پزشک مشورت کنید.

برای تشخیص نوروفیبروماتوز نوع یک شما باید حداقل دو مورد از علائم این نوع از نورفیبروماتوز آن را داشته باشید. اگر فرزند شما تنها یک علامت داشت و سابقه خانوادگی مبنی بر نوروفیبروماتوز نوع یک در دسترس نبود پزشک احتمالا فرزند شما را به لحاظ ایجاد علائم بیشتر مورد بررسی قرار خواهد داد. تشخیص نوروفیبروماتوز نوع یک معمولا تا سن چهار سالگی انجام می شود.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

شما احتمالا به متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) ارجاع داده خواهید شد.

در ادامه اطلاعاتی وجود دارد که شما را برای ملاقات با پزشک آماده می کند.

بهتر است لیستی از علائم موجود تهیه کنید و یادداشت کنید
این علائم چه زمانی برای اولین بار آغاز شدند؟
سابقه پزشکی کاملی از فرزند و خانواده خود همراه داشته باشید.
اطلاعات شخصی مانند استرس های اخیر یا تغییرات جدید زندگی خود را در نظر داشته باشید.
لیستی از داروها، ویتامین ها و مکمل های مصرفی خود تهیه کنید.
اگر در خانواده شما سابقه این بیماری بوده عکسی از فرد بیمار تهیه کرده و با خود همراه داشته باشید.
هر گونه سوال دیگری از پزشک دارید را یادداشت کنید.

در مورد بیماری پوستی نوروفیبروماتوز برخی سوالات پایه عبارت است از:

شما به وجود چه نوع نوروفیبروماتوزی مشکوک هستید؟
انجام چه تست هایی را پیشنهاد می کنید؟
چه راه هایی برای درمان بیماری نوروفیبروماتوز وجود دارد؟
فرزندم چطور باید تحت نظر باشد؟

علاوه بر این پزشک نیز سوالاتی را از شما خواهد پرسید. بهتر است آمادگی پاسخ گویی به پرسش های او را داشته باشید. برخی سوالات احتمالی پزشک عبارت است از:

چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم شدید؟ آیا این علائم در طول زمان تغییر کرده است؟
آیا در خانواده شما سابقه ابتلا به نوروفیبروماتوز وجود دارد؟

درمان بیماری نوروفیبروماتوز

نوروفیبروماتوز نمی تواند درمان شود، اما درمان هایی برای برطرف کردن علائم نورفیبروماتوز وجود دارد. به طور کلی، هر چه شما و یا فرزندتان زودتر تحت کنترل های درمانی قرار بگیرید نتایج بهتری در انتظارتان خواهد بود.

مانیتورینگ

اگر فرزند شما به نوروفیبروماتوز نوع یک دچار باشد پزشک احتمالا چکاپ های زیر را توصیه می کند:

پوست فرزند شما به لحاظ بروز نوروفیبرومای جدید یا تغییر در وضع موجود مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
علائم فشار خون بالا بررسی خواهد شد.
رشد فرزند (قد، وزن و اندازه سر) بر اساس نمودار رشد برای کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک بررسی خواهد شد.
علائم بلوغ زودرس مورد توجه قرار خواهد گرفت.
تغییرات و ناهنجاری های اسکلتی ارزیابی خواهد شد.
یادگیری و عملکرد فرزند در مدرسه ارزیابی خواهد شد.
معاینه کاملی از چشم انجام خواهد شد.

اگر متوجه تغییری در علائم فرزند خود شدید فورا به پزشک اطلاع دهید. مهم است که احتمال تومورهای سرطانی کنار گذاشته شود و درمان مناسب در مراحل اولیه انجام شود.

جراحی

پزشک ممکن است برای رفع برخی علایم بیماری نوروفیبروماتوز گزینه جراحی را پیشنهاد کند:

جراحی برای برداشت تومورها: علائم نورفیبروماتوز می تواند با برداشتن همه یا بخشی از تومورهایی که به بافت ها فشار آورده یا سبب آسیب به ارگان ها شده اند بهبود یابد. اگر شما به نوروفیبروماتوز نوع 2 مبتلا هستید و از کم شنوایی، فشردگی ساقه مغز یا رشد تومور رنج می برید، پزشک ممکن است برای برداشت توده هایی که سبب بروز مشکلات شده اند گزینه جراحی را در نظر بگیرد. برداشت کامل شوانوماتوز می تواند به تخفیف درد در افراد کمک کند.
رادیوسرجری Stereotactic: این روش تومورها را در معرض تابش قرار خواهد داد. این روش می تواند در نوروفیبروماتوز نوع دو موثر باشد و به حفظ شنوایی کمک کند.
ایمپلنت هایی برای بهبود شنوایی: این دستگاه ها می تواند شنوایی شما را در صورت ابتلا به نوروفیبروماتوز نوع دو بهبود بخشد.

درمان سرطان

تومورهای بدخیم و سایر سرطان های مرتبط با بیماری نوروفیبروماتوز با درمان های استاندارد سرطان قابل پیگیری هستند؛ گزینه هایی مانند جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی. تشخیص نورفیبروماتوز و درمان به موقع فاکتورهای مهمی هستند که به نتایج خوب درمانی می انجامند.

داروهای کنترل درد

کنترل درد بخش مهم درمان شوانوماتوز محسوب می شود. پزشک ممکن است موارد زیر را پیشنهاد کند:

گاباپنتین یا پرگابلین برای درد عصبی
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای یا تری سایکلیک مانند آمی تریپتیلین
مهارکننده های بازجذب نوراپی نفرین و سروتونین مانند دلوکستین
داروهای صرع مانند توپیرامات یا کاربامازپین

مقابله و پشتیبانی بیماری نوروفیبروماتوز

مراقبت از فرزند مبتلا به نوروفیبروماتوز می تواند با چالش هایی همراه باشد. به خاطر داشته باشید که بسیاری از کودکان مبتلا به بیماری نوروفیبروماتوز می توانند زندگی کاملی داشته باشند.

برای کمک به رویارویی با این مشکل توجه به موارد زیر می تواند مفید باشد:

پزشک خانواده مورد اعتمادی را بیابید که بتواند شما را با سایر متخصصین هماهنگ کند.
به والدینی ملحق شوید که آن ها نیز تجربه نگهداری از فرزند مبتلا به نوروفیبروماتوز را داشته اند.
برای انجام وظایف روزانه مانند آشپزی، تمیز کردن و مراقبت از سایر فرزندان از دیگران کمک بخواهید.
برای ناتوانی هایی یادگیری در فرزند خود به دنبال پشتیبانی آکادمیک باشید.

منبع: وبسایت http://www.mayoclinic.org